Της Δωροθέας Λυπηρίδου,
Το κληρονομικό δίκαιο ρυθμίζει τις περιουσιακές συνέπειες του θανάτου ενός ανθρώπου και ειδικότερα τον τρόπο με τον οποίο διαδέχονται την περιουσία του τα πρόσωπα που τον κληρονομούν, αλλά και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που έχουν αυτά τα πρόσωπα απέναντι στην κληρονομική μερίδα. Δεν είναι, ωστόσο, λίγες οι φορές κατά τις οποίες αντικείμενα της κληρονομίας επέρχονται μετά τον θάνατο του κληρονομούμενου, σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας σχέσης συγκληρονόμων. Με λίγα λόγια, αυτά τα πρόσωπα έχουν δικαίωμα στα ίδια αντικείμενα εξ αδιαιρέτου και όχι εις ολόκληρον, κατά ιδανικά μέρη σύμφωνα με τις κληρονομικές τους μερίδες.
Η κοινωνία των συγκληρονόμων αποτελεί διακοινωνία και αφορά σε δικαιώματα πολλών αντικειμένων. Οι σχέσεις των συγκληρονόμων ρυθμίζονται από τις ΑΚ 1884-1894, ενώ, ταυτόχρονα, εφαρμόζονται οι διατάξεις για την κοινωνία ΑΚ 785 και επόμενα. Το παραπάνω νομοθετικό πλαίσιο συμπληρώνουν οι διατάξεις για τη συγκυριότητα. Αντικείμενο της κοινωνίας των συγκληρονόμων είναι όσα πράγματα και δικαιώματα δέχονται διαίρεσης, με συνέπεια να αποκλείονται οι προσωπικές δουλείες, οι απαιτήσεις και τα χρέη της κληρονομιάς από τον θεσμό της κοινωνίας.
Το μέρος συμμετοχής του κάθε κληρονόμου αποτυπώνεται με μαθηματικό κλάσμα σε ποσοστό επί του συνόλου του κάθε αντικειμένου. Σημαντικό δικαίωμα μεταξύ των συγκληρονόμων είναι η συμμετοχή στους καρπούς του αντικειμένου που προβλέπει το άρθρο 786 ΑΚ. «Κάθε κοινωνός έχει ανάλογη μερίδα στους καρπούς του κοινού αντικειμένου»: η διάταξη αυτή αναφέρεται στο καθαρό προϊόν που απομένει μετά την εκτέλεση εργασιών και αφαίρεση δαπανών. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως η διοίκηση του κοινού αντικειμένου ανήκει σε όλους από κοινού, από τη στιγμή που οι πράξεις που πραγματοποιούνται αποσκοπούν στο όφελος των συγκληρονόμων. Τέτοιες πράξεις λογίζονται οι διαχειριστικές, τόσο υλικές όσο και νομικές, που πραγματοποιούνται με σκοπό την καλύτερη εκμετάλλευση και χρήση του αντικειμένου, ενώ, παράλληλα, κάθε κληρονόμος δικαιούται σε χρήση αυτού με την προϋπόθεση πως κωλύεται το δικαίωμα χρήσης των υπολοίπων, με βάση τα όσα αναφέρει το άρθρο 787 ΑΚ. Το δικαίωμα χρήσης του κοινού από τον κάθε κοινωνό είναι αυτοτελές και δε χρειάζεται με αυτόν τον τρόπο η συναίνεση των συγκληρονόμων, χωρίς αυτό να σημαίνει την ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση του αντικειμένου.
Σύμφωνα με το άρθρο 1886 ΑΚ, «Κάθε συγκληρονόμος μπορεί να διαθέσει τη μερίδα του στην κληρονομιά ή σε κάθε αντικείμενό της». Οι συγκληρονόμοι δύνανται να διαθέτουν μεταξύ τους την κληρονομική τους μερίδα, είτε ολόκληρη είτε σε ποσοστό, και αφορά μόνο στο ενεργητικό της. Οι συγκληρονόμοι υποχρεούνται να συνεισφέρουν οικονομικά ό,τι κρίνεται απαραίτητο για την καλύτερη αξιοποίηση του αντικειμένου. Σύμφωνα με το ποσοστό μερίδας που αναλογεί στον καθένα έχουν, επίσης, υποχρέωση συμμετοχής στις δαπάνες, που αφορούν σε έξοδα απαραίτητα για τη διατήρηση του αντικειμένου και της συγκληρονομίας γενικότερα. Απρόβλεπτες μεταβολές των συνθηκών δημιουργούν, ακόμα, υποχρεώσεις λήψης έκτακτων μέτρων, λογοδοσίας ή εκποίησης του αντικειμένου για την αποτροπή κινδύνων και την εξασφάλιση της ασφάλειας των κοινωνών.
Η κοινωνία μπορεί να λυθεί με ποικίλους τρόπους, από τη στιγμή που το δικαίωμα πάψει να ανήκει εξ αδιαιρέτου κατά ιδανικά μέρη μεταξύ των συγκληρονόμων. Η διανομή της κληρονομιάς αποτελεί τον πιο γνωστό λόγο λύσης της κοινωνίας, αναφερόμενη στο άρθρο 1887 ΑΚ «Κάθε συγκληρονόμος έχει δικαίωμα οποτεδήποτε να ζητήσει τη διανομή της κληρονομιάς. Ο διαθέτης δεν μπορεί να απαγορεύσει τη διανομή για χρονικό διάστημα μακρότερο από δέκα χρόνια από τον θάνατό του», μπορεί να λάβει χώρα είτε δικαστικά είτε εξωδικαστικά και να διαμορφώσει νέες σχέσεις μεταξύ των κοινωνών και με τρίτους. Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνία μπορεί να λυθεί από την καταστροφή του αντικειμένου ή ακόμα και από λόγους υποκειμενικούς, όπως είναι η συγκέντρωση όλων των μεριδίων σε ένα πρόσωπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Εγχειρίδιο Κληρονομικού Δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα, 2014
