Του Γιάννη Μπότσα,
Ενεργειακή Κρίση
Με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία ανέκυψε το ζήτημα της διαχείρισης μιας νέας κρίσης. Εκείνης που αφορά την ενέργεια. Αμέσως μετά το πέρας της υγειονομικής κρίσης, η Ευρώπη κλήθηκε να αντιμετωπίσει ζητήματα ενεργειακής επάρκειας και αυτονομίας. Κάτι που ήρθε ως επακόλουθο της βιαστικής μετάβασης στην πράσινη ενέργεια. Έτσι, η νέα κρίση ξεσπάει σε μια περίοδο που βρίσκει την Ευρωπαϊκή Ένωση ανέτοιμη αλλά και αθωράκιστη. Πράγμα επόμενο αφού τα προηγούμενα χρόνια είχε σχεδόν εκμηδενίσει την δική της παραγωγή φυσικού αερίου, συγκεκριμένα είδαμε μείωση της παραγωγής κατά 35% μέσα σε μόλις 6 χρόνια, έχοντας επαναπαυθεί στο φτηνό ρωσικό αέριο. Πιο συγκεκριμένα, πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής η Ευρώπη απορροφούσε το 72% του φυσικού αερίου της Ρωσίας αλλά και το 48% του πετρελαίου.
Χώρες που εξάγουν υδρογονάνθρακες στην Ε.Ε. αποτελούν επίσης η Νορβηγία, το Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν, η Αλγερία και η Αίγυπτος. Να σημειωθεί, πως τα κράτη αυτά (εξαιρουμένης της Νορβηγίας) έχουν είτε αυταρχικά καθεστώτα είτε ασταθή και ευμετάβλητα πολιτικά συστήματα. Με βάση τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας τα ετήσια έσοδα εταιρειών και κρατών από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο έχουν αυξηθεί αισθητά τα τελευταία δύο χρόνια, με το μεγαλύτερο μέρος αυτού του βάρους να το επωμίζεται η Ευρώπη.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω στοιχεία, γίνεται αντιληπτό ότι η ενεργειακή αυτονομία της Ένωσης θα έχει εκτός από γεωπολιτικό αντίκτυπο και οικονομικό. Η απεξάρτηση από εξωγενείς πηγές προμήθειας ενέργειας θα την καθιστά καλύτερο διαπραγματευτή στη διεθνή πολιτική σκηνή και θα της επιτρέψει να μην είναι έρμαιο εκβιασμών και αναγκαστικών πολιτικών υποχωρήσεων, ενώ η επένδυση σε νέες τεχνολογίες που θα οδηγήσουν σε ενεργειακή ουδετερότητα θα φέρουν σημαντικά οφέλη για τις ευρωπαϊκές οικονομίες.
Προκειμένου να το πετύχει αυτό, επιδιώκει να μεταβάλλει το ενεργειακό μίγμα της και να το βασίσει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το ζήτημα που ανακύπτει όμως, είναι πως το φυσικό αέριο που θεωρούταν ως το μεταβατικό καύσιμο για την πράσινη μετάβαση, λόγω του πολέμου δεν είναι τόσο φτηνό και στην τελική δεν ήταν και ποτέ τόσο ‘’φυσικό’’. Η μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές απαιτεί τη χρήση ορυκτών πρώτων υλών. Αυτές οι πρώτες ύλες είναι απαραίτητες για την κατασκευή ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών. Στην συγκεκριμένη αγορά φαίνεται να πρωταγωνιστεί η Κίνα σε ποσοστά που ξεπερνούν το 50%. Αυτό σημαίνει πως η πράσινη μετάβαση ίσως να μην είναι τόσο πράσινη και να βρίσκει την Ευρώπη δέσμια μιας άλλης αυταρχικής και απρόβλεπτης δύναμης.
Το υδρογόνο
Το υδρογόνο έχει προκαλέσει έντονα το ενδιαφέρον επενδυτών αλλά και κρατικών οντοτήτων. Πρόκειται για ένα στοιχείο το οποίο βρίσκεται σε αφθονία αλλά συνήθως συναντάται σε ενώσεις με άλλα στοιχεία. Οι χρήσεις του επεκτείνονται στους τομείς της θέρμανσης και της ηλεκτρικής ενέργειας ( μέσω των κυτταροκαυσίμων ) αλλά και στις μεταφορές. Οι κύριες μέθοδοι παραγωγής υδρογόνου σχετίζονται με το φυσικό αέριο και τους υδρογονάνθρακες από τους οποίους διαχωρίζεται με τη χρήση της θερμότητας. Η παραπάνω παραγωγή αφορά μη φιλικό προς το περιβάλλον υδρογόνο, αφού παράγει ρύπους και έχει την ανάγκη των υδρογονανθράκων. Υπάρχει όμως δυνατότητα καθαρού υδρογόνου, το λεγόμενο πράσινο. Αυτό του είδους το υδρογόνο παράγεται μέσω της ηλεκτρόλυσης του νερού και προσφέρει σχεδόν μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί πως για τη μεταφορά του μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με μικρές τροποποιήσεις, το υφιστάμενο δίκτυο φυσικού αερίου αλλά για τη μεταφορά μικρών ποσοτήτων, υπάρχει και η δυνατότητα διακίνησης του και μέσω υγροποιημένης μορφής σε πλοία, όπως συμβαίνει με το LNG. Μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια προκειμένου να συμβάλει σημαντικά στην βιομηχανία, τα αυτοκίνητα, τα πλοία, τα αεροπλάνα, ακόμα και τις κατοικίες. Εντοπίζουμε έντονη δραστηριότητα μέσω κρατικών επιδοτήσεων αλλά και ιδιωτικής πρωτοβουλίας στις Η.Π.Α. αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τελευταία μάλιστα έχει αναπτύξει και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική πάνω στο υδρογόνο που στοχεύει να δίνει λύσεις σε τομείς όπως αυτούς της χαλυβουργίας, του σιδηροδρομικού δικτύου, στις θαλάσσιες μεταφορές και στη ναυτιλία.
Τέλος σύμφωνα με αναλύσεις το καθαρό υδρογόνο θα μπορούσε να καλύψει το 24% της παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας έως το 2050 με 630 δισεκατομμύρια ευρώ πωλήσεις ανά έτος. Μεγάλο μερίδιο αυτής της αγοράς μπορεί να έχει η Ευρώπη μέσω στοχευμένων δράσεων.
Το υδρογόνο και η ελληνική αγορά
Το 2022 Η επιτροπή «Εθνική Στρατηγική Προώθησης Τεχνολογιών – Εφαρμογών Υδρογόνου και Ανανεώσιμων Αερίων» πρότεινε την εθνική στρατηγική για το υδρογόνο. Σε έκθεση της σημειώνει πως η Ελλάδα μπορεί το 2050 μπορεί όχι μόνο να καλύψει δικές της ανάγκες αλλά και να εξάγει 2,3 δις τόνους υδρογόνου, πράγμα που σημαίνει πως μπορεί να αποκομίσει έσοδα της τάξης των 1,6 δις ανά έτος.
Πρόσφατα η ΔΕΗ σε συνεργασία με την Motor Oil δημιούργησαν μια κοινοπρακτική εταιρεία με σκοπό την ανάπτυξη έργων παραγωγής πράσινου υδρογόνου στην Ελλάδα. Αυτή η πρωτοβουλία είναι πολύ σημαντική αλλά θα πρέπει να ακολουθήσουν περισσότερες μιας και διαφαίνεται μια μεγάλη ευκαιρία για την χώρα να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο. Λαμβάνοντας υπόψιν τις εκτιμήσεις πως ένα σημαντικό κομμάτι της κατανάλωσης ενέργειας στον τομέα των μεταφορών μπορεί να καλυφθεί από το υδρογόνο, αλλά και τη σημαντική θέση που διαθέτει η ναυτιλία στην ελληνική οικονομία, η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει πρωταγωνίστρια στην αξιοποίηση των τεχνολογιών υδρογόνου. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη χρήση του στην προσπάθεια απανθρακοποίησης της ναυτιλίας τη στιγμή που αποτελεί τον τομέα που έχει συνεχή αύξηση στις εκπομπές ρύπων, μια περίοδο που οι εκπομπές από χερσαίες πηγές μειώνονται.
Αντί Επιλόγου
Το σίγουρο είναι πως το υδρογόνο θα μας απασχολήσει έντονα στο μέλλον, η εκμετάλλευσή του αποτελεί εξάλλου μια δυναμική διαδικασία που ακόμη και σήμερα συνεχίζει να βελτιώνεται. Νέες τεχνολογίες θα αναδύονται όσο η ανάγκη για φθηνή ενέργεια μεγαλώνει. Σε αυτό το κρίσιμο περιβάλλον η Ελλάδα αλλά και η Ευρώπη πρέπει να είναι παρούσες, η Ελλάδα προκειμένου να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που της δίνεται λόγω της γεωγραφικής της θέσης και η Ευρώπη προκειμένου να μην διολισθήσει ξανά σε μια αμφίβολη καιροσκοπική ενεργειακή επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tietenberg, T., & Lewis, L. (2010). Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων. Gutenberg.
- Electricity2024: Analysis and forecast to 2026, International Energy Agency, διαθέσιμο εδώ
- UN climate talks on shipping: Short-term action urgently needed, Seas At Risk, διαθέσιμο εδώ
- Raw Materials Foresight Study 2023, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- Renewable Hydrogen, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- Υδρογόνο: Η «ακτινογραφία» της επένδυσης 130 εκατ. των ΔΕΗ – Motor Oil στη Δυτ. Μακεδονία – Τα επόμενα βήματα, Insider, διαθέσιμο εδώ
