Της Μιχαηλίας-Ραφαέλας Καραγιάννη,
Η τεστοστερόνη είναι «η ορμόνη των ανδρών», καθώς σε αυτούς βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα και είναι ταυτισμένη με τα αρσενικά προσανατολισμένα χαρακτηριστικά και πρότυπα φυσιολογίας και ψυχολογίας. Ωστόσο, συναντάται και στις γυναίκες, βέβαια σε μικρότερο ποσοστό. Ποια είναι, λοιπόν, η επίδραση της «ανδρικής ορμόνης» φυσιολογικά στις γυναίκες και τι προκαλεί η αύξηση ή η μείωσή της σε αυτές; Η τεστοστερόνη είναι μία στεροειδής ορμόνη, η οποία ανήκει στα ανδρογόνα και συγκεκριμένα, είναι το κύριο και πιο γνωστό από αυτά. Στους άνδρες εκκρίνεται από τους όρχεις και στις γυναίκες εκκρίνεται από τις ωοθήκες, ενώ μικρά ποσά της εκκρίνονται και από άλλους αδένες του σώματος, όπως τα επινεφρίδια. Θεωρείται ότι τα ανδρογόνα είναι ορμόνες που σχετίζονται, κυρίως, με το φύλο και την αναπαραγωγή. Γενικά, πριν την εφηβεία, άνδρες και γυναίκες παράγουν ίσα ποσά τεστοστερόνης. Από την εφηβεία και έπειτα, ωστόσο, οι άνδρες παράγουν τριπλάσια ποσά.
Στις γυναίκες, η τεστοστερόνη είναι εξαιρετικά σημαντική. Είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία των ωοθηκών, την αντοχή των οστών και πιστεύεται, επίσης, ότι παίζει ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Ακόμα, έχει κάποιον ρόλο στην ανάπτυξή τους. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η τεστοστερόνη έχει την ιδιότητα μέσω κάποιας χημικής αντίδρασης να μετατρέπεται σε οιστρογόνο, δηλαδή σε ορμόνη που ποσοτικά είναι περισσότερη στις γυναίκες και σχετίζεται με τα θηλυκά χαρακτηριστικά, φυσιολογικά και ψυχολογικά. Ο έλεγχος των επιπέδων τεστοστερόνης εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ της σύνθεσής της και της αδρανοποίησής της. Ωστόσο, εξαρτάται, επίσης, από τη μη αναστρέψιμη μετατροπή της σε άλλα ανδρογόνα. Όταν ο μηχανισμός αυτός διαταράσσεται, τα επίπεδα της τεστοστερόνης είτε είναι μεγαλύτερα είτε μικρότερα από το φυσιολογικό. Έτσι, ο οργανισμός οδηγείται στην περίσσεια ή στην έλλειψη τεστοστερόνης, αντίστοιχα.
Σχετικά με την περίσσεια τεστοστερόνης στις γυναίκες, στις περισσότερες περιπτώσεις τα κλινικά συμπτώματα είναι υπερτρίχωση, ακμή και αλωπεκία. Υπάρχουν ποικίλες αιτίες για την αύξηση του ποσοστού της τεστοστερόνης. Φυσικά, αιτία αποτελούν όγκοι στις ωοθήκες και σε αδένες όπως τα επινεφρίδια, ακόμα και η υπερπλασία επινεφριδίων, αφού αυτά είναι υπεύθυνα για την έκκρισή της. Άλλες αιτίες είναι η νόσος Cushing και σοβαρά σύνδρομα αντίστασης στην ινσουλίνη. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών με αυξημένα ποσοστά τεστοστερόνης, και γενικότερα ανδρογόνων, πάσχει από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), μία χρόνια πάθηση από την οποία πάσχει περίπου το 10% του πληθυσμού των γυναικών.
Η εύρεση της αιτίας της περίσσειας τεστοστερόνης είναι δύσκολη όταν αυτή δεν είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, διότι οι υπόλοιπες αιτίες που προαναφέρθηκαν είναι σπάνιες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το κύρια κλινικά χαρακτηριστικά, που ενδέχεται να εντοπίσει ο ενδοκρινολόγος, έτσι ώστε να προβεί στην διενέργεια των απαραίτητων εξετάσεων, είναι η ταχείας έναρξης εμφανής αρρενοποίηση, μετεμμηνοπαυσιακή έναρξη ή σοβαρές βιοχημικές διαταραχές.
Σχετικά με την έλλειψη τεστοστερόνης, αυτή παρατηρείται κυρίως στις ωοθήκες μετά την εμμηνόπαυση, αφού σχετίζεται και με την ηλικία. Το μειωμένο ποσό της τεστοστερόνης έχει ως αποτέλεσμα διαταραχές στον ενεργειακό μεταβολισμό και την αναπαραγωγή, καθώς, επίσης, επηρεάζει τα επινεφρίδια και συγκεκριμένα τον φλοιό τους. Έτσι, παρατηρείται μία συνολική μείωση της δραστηριότητας της αρωματάσης και η κυριαρχία της ανδροστενεδιόνης (Α4), έναντι της τεστοστερόνης, ως βασικό ανδρογόνο στα επινεφρίδια και εν μέρει στο αίμα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μίας προσπάθειας του οργανισμού να αντιμετωπίσει την έλλειψη τεστοστερόνης. Ωστόσο, λόγω της συσσώρευσης στα επινεφρίδια αχρησιμοποίητων ουσιών, όπως αυτών που προαναφέρθηκαν, παρατηρείται απώλεια των λειτουργιών των ενδοκρινικών ωοθηκών. Για την αντιμετώπιση της έλλειψης τεστοστερόνης, γίνεται κλινική χρήση αυτής.
Συνοψίζοντας, η τεστοστερόνη έχει σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού των γυναικών και κυρίως στις ωοθήκες, τα οστά και τον εγκέφαλο, παρόλο που είναι η «ορμόνη των ανδρών». Διάφορες διαταραχές της ομοιόστασης του οργανισμού έχουν ως αποτέλεσμα την περίσσεια ή την έλλειψη της τεστοστερόνης. Η περίσσεια αυτής οδηγεί στην εκδήλωση ανδρικών χαρακτηριστικών στις γυναίκες, ενώ η έλλειψή της σχετίζεται, κυρίως, με την υπογονιμότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Roles of Androgens in Humans: Biology, Metabolic Regulation and Health, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Approach to androgen excess in women: Clinical and biochemical insights, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
