Της Χιόνας Οικονομάκη,
Μία από τις εμβληματικότερες μορφές της πεζογραφικής μεταπολεμικής γενιάς, ένας άνθρωπος με αξιοθαύμαστη προσήλωση στο διθυραμβικό του έργο και απόλυτη αφοσίωση στο αξιακό του σύστημα. Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, ο μεγαλύτερος, ίσως, μελετητής της ρωσικής λογοτεχνίας στη χώρα μας, γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 26 Μαΐου του ιστορικά ταραχώδους 1924 στην περιοχή της Αμαλιάδας. Το 1944 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και σπούδασε Νομικά έως το 1947, οπότε και στρατεύτηκε, ενώ ήδη από το 1942 είχε προσχωρήσει σε ομάδες αντίστασης, όντας οργανωμένος στην Ε.Π.Ο.Ν., καθιστώντας έτσι σαφέστατο τον πολιτικό του προσανατολισμό.
Περί τα τέλη του 1949 και κατόπιν του τερματισμού του Εμφυλίου Πολέμου που μάστιζε την Ελλάδα, ο Αλεξανδρόπουλος θα διαφύγει από τη χώρα και θα εγκατασταθεί στο Βουκουρέστι. Έζησε εκεί για επτά χρόνια, έως και το 1956, οπότε και εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα της Ρωσίας, όπου σπούδασε στο Λογοτεχνικό Ινστιτούτο Μόσχας. Εκεί, θα αγαπήσει πραγματικά τη φιλοσοφία της ρωσικής λογοτεχνίας, τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της, κάτι που φυσικά επρόκειτο να επιδράσει καθοριστικά τόσο τη δική του ζωή, όσο και τα ελληνικά γράμματα. Στη διάρκεια της παραμονής του εκεί, θα γνωρίσει τη νεαρή, τότε φοιτήτρια της φιλολογίας, Σόνια Ιλίνσκαγια, με την οποία παντρεύτηκε το 1959. Μάλιστα, η κόρη τους, Όλγα Αλεξανδροπούλου, είναι σήμερα καθηγήτρια της Ρωσικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, η λογοτεχνική πορεία του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου είναι αυτή που τον έχει καθιερώσει ως μία σημαντική μορφή των ελληνικών γραμμάτων, αλλά κυρίως ως κορυφαίο μελετητή της ρωσικής λογοτεχνίας. Οι εξαιρετικές συλλογές διηγημάτων, που είχε ήδη από το 1954 ξεκινήσει να εκδίδει στο εξωτερικό, θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον φιλολογικών κύκλων, κριτικών και, φυσικά, της Αριστεράς, ενώ στην Ελλάδα θα γίνει ευρέως γνωστός μετά από διάκριση που απέσπασε στον διαγωνισμό του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης, «Κορυσχάδες». Μετά τον επαναπατρισμό του, το 1975, δημοσίευσε κι άλλες συλλογές διηγημάτων, όπως η Φύλλα Φτερά, αλλά και μυθιστορήματα, όπως το Τα θαύματα έρχονται στην ώρα τους και το Μικρό όργανο για τον επαναπατρισμό.
Από τις μελέτες που εκπόνησε, η Πέντε Ρώσοι Κλασικοί και η τρίτομη Ρωσική Λογοτεχνία κατέχουν εξέχουσα θέση ανάμεσα στα γραμματολογικά έργα των καιρών μας. Ειδικότερα, στην πρώτη μελέτη εξετάζει πέντε εξαιρετικά εμβληματικές μορφές της ρωσικής λογοτεχνίας, τους Πούσκιν, Γκόγκολ, Μπελίνσκι, Ντοστογιέφσκι και Τολστόι, επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα του έργου τους και τοποθετώντας τους, έτσι, στην κορωνίδα της ρωσικής λογοτεχνίας.
Όπως έχει επισημανθεί από κορυφαίους κριτικούς της λογοτεχνίας, όπως είναι ο Μάριο Βίττι και ο Αλέξανδρος Αργυρίου, ο Αλεξανδρόπουλος συνιστά έναν «οξυδερκή και ευαίσθητο συγγραφέα». Ακόμα, παρατηρείται πως, ενώ τα έργα του σαφώς ανήκουν στη σφαίρα του ρεαλισμού, η ψυχογραφία των ηρώων του είναι ενδελεχής και συνάμα καθοριστική για την τελική έκβαση της εκάστοτε ιστορίας. Η θεματολογία, επίσης, γύρω από την οποία κινείται έγκειται στα προσωπικά του βιώματα, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον εξαναγκασμό πολλών Ελλήνων, όπως και του ιδίου, σε φυγή προς τα ανατολικά κράτη, ενώ η μετριοπαθής ιδιοσυγκρασία και η οδυνηρή καθεστηκυία τάξη συνιστούν θεμελιώδη γνωρίσματα του έργου του.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η ρωσική λογοτεχνία αποτελεί ένα κράμα των πρωταγωνιστών, των ηρώων και των δημιουργών της. Σε συνέντευξή του στην Ελευθεροτυπία θα καταλήξει στην επισήμανση της μοναδικότητας που, για διαφορετικούς λόγους, χαρακτηρίζει τόσο την ελληνική, όσο και τη ρωσική λογοτεχνική παραγωγή. Συγκεκριμένα, για την ελληνική θα πει «Μόνο η αρχαία ελληνική λογοτεχνία το έχει και το χαίρεται αυτό το χάρισμα, όλη οικοδομημένη πάνω στην αιωνόβια, παρ’ όλα τα ερείπια, μυθολογική της βάση». Θα συμπληρώσει, ακόμα, πως η ρωσική λογοτεχνία κατάφερε να αναδυθεί από μία αυτοδημιούργητη παράδοση, που πήγαζε αποκλειστικά από τη ζωή του λαού. Μελετώντας τις δύο αυτές άκρως γοητευτικές λογοτεχνίες και ευρισκόμενος στο μεταίχμιο μεταξύ των δύο αυτών φιλολογικών παραδόσεων, ο συγγραφέας θα παραγάγει ένα έργο «συνδυαστικό», διαφωτιστικό, ηθικό και οξυδερκές.
Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος διακρίθηκε με πλήθος τιμητικών τίτλων για την εξαίρετη και συστηματική δουλειά του, αφού, χαρακτηριστικά, το 2001 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Ο σπουδαίος μελετητής και λογοτέχνης άφησε την τελευταία του πνοή τη 19η ημέρα του Μάη του 2008, στην Αθήνα. Θα μείνει για πάντα χαραγμένος στη μνήμη μας, για τον σεβασμό με τον οποίο μεταχειριζόταν το υλικό του, την πίστη στις ιδέες και τις αξίες του, μα και για το ανεξίτηλο λογοτεχνικό του αποτύπωμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μήτσος Αλεξανδρόπουλος: Η τραγική έξοδος, η τραγική έκβαση, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μήτσος Αλεξανδρόπουλος – Αυτά που μένουν (Β) – Τρίτο μέρος: «Η μνήμη μου είναι γιομάτη σπίτια, ένα μωσαϊκό στέγες, μάντρες, παράθυρα…», atexnos.gr, διαθέσιμο εδώ
