Της Χριστίνας Μωραΐτη,
Εν μέσω μαχών στην Ουκρανία, τη Γάζα και την Ερυθρά Θάλασσα, και αντιμέτωπες με την αβεβαιότητα σχετικά με τη δέσμευση των Η.Π.Α. στο Ν.Α.Τ.Ο., οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συνειδητοποιούν την ανάγκη να ανασυγκροτήσουν την άμυνα των χωρών τους, μετά από τρεις δεκαετίες ειρήνης. Οι ηγέτες της Τσεχικής Δημοκρατίας αναγνώρισαν τον επείγοντα χαρακτήρα αυτής της πρόκλησης, παρουσιάζοντας πρόσφατα νέα στρατηγική και εκσυγχρονιστικές δεσμεύσεις που διαβεβαιώνουν τους συμμάχους της για την αφοσίωση της χώρας στο Ν.Α.Τ.Ο., ενόψει της επικείμενης Συνόδου Κορυφής στην Ουάσιγκτον, για την 75η επέτειο της συμμαχίας.
Η ολοένα και πιο ισχυρή στάση της Τσεχικής Δημοκρατίας στον τομέα της άμυνας απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα τις τελευταίες εβδομάδες, με την πρωτοβουλία του Προέδρου της να συγκεντρώσει κεφάλαια από κράτη-εταίρους, για την αγορά αποθεμάτων πυρομαχικών που θα αποσταλούν στην Ουκρανία. Αυτό βασίζεται στη νέα αμυντική στρατηγική της χώρας, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2023, η οποία σηματοδότησε μια αξιοσημείωτη στροφή στην πολιτική – άλλο ένα υποπροϊόν της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η νέα στρατηγική χαρακτηρίζεται από πρωτοφανή ωμότητα και αμεσότητα, προσδιορίζοντας ρητά τη Ρωσία ως την πρωταρχική απειλή για την ασφάλεια. Για να αντιμετωπίσει αυτή την απειλή, η Πράγα δεσμεύτηκε να δαπανήσει το 2% του Α.Ε.Π. στην άμυνα, για πρώτη φορά μετά την ένταξή της στη συμμαχία. Η χώρα ελπίζει να αποδείξει περαιτέρω την ανανεωμένη αποφασιστικότητά της να ενισχύσει τη συλλογική άμυνα στην Ευρώπη, μέσω του εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεών της, μεταξύ άλλων με την αγορά μαχητικών αεροσκαφών F-35 stealth από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Τσεχική Δημοκρατία στοχεύει, επίσης, στην εμβάθυνση της διμερούς αμυντικής συνεργασίας, ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Πολωνία, τη Γερμανία και τη Σλοβακία.
Μια σημαντική αλλαγή, σε σχέση με την προηγούμενη στρατηγική άμυνας της Τσεχίας, είναι ο ρητός προσδιορισμός της Ρωσίας και της Κίνας ως προκλήσεις ασφαλείας, ευθυγραμμίζοντας τη θέση της χώρας με εκείνη του Ν.Α.Τ.Ο. Το κεντρικό μήνυμα είναι ότι η Ρωσία αποτελεί «την πιο σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της Τσεχικής Δημοκρατίας και των συμμάχων της». Αντίθετα, η αμυντική στρατηγική του 2017 απλώς αναφερόταν στις φιλοδοξίες της Ρωσίας, την εφαρμογή υβριδικών τακτικών και την περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου. Παρομοίως, ενώ η έκδοση του 2017 δεν έκανε καμία αναφορά στην Κίνα, η νέα στρατηγική την προσδιορίζει ως ζήτημα ασφαλείας, υπογραμμίζοντας τις υβριδικές απειλές του Πεκίνου για την ασφάλεια της Ευρώπης. Αυτό συνάδει με την αντίληψη του Ν.Α.Τ.Ο. για τις δίδυμες, αν και διαφορετικές, απειλές που προέρχονται από τη Ρωσία και την Κίνα.
Για να αντιμετωπιστεί το επιδεινούμενο περιβάλλον ασφαλείας και ιδίως η επιθετικότητα της Ρωσίας, η νέα στρατηγική δίνει έμφαση στην προετοιμασία της Τσεχικής Δημοκρατίας για το μελλοντικό ενδεχόμενο ενός μακροχρόνιου αμυντικού πολέμου υψηλής έντασης με τη Ρωσία. Οι προβλεπόμενες προετοιμασίες περιλαμβάνουν τη δημιουργία περισσότερων ετοιμοπόλεμων, βιώσιμων δυνάμεων, που θα αναπτυχθούν σε αποστολές συλλογικής άμυνας, και την προετοιμασία της χώρας για την παροχή υποστήριξης από το κράτος υποδοχής σε συμμαχικές δυνάμεις. Πρόκειται για μια απόκλιση από τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, των οποίων προτεραιότητα ήταν η καταπολέμηση της εξέγερσης, οι προσπάθειες σταθεροποίησης και η ανοικοδόμηση μετά τη σύγκρουση. Ταυτόχρονα, οι δράσεις αυτές θα συμβάλουν στις προσπάθειες του Ν.Α.Τ.Ο. να ενισχύσει τόσο τη συλλογική άμυνα όσο και την αποτροπή του, όπως συμφωνήθηκε στις Συνόδους Κορυφής της Μαδρίτης και του Βίλνιους, το 2022 και το 2023.
Μια άλλη σημαντική εξέλιξη είναι η υιοθέτηση μιας προσέγγισης της άμυνας σε κυβερνητικό και κοινωνικό επίπεδο. Η νέα προσέγγιση καλεί όλες τις δημόσιες αρχές, τους πολίτες, τον ιδιωτικό τομέα και το εκπαιδευτικό σύστημα να συνεργαστούν για την οικοδόμηση της κοινωνικής ανθεκτικότητας της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι η Τσεχική Δημοκρατία προσπαθεί να ενισχύσει την αναγνώριση από την κοινωνία της άμυνας ως θεμελιώδους σκοπού του κράτους και να αναπτύξει τις γνώσεις και τις δεξιότητες των πολιτών της για την άμυνα, τόσο έναντι στρατιωτικών όσο και μη στρατιωτικών απειλών. Ένας τέτοιος μετασχηματισμός δε θα συμβεί εν μία νυκτί, αλλά η στρατηγική φέρνει την τσεχική προσέγγιση πιο κοντά στα μοντέλα «συνολικής άμυνας» και «συνολικής ασφάλειας» που χρησιμοποιούν οι σύμμαχοι του Ν.Α.Τ.Ο. στην πρώτη γραμμή με τη Ρωσία, όπως η Φινλανδία και οι χώρες της Βαλτικής. Εάν επιτύχει, η προσπάθεια αυτή αναμένεται να αυξήσει την ανθεκτικότητα και την πολιτική ετοιμότητα της χώρας, σύμφωνα με το άρθρο 3 της Συμμαχίας.
Η στρατηγική υπογραμμίζει, περαιτέρω, τη δέσμευση της χώρας στη συλλογική άμυνα, δίνοντας προτεραιότητα στην αμυντική και αποτρεπτική ετοιμότητα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι αμυντικές δαπάνες της Τσεχικής Δημοκρατίας θα φθάσουν το 2% του Α.Ε.Π., το 2024, με δέσμευση να διατηρηθούν σε αυτό το επίπεδο ή και να αυξηθούν, στο μέλλον. Για να αναπτύξει τις ικανότητές της, η Τσεχική Δημοκρατία έχει υιοθετήσει την οπτική της ανάπτυξης των τσεχικών ενόπλων δυνάμεων 2035 (Czech Armed Forces Development Concept 2035). Η οπτική αυτή καλύπτει ένα ευρύ φάσμα στόχων, όπως η ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και της διαλειτουργικότητας, η υιοθέτηση αναδυόμενων και ανατρεπτικών τεχνολογιών και η επένδυση σε ανθρώπους και δεξιότητες, στον τομέα της άμυνας. Το κείμενο περιγράφει τα σχέδια εκσυγχρονισμού και απόκτησης των ενόπλων δυνάμεων, με κυριότερο την αγορά 24 μαχητικών αεροσκαφών F-35 Lightning II.
Η απόκτηση των ανωτέρω μαχητικών αεροσκαφών θα ενισχύσει τις στρατηγικές και βιομηχανικές συνεργασίες της Τσεχικής Δημοκρατίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και την ικανότητά της να συμβάλλει στη συλλογική άμυνα του Ν.Α.Τ.Ο. και να υπερασπίζεται τον εναέριο χώρο της. Καθώς τα F-35 προμηθεύονται πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, η Τσεχική Δημοκρατία θα τροφοδοτήσει ένα δίκτυο περισσότερων από 600 αεροσκάφη, που αναπτύσσονται στην Ευρώπη, ενισχύοντας την ικανότητα της χώρας να διεξάγει κοινές επιχειρήσεις.
Τέλος, η νέα αμυντική στρατηγική της Τσεχικής Δημοκρατίας τονίζει τη δέσμευσή της προς τους συμμάχους της και την Ουκρανία, σε μια εποχή που η συνοχή της Δυτικής Συμμαχίας αμφισβητείται, τόσο από εγχώριους όσο και από εξωτερικούς παράγοντες. Εσωτερικά, πολλές χώρες στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν αυξανόμενη υποστήριξη προς λαϊκιστικά και ακροδεξιά κόμματα, τα οποία, συχνά, χρησιμοποιούν ρητορική κατά του Ν.Α.Τ.Ο. και της Ε.Ε. Αυτό έχει επηρεάσει ιδιαίτερα τις γειτονικές χώρες της Τσεχικής Δημοκρατίας, στην Κεντρική Ευρώπη. Για παράδειγμα, ο νέος Πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Robert Fico, ο οποίος υποσχέθηκε να τερματίσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, συνεργάστηκε με το φιλορωσικό Εθνικό Κόμμα της Σλοβακίας. Η Ουγγαρία, εν τω μεταξύ, έχει σταθεί εμπόδιο στις προσπάθειες της Ε.Ε. να παράσχει βοήθεια στην Ουκρανία, και ενώθηκε με την Τουρκία, ώστε να καθυστερήσει την έγκριση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Τον Φεβρουάριο, η Κίνα προσφέρθηκε να εμβαθύνει τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με την Ουγγαρία, εν μέσω της αναθέρμανσης των διμερών σχέσεων.
Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων, η συνεχιζόμενη επίδειξη της δέσμευσης της Τσεχικής Δημοκρατίας στο Ν.Α.Τ.Ο. και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και η προθυμία της να ηγηθεί σε θέματα, όπως τα πυρομαχικά για την Ουκρανία, είναι μια ευπρόσδεκτη διαβεβαίωση για τους συμμάχους της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Four big takeaways from the new Czech national security strategy, Atlantic Council, διαθέσιμο εδώ
- Czechia set to become a major player in Europe’s defence strategy, The European Correspondent, διαθέσιμο εδώ
- Defence Strategy of the Czech Republic 2023, Ministry of Defence & Armed Forces, διαθέσιμο εδώ
- Czech Armed Forces Development Concept 2035 (Τσεχικά), Ministry of Defence & Armed Forces, διαθέσιμο εδώ
