Γένος θηλυκού στο Άγιο Όρος: χωρεί εξαίρεση του άβατου για την Αρχηγό του κράτους;

3 Μαρτίου, 2020

Της Αιμιλίας Γανταδάκη,

Αρκετά έντονη υπήρξε η πολιτική συζήτηση γύρω από το πρόσωπο της Αικατερίνης Σακελλαροπούλου στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ιδίως μετά την άρνηση του προέδρου του κόμματος της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκου Βελόπουλου να παράσχει ψήφο υπέρ αυτής, με αιτιολογία την αδυναμία της να παραστεί ποτέ στην Αθωνική Πολιτεία. Από κοινωνική σκοπιά, εύλογα θα αντιλαμβανόταν κανείς πως τόσο η στάση του εν λόγω πολιτικού, όσο και ο ίδιος ο θεσμός του άβατου του Αγίου Όρους υποτιμά τη γυναικεία υπόσταση ως ένα όν υποδεέστερης διαλογής, με την παραδοξότητα αυτή να φτάνει στο αποκορύφωμα, όταν πλέον γίνεται λόγος για την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, πρόσωπο που -υποτίθεται- επέχει περίοπτη θέση στο πολίτευμα και συμβολικά αποτελεί την κορωνίδα του ελληνικού κράτους.

Διαφορετική είναι, από την άλλη, η απάντηση στο ερώτημα εάν η κ. Σακελλαροπούλου μπορεί να εισέλθει στο Άγιον Όρος. Και τούτο διότι για τον εφαρμοστή του δικαίου δεν θα πρέπει να δημιουργείται σύγχυση μεταξύ του νομικώς επιτρεπτού και του υποκειμενικώς κοινωνικά άδικου. Ο εφαρμοστής του δικαίου οφείλει να πορευτεί πάντοτε παρέα με το σύνολο των ερμηνευτικών εργαλείων του και με την υπάρχουσα νομοθεσία, ως υλικό για τη μετέπειτα ερμηνεία. Εν προκειμένω, λοιπόν, ο έλληνας συντακτικός νομοθέτης προέβλεψε ρητώς στο άρθρο 105 του Συντάγματος το αυτοδιοίκητο του Αγίου Όρους με συνακόλουθη συνέπεια την απαγόρευση εισόδου γυναικών σε αυτό. Ακόμη κι αν δεχθούμε ότι η εν λόγω διάταξη δεν είναι η πλέον προοδευτική, και πάλι η γραμματική διατύπωση δεν μας αφήνει περιθώρια για contra legem ερμηνεία. Δεν πρόκειται, βέβαια, για φαινόμενο σπάνιο. Κάνοντας μια ολιστική θεώρηση του ελληνικού Συντάγματος, θα μπορούσε εύλογα να συνάγει κανείς πως το τελευταίο είναι εντόνως θρησκευτικά χρωματισμένο. Από το προοίμιο, όπου γίνεται επίκληση της «Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος» μέχρι τα άρθρα 3 και 33 παρ.2 του Συντάγματος για την επικρατούσα θρησκεία και τον θρησκευτικό όρκο του ΠτΔ, αντιστοίχως καθίσταται προφανές ότι στην ελληνική έννομη τάξη το θρησκευτικό στοιχείο και οι εκκλησιαστικοί νόμοι αποτελούν κομμάτι της ευρύτερης συνταγματικής ταυτότητας και άρα, δε θα πρέπει να παραγνωρίζονται.

Ποια είναι, όμως, η ratio και η βαθύτερη θεμελίωση του άβατου; Όπως προαναφέρθηκε, το Άγιον Όρος, λόγω του ότι απολάβει διοικητικής ανεξαρτησίας, βάσει του άρθρου 105 του Συντάγματος, διαρρυθμίζει το ίδιο την εσωτερική του οργάνωση και εφαρμόζει τους δικούς του κανόνες. Βασικό νομοθετικό κείμενο στο πλαίσιο του προνομιακού αυτού καθεστώτος αποτελεί ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Όρους (Κ.Χ.Α.Ο.), τον οποίο συντάσσουν και ψηφίζουν οι είκοσι Ιερές Μονές και το επικυρώνουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Βουλή των Ελλήνων. Με βάση, λοιπόν, το άθρο 186 του Κ.Χ.Α.Ο. η Χερσόνησος του Άθω θεωρείται αφιερωμένη στην Παναγία (τη μόνη τέλεια γυνή), ενώ η είσοδος οποιασδήποτε άλλης γυναίκας συνιστά ποινικό αδίκημα που επισύρει ποινή φυλάκισης από δύο μήνες έως ένα έτος (άρθρο 43β του Ν.Δ. της 10^ης Σεπτεμβρίου 1926 «περί κυρώσεως του Καταστατικού Χάρτου του Αγίου Όρους», το οποίο προστέθηκε με το Ν.Δ. 2623/1953). Αψηφώντας, βέβαια, τον ποινικό κολασμό, υπήρξαν αρκετές γυναίκες που εισήλθαν παρανόμως στο Άγιον Όρος, μεταξύ των οποίων η Μαρίζ Σουαζί, η συγγραφέας Μαλβίνα Κάραλη, η Λίτσα Αμανατίδου και πλήθος άλλων. Το 2014, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπεβλήθη αίτημα για μεταβολή του καθεστώτος το οποίο όμως δεν έγινε δεκτό.Τα επιχειρήματα των μοναχών κατά της Συνταγματικής Αναθεώρησης του άρθρου 105 του Συντάγματος θα μπορούσαν να συνοψισθούν στα ακόλουθα. Υποστηρίζεται ότι η είσοδος των γυναικών προσβάλλει τη θρησκευτική συνείδηση των μοναχών που έδωσαν σχετικό όρκο, μολονότι θα μπορούσε κάποιος να αντιπαραβάλει ότι η παρουσία και μόνο δεν αρκεί, για να θίξει το forum internum του θρησκευτικού συναισθήματος, εφόσον δεν επιβάλλεται κάποιος έμπρακτος περιορισμός στους μοναχούς να συνεχίσουν να πιστεύουν. Επιπλέον, σύμφωνα με το Σύνταγμα, το έδαφος ως αναπαλλοτρίωτο ανήκει κατά κυριότητα στην ιδιοκτησία των Μονών και συνεπώς δεν προορίζεται για παραθερισμό ως κοινόχρηστος τουριστικός χώρος. Από την άλλη, γίνεται επιτρεπτή η είσοδος και παραμονή σε αυτό ανδρών για ανάλογους σκοπούς, με αποτέλεσμα να τίθενται γόνιμοι προβληματισμοί για το εάν παραβιάζεται η αρχή της ισότητας κατ’ άρθρο 4 του Ελληνικού Συντάγματος.

Σύμφωνα με την αρχή της ισότητας, υπάρχει συνταγματικής περιωπής απαίτηση για μεταχείριση των ελλήνων πολιτών κατά ίσο και ομοιόμορφο τρόπο. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει με μια εξισωτική προσέγγιση ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται παντάπασιν το ίδιο μέτρο. Η αρχή της ισότητας επιβάλλει αφενός τη μεταχείριση των όμοιων περιπτώσεων με όμοιο τρόπο, αφετέρου τη μεταχείριση ανόμοιων περιπτώσεων με ανόμοιο τρόπο. Φυσικά, το κρίσιμο εδώ είναι η εξεύρεση του κριτηρίου που καθιστά τις εκάστοτε περιπτώσεις όμοιες είτε ανόμοιες. Κατά μία άποψη, λοιπόν, δεδομένου ότι το μοναδικό στοιχείο διαφοροποίησης εν προκειμένω είναι το φύλο του ατόμου, που με βάση τη θεωρία των ατομικών δικαιωμάτων δεν θα πρέπει από μόνο του να λαμβάνεται υπόψη ως απαρχή διακρίσεων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι καμία γυναίκα δεν πρέπει να υφίσταται περιορισμούς στην ελευθερία κίνησής της εντός της χώρας με μόνη δικαιολογητική βάση το φύλο της, καθότι τότε δίδεται προβάδισμα προνομιακής μεταχείρισης στη μερίδα των αρσενικών.

Κατά άλλη άποψη, είναι θεμιτό λόγοι κοινωνικοί, θρησκευτικοί, οικονομικοί κ.ο.κ. να επαναπροσδιορίζουν τον ανόμοιο χαρακτήρα μερικών περιπτώσεων και άρα η διαφορετική μεταχείριση να γίνεται εξ αντικειμένου, στηριζόμενη σε γενικά και απρόσωπα κριτήρια ένεκα εξωτερικών παραγόντων, όπως εν προκειμένω η πάγια νομοθεσία που εφαρμόζεται στο Άγιο Όρος για λόγους θρησκευτικούς. Η απαγόρευση της εισόδου όλων των γυναικών ανεξαιρέτως δε συνιστά αθέμιτη διάκριση κατά την άποψη αυτή. Και τούτο διότι θα είχαμε πράγματι παραβίαση της ισότητας, εάν επιτρεπόταν η είσοδος ορισμένων μόνο γυναικών. Εξάλλου, ακόμη και μέσα από την καθημερινή ζωή μπορεί εύκολα να παρατηρήσει κανείς περιορισμούς εισόδου με γνώμονα το φύλο (λ.χ. είσοδος γυναικών σε ανδρικές τουαλέτες και το ανάποδο, είσοδος των γυναικών στον στρατό κλπ) με τη λεπτή διαφορά βέβαια, ότι στις περιπτώσεις αυτές δεν τίθεται συνήθως ζήτημα τέλεσης αξιόποινης πράξης.

Στο πρόσωπο της Προέδρου της Δημοκρατίας θα έπρεπε να υπάρχει κάποια διαφοροποίηση; Αδιαμφισβήτητα για λόγους συμβολικούς ο αρχηγός ενός κράτους δύσκολα μπορεί να νοηθεί ότι περιορίζεται ως προς ένα μέρος της εδαφικής ακεραιότητας του κράτους το οποίο άρχει. Όσο οξύμωρο και ειρωνικό όμως κι αν ακούγεται, σε ένα κράτος δικαίου πρωτίστως θα πρέπει να γίνεται σεβαστό το υπάρχον δίκαιο. Το άρθρο 50 του Συντάγματος καθιστά σαφές πως ο ΠτΔ δε διαθέτει υπερεξουσίες, αλλά ασκεί μόνο όσες αρμοδιότητες του απονέμουν ρητώς το Σύνταγμα και οι νόμοι. Συνεπώς, η γυναίκα ΠτΔ οφείλει να τύχει όμοιας μεταχείρισης με κάθε άλλη απλή γυναίκα.

Σημαντικότατη είναι, τέλος, και η διαρρύθμιση του ζητήματος στο πλαίσιο του Ενωσιακού Δικαίου, που βάσει της αρχής της υπεροχής κατισχύει του εθνικού. Είναι προφανές ότι σε επίπεδο αρχής το συνταγματικώς κατοχυρωμένο προνομιακό καθεστώς του Αγίου Όρους παρουσιάζει ιδιαιτερότητες που αντιστρατεύονται το ενιαίο κοινοτικό καθεστώς και κυρίως την ελευθερία κίνησης, εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών σε κάθε γωνιά της Ένωσης που αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπό αυτό το πρίσμα θα μπορούσε να πει κανείς ότι κατ’ αρχήν η εθνική ρύθμιση οφείλει να υποχωρήσει. Παρόλα αυτά, καθοριστικής σημασίας υπήρξε η Κοινή Δήλωση επιφύλαξης υπέρ του αυτοδιοίκητου του Αγίου Όρους, που υπεγράφη από την Ελλάδα και τα εννέα τότε μέλη της Κοινωνίας των Εθνών, ως βασική προϋπόθεση για την είσοδο της πρώτης στη δεύτερη και η οποία Κοινή Δήλωση προσαρτήθηκε στην Τελική Πράξη της προσχώρησης της χώρας μας στις 29 Μαΐου του 1979. Το βασικό επιχείρημα που επικαλέστηκε τότε η Ελλάδα ήταν ότι το ιδιαίτερο αυτό εκκλησιαστικό καθεστώς υπάγεται στην κατηγορία στοιχείων ιδιαίτερης ευρωπαϊκής συνταγματικής ταυτότητας του κράτους μας και άρα στο πλαίσιο του ευρύτερου συνταγματικού πλουραλισμού που επικρατεί στην Ένωση, η αρχή της υπεροχής θα πρέπει ad hoc να υποχωρήσει.Κλείνοντας, χρέος κάθε νομικού και ιδίως κάθε δικαστή είναι να αποφαίνεται λαμβάνοντας πρωτίστως υπόψη το θετικό δίκαιο και σε καμία περίπτωση την προσωπική του άποψη ως προς μια νομοθετική επιλογή. Όσο εξόφθαλμο κι αν είναι λοιπόν για πολλούς –συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος- ότι η διάταξη του άρθρου 105 του Συντάγματος είναι αναχρονιστική και πρέπει να αλλάξει, εντούτοις το καθεστώς αυτό είναι καθόλα νόμιμο. Ίσως, στο μέλλον με την πάροδο των ετών και την μετεξέλιξη των ελληνικών κοινωνιών το Ελληνικό Σύνταγμα να καταστεί θρησκευτικά ουδέτερο, πληρώνοντας το αίτημα για μια διαπολιτισμική και πιο φιλελεύθερη διαρρύθμιση των θρησκευτικών ζητημάτων. Μέχρι τότε το άβατο του Αγίου Όρους αποτελεί μια σύννομη πραγματικότητα!

Πηγές

Αιμιλία Γανταδάκη

Είναι φοιτήτρια στη Νομική Σχολή Αθηνών και κάτοχος πιστοποίησης δύο ξένων γλωσσών. Από μικρή την συνάρπαζαν η δύναμη του λόγου, αλλά και η δύναμη της πένας. Η συμμετοχή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Νέων πολύ γρήγορα έγινε το εφαλτήριο για την συμμετοχή της σε ποικίλες δράσεις προσομοίωσης του ΟΗΕ, στον Εθνικό Διαγωνισμό Εικονικής Δικής, αλλά και σε σωματεία όπως η Elsa και η Safia. Παράλληλα απολαμβάνει να αρθρογραφεί αφού, όπως συνηθίζει να λέει, στον κόσμο του γραπτού λόγου νιώθει πραγματικά ελεύθερη. Προσωπικό της στοίχημα αποτελεί η συνεχής και κοπιώδης εξέλιξη των δυνατοτήτων της.

Γένος θηλυκού στο Άγιο Όρος: χωρεί εξαίρεση του άβατου για την Αρχηγό του κράτους;

Πηγές

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΠΟΨΕΙΣ

ΕΚΤΟΣ ΓΡΑΜΜΗΣ

ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Ακολουθήστε μας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΜΑΣ