Tης Ευαγγελίας Ανδρεδάκη,
Είσαι ό,τι τρως! Αυτό είναι συχνά το σλόγκαν που χρησιμοποιείται από διατροφολόγους, διαιτολόγους και γιατρούς, προκειμένου να μας παρακινήσουν να ενδιαφερθούμε έμπρακτα για την διατροφή μας, βελτιώνοντας τις διατροφικές μας συνήθειες. Παρά την τετριμμένη χρήση της, η φράση περικλείει μια φιλοσοφία ζωής, σύμφωνα με την οποία οι τροφές που καταναλώνουμε και κατ’ επέκταση η διατροφή μας αποτελεί ένα σημαντικό ποσοστό του είναι μας. Καθώς η σωστή διατροφή είναι εφαλτήριο για την υγεία μας, η οποία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την ευτυχία, τα μεγέθη αυτά φαίνονται να αποτελούν προϋπόθεση το ένα για το άλλο με τρόπο ανάλογο.
Όσο κοινότυπο κι αν ακούγεται, η διατροφή σε συνδυασμό με τη γενετήσια κληρονομικότητα και το περιβάλλον διαβίωσης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την υγεία των ατόμων. Αυτή είναι μια αλήθεια γενική και παραδεδεγμένη. Ενώ, όμως, η κληρονομικότητα και το περιβάλλον δεν εξαρτώνται άμεσα από τα άτομα, οι διατροφικές μας συνήθειες είναι ικανές να προάγουν την υγεία, και πολλές φορές η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου προγράμματος διατροφής αποδεικνύεται σημαντικότερη από τους δυο παραπάνω παράγοντες.
Η διατροφή αποτελώντας ζήτημα καθολικής σημασίας δεν άργησε να απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα, η οποία ερεύνησε εκτενώς το θέμα, αναζητώντας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης εκείνη που είναι ικανή να συμβάλει στην διαιώνιση της υγείας και της μακροζωίας των ατόμων. Η απάντηση δεν άργησε να βρεθεί φέρνοντας τους επιστήμονες προ εκπλήξεως. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘40 ανακάλυψαν πως το μυστικό για την υγεία βρίσκεται σε ένα μικρό και απομακρυσμένο από τις τεχνολογικές και καπιταλιστικές μητροπόλεις νησί της Μεσογείου: την Κρήτη.
Η μελέτη των Επτά Χωρών ήταν εκείνη που εδραίωσε τη δίαιτα των κατοίκων της Κρήτης ως υποδειγματική. Οι ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες που χαρακτήριζαν την περιοχή της Κρήτης συνδυάστηκαν με τη μειωμένη συχνότητα στεφανιαίας νόσου και καρκίνου, αλλά και τη μικρότερη θνησιμότητα από όλα τα αίτια σε σχέση με τις επιλεγμένες από τους ερευνητές χώρες. Τα άτομα που υιοθετούν τη Μεσογειακή διατροφή παρουσιάζουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, μειωμένη θνησιμότητα τόσο από στεφανιαία νόσο, όσο και από καρκίνο, ενώ παράλληλα παρατηρείται και επιβράδυνση της γήρανσης.
Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει την κρητική διατροφή τόσο ξεχωριστή; Η κρητική διατροφή βασίζεται στην απλή πρώτη ύλη, η οποία αποτελεί τη βάση για ποικιλία συνταγών. Αποτελείται από ντόπια και εποχιακά προϊόντα, τα οποία οδηγούνται συνήθως από την παραγωγή απευθείας στην κατανάλωση, χωρίς διαμεσολαβητικούς παράγοντες που αλλοιώνουν τη γεύση και την ποιότητα. Με έξυπνες παραλλαγές, τα λαχανικά και τα όσπρια μετατρέπονται σε ολοκληρωμένα γεύματα ικανά να χορτάσουν, χωρίς όμως να φουσκώσουν, τους συνδαιτυμόνες. Ο Κρητικός μπορεί να τρώει κάθε μέρα χόρτα, σχεδόν ποτέ όμως δεν θα φάει το ίδιο φαγητό. Εδώ έγκειται και ένα ακόμη χαρακτηριστικό της κρητικής κουζίνας: η φαντασία που οδηγεί τον μάγειρα να εφευρίσκει διαρκώς νέους γευστικούς συνδυασμούς.
Στο πέρασμα των αιώνων η λεβεντογέννα Κρήτη δέχθηκε τις πολιτισμικές και συνάμα γαστρονομικές επιρροές των κατακτητών της, διατηρώντας πάντοτε όμως τις παραδόσεις της και εντάσσοντας τις νέες διατροφικές συνήθειες με τρόπο ξεχωριστό. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της κρητικής κουζίνας δεν έγκειται στα σπάνια και ακριβά υλικά ούτε στην αφθονία προϊόντων. Στον κορμό της βρίσκουμε ντόπια υλικά απευθείας από τη μητέρα φύση, τα οποία με την τέχνη του μαγειρέματος και μπόλικο μεράκι μετατρέπονται σε ολοκληρωμένες συνταγές. Δεν είναι μια πλούσια με τα δεδομένα της εποχής πρότυπα κουζίνα, αλλά μια αγνή αυθεντική διατροφή, που βασίζεται στην αξιοποίηση απλών καθημερινών υλικών, παρά στο συνδυασμό ακριβών πρώτων υλών. Αν κάποιος ήθελε να περιγράψει την κρητική κουζίνα με λόγια, θα έλεγε πως είναι τρόπος ζωής: απλή, λιτή, χωρίς περιττά καρυκεύματα και ενισχυτικά γεύσης. Είναι νόστιμη με έναν φυσικό τρόπο που πηγάζει από την φρεσκάδα και την αυθεντικότητα των υλικών της.
Εξέχουσα θέση έχει το αγνό ελαιόλαδο, βασική πηγή λίπους στη δίαιτα των Κρητικών. Ο ορός της μακροβιότητας και της υγείας, το παρθένο ελαιόλαδο δεν λείπει από καμία κρητική κουζίνα, αποτελώντας το πλέον αντιπροσωπευτικό και απαραίτητο συστατικό της κρητικής διατροφής. Εξίσου πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν και άλλα παραδοσιακά και ντόπια προϊόντα, όπως το κρασί (γνωστό για την καρδιαγγειακή του δράση), το μέλι (πλούσιο σε βιταμίνη Ε) και τα κρητικά τυριά: γραβιέρα, κεφαλοτύρι, τυροζούλι, ανθότυρος μαλακός και σκληρός, μυζήθρα και ξινομυζήθρα, αφενός ως πρώτη ύλη αλλά και μέσα σε πίτες και γλυκά, όπως μυζηθρόπιτες, καλτσούνια και τυρόπιτες. Φυσικά, τα φρούτα και τα λαχανικά εποχής συνήθως συνοδεύουν κάθε ολοκληρωμένο κρητικό γεύμα με τη μορφή είτε σαλάτας είτε και αυτούσιου γεύματος: γεμιστά, ανθοί, ντολμαδάκια. Τέλος, τα αρωματικά φυτά και τα βότανα, που βρίσκονται σε κάθε βουνό, όπως η ρίγανη, ο βασιλικός, το φασκόμηλο, ο βάλσαμος, το δενδρολίβανο, η μαντζουράνα, το θυμάρι, η δάφνη και το χαμομήλι, χλωρά ή αποξηραμένα, ως τελευταία πινελιά δεν προσφέρουν μόνο φρεσκάδα και γεύση, αλλά παρέχουν και ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία μας.
Η φιλοσοφία της κρητικής κουζίνας είναι απλή και εύκολα υιοθετείται, αρκεί να ξεφύγουμε από τις τετριμμένες και μαζοποιημένες επιταγές της εποχής μας. Τον καιρό που το φαστ φουντ και τα έτοιμα γεύματα εξανδραποδίζουν τις σπιτικές συνταγές και οδηγούν σε μαρασμό τις κουζίνες των σπιτιών μας, η επιστροφή στην παράδοση, όσο κοινότυπη κι αν ακούγεται, είναι επιτακτική. Την ώρα που όλοι μας αδρανείς προτιμάμε την γρήγορη και εύκολη λύση, αδιαφορώντας για την ποιότητα όσων καταναλώνουμε, οι διατροφικές διαταραχές και η παχυσαρκία εξαπλώνονται από τις καπιταλιστικές μητροπόλεις έως τα μέχρι πρότινος παραδοσιακά χωριά, που παραδίδονται αμαχητί στον καταναλωτικό ανεμοστρόβιλο, απεμπολώντας συνήθειες και ήθη αιώνων μπροστά στο βωμό του χρήματος και την υπόσχεση μιας δήθεν ανάπτυξης, που πιο πολύ με κακέκτυπο αντίγραφό της μοιάζει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kρητική Κουζίνα, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
- Κρητική διατροφή για μακροζωία, Mydiatrofi, διαθέσιμο εδώ
- Βότανα μαγειρικής που ωφελούν την υγεία μας, Interasco, διαθέσιμο εδώ
- Κρητική διατροφή, Wines of Crete, διαθέσιμο εδώ
