Της Καλλιόπης Μπεκίρη,
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) εγκαινιάστηκε στις 7 Οκτωβρίου του 1983. Ήταν μια σημαντική πρωτοβουλία στον τομέα της Ιατρικής περίθαλψης, η οποία πάρθηκε από την πρώτη Κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, με την ενεργοποίηση του Νόμου 1397/1983. Σκοπός αυτού του εγχειρήματος ήταν η παροχή δωρεάν ιατροφαρμακευτικής και νοσηλευτικής περίθαλψης σε όλους τους πολίτες της ελληνικής επικράτειας, ανεξάρτητα από τις κοινωνικοοικονομικές καταβολές του καθενός.
Η δημιουργία αυτού του θεσμού ήταν αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας διαδικασίας, η οποία ξεκίνησε από την αρχή της σύστασης του ελληνικού κράτους, το 1833, όταν τέθηκαν τα θεμέλια για ένα πρωταρχικό στάδιο θεμελίωσης της δημόσιας Υγείας. Συγκεκριμένα, το 1836, ιδρύθηκε το πρώτο νοσοκομείο στην Ελλάδα, το Πολιτικό Νοσοκομείο «Η Ελπίς», ενώ πλήθος ενεργειών με απώτερο στόχο τη δημόσια δωρεάν Υγεία πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 1910-1915, περίοδος Κυβέρνησης της χώρας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το Υπουργείο Υγιεινής και Πρόνοιας συστάθηκε το 1922, ενώ σύμφωνα με τον Νόμο 6298 του 1934, δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Ι.Κ.Α), το οποίο τέθηκε σε λειτουργία από το 1937. Το 1953 το σύνολο των υγειονομικών μονάδων βρισκόταν υπό την προστασία και υποστήριξη του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και επιχειρήθηκε η αποκέντρωση του ιατρικού περιβάλλοντος σε υγειονομικές περιφέρειες με βάση τον Νόμο 2592. Όλες αυτές οι ενέργειες αποτέλεσαν το πρόπλασμα της δημιουργίας του Εθνικού Συστήματος Υγείας, το οποίο θεσμοθετήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, το 1983, με την παράλληλη δημιουργία των Κέντρων Υγείας.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, καθίσταται αντιληπτό πως η δημιουργία του Ε.Σ.Υ. απαιτούσε πολλές προσπάθειες προκειμένου να διαμορφωθεί, και εν τέλει, αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα προς την παροχή ολοκληρωμένης και προσβάσιμης υγειονομικής περίθαλψης για όλους. Έτσι, η πρόσβαση στην Υγεία στη χώρα μας γίνεται κατά βάση μέσω του συστήματος αυτού, το οποίο παρέχει πλέον δωρεάν υπηρεσίες Υγείας στους πολίτες. Οι πολίτες μπορούν να απευθυνθούν σε δημόσια νοσοκομεία, σε κέντρα υγείας, αλλά και σε ιατρεία πρωτοβάθμιας φροντίδας που λαμβάνουν δωρεάν υγειονομική περίθαλψη ή με ελάχιστη προσωπική συμμετοχή. Το Ε.Σ.Υ. παρέχει, επίσης, κάλυψη μέσω του Συστήματος Ασφάλισης Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.) για τους εργαζόμενους και για τα μέλη των οικογενειών τους. Επιπλέον, διασφαλίζει την παροχή φαρμάκων με χαμηλό κόστος, ενώ παρέχει κάλυψη για νοσοκομειακή φροντίδα και θεραπεία σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Κατά αυτόν τον τρόπο, το Ε.Σ.Υ. επιδιώκει τη συνεχή βελτίωση και επέκταση των παρεχόμενων υπηρεσιών με στόχο την προσφορά όσο το δυνατόν καλύτερων υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε όλους τους πολίτες.
Ωστόσο, το Εθνικό Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις στις μέρες μας. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνεται η επιτακτική ανάγκη για αύξηση της χρηματοδότησης και των πόρων εν γένει, που θα συνδράμουν στην αυτόματη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και στην απτή πρόσβαση των πολιτών σε αυτές. Η χρηματοδότηση αποτελεί την κινητήρια δύναμη λειτουργίας του οργανισμού, προϋπόθεση ζωτικής σημασίας, απαραίτητη για τη διατήρησή του. Χωρίς επαρκή χρηματοδότηση, το Ε.Σ.Υ. δεν είναι εφικτό να παρέχει τις απαιτούμενες υποδομές, εξοπλισμό και προσωπικό για την αντιμετώπιση των αναγκών του ελληνικού πληθυσμού. Επομένως, με την έλλειψή της θα είναι αναποτελεσματικό.
Μια άλλη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο εν λόγω θεσμός είναι ο απόηχος από την «επιβλητική» παρουσία της πανδημίας COVID-19, περίπτωση η οποία άσκησε ανεξέλεγκτη πίεση σε αυτόν, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ενίσχυση της ανθεκτικότητάς του σε όλους σχεδόν τους τομείς που τον απαρτίζουν. Ένα ακόμα «μελανό» σημείο, το οποίο αποτελεί πρόσκομμα στην επιτέλεση του σκοπού του Ε.Σ.Υ., είναι η ανεπάρκεια προσωπικού, κατά κύριο λόγο σε περιοχές μεγάλης ζήτησης για υγειονομική υποστήριξη.
Ειδικότερα, το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε μεγάλους χρόνους αναμονής, χωρίς δυνατότητα διαθεσιμότητας σε ραντεβού, με αποτέλεσμα να κωλυσιεργεί η διαδικασία εξυπηρέτησης των πολιτών στο σύνολό της. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, οι συγκεκριμένες προκλήσεις μάς υπενθυμίζουν τις συνεχείς προσπάθειες που πρέπει να καταβάλλονται, προκειμένου να διατηρηθεί ο θεσμός του Ε.Σ.Υ. και να εξυπηρετούνται με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο οι πολίτες.
Όσον αφορά, λοιπόν, τις προσπάθειες που πρέπει να καταβάλλονται, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να βελτιωθεί και να αναβαθμιστεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας στη χώρα μας. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο ρόλος της κρατικής χρηματοδότησης είναι πολύ σημαντικός, προκειμένου να βελτιωθεί η παροχή υπηρεσιών και η κάλυψη των υγειονομικών αναγκών των πολιτών. Μια, επίσης, βαρύνουσας σημασίας ενέργεια είναι η αναβάθμιση των Νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας, μεγάλο ποσοστό των οποίων βρίσκεται σε χείριστη κατάσταση που τα καθιστά μη προσβάσιμα. Ουσιαστικά, η κατάστασή τους υπονομεύει την ιατρική κοινότητα στο σύνολό της και δεν συνάδει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα που ισχύουν στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Επομένως, η επένδυση στις υγειονομικές υποδομές κρίνεται αναγκαία και μη διαπραγματεύσιμη. Τέλος, μια ακόμα σημαντική πρόταση ως προς τη βελτίωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας θα ήταν η άμβλυνση της γραφειοκρατίας που παρεμποδίζει τη γρήγορη εξυπηρέτηση των πολιτών, η απλούστευση των διαδικασιών με απώτερο σκοπό την άμεση αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του συστήματος Υγείας.
Το Ε.Σ.Υ., λοιπόν, παρά το γεγονός ότι αποτέλεσε μια σπουδαία και νεωτεριστική πράξη για τα ελληνικά δεδομένα το 1983, οφείλει να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να μη μένει στάσιμο, προκειμένου οι πολίτες να απολαμβάνουν αξιόλογες, ανθρωποκεντρικές και αξιοκρατικές υγειονομικές υπηρεσίες.
