Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Ο Μεγάλος Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη στην Ευρώπη κι η Ελλάδα δεν είχε ακόμη επιλέξει στρατόπεδο. Μετά την οξεία διαμάχη του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Β’, η χώρα, λόγω της νίκης του πρώτου, εισήλθε επίσημα στον πόλεμο τον Ιούνιο του 1917. Πολλές φορές, βλέποντας τα μέτωπα του πολέμου, ξεχνάμε να αναφέρουμε τα μικρότερα μέτωπα που υπήρχαν στην Ευρώπη. Ένα από αυτά ήταν και το Μακεδονικό μέτωπο, το οποίο βρισκόταν στη βόρεια Ελλάδα και στα βόρεια σύνορά της. Βλέποντάς το καλύτερα, θα αντιληφθούμε και τη μεγάλη του σημασία για τον πόλεμο. Κέντρο του Ελευθερίου Βενιζέλου και των Συμμάχων ήταν η Θεσσαλονίκη.
Ωστόσο, δεν πρέπει να δούμε τις εξελίξεις στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης αποκομμένες από τα γεγονότα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το Δυτικό μέτωπο ήταν αρκετά στάσιμο, αφού τα δύο στρατόπεδα είχαν υποστεί μεγάλες απώλειες και τα στρατεύματά τους ζούσαν πλέον μέσα στα χαρακώματα. Στο Ανατολικό μέτωπο, τα πράγματα για τη Ρωσία δεν πήγαιναν καλά κι αυτό εκδηλώθηκε το 1917 με την έκρηξη της Οκτωβριανής Επανάστασης, που άλλαξε ριζικά τα πράγματα στη Ρωσία. Η χώρα συνθηκολόγησε με τις Κεντρικές δυνάμεις, παρά το γεγονός ότι η συνθήκη είχε δυσμενείς όρους γι’ αυτήν. Η Αυστροουγγαρία είχε νικήσει από το 1916 τη Ρουμανία, καθώς και τη Σερβία. Οπότε δεν ήταν διατεθειμένη να συνεχίσει τον πόλεμο, βλέποντας πως αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα στο εσωτερικό της. Εξάλλου, μπορεί κανείς να δει πως η Αυστροουγγαρία ήταν μια πολυεθνική αυτοκρατορία, η οποία αντιμετώπιζε τα προβλήματα που προέκυπταν από την ανάδυση του εθνικισμού. Οι εδαφικοί στόχοι της είχαν επιτευχθεί.
Η νίκη στα πεδία των μαχών
Ο στρατηγός Guillaumat έφτασε στη Θεσσαλονίκη και ξεκίνησε την οργάνωση των Συμμαχικών στρατευμάτων. Πολλά από αυτά αποτελούνταν από στρατιώτες των αποικιών της Γαλλίας και της Βρετανίας. Ο στρατηγός Bordeaux ανέλαβε να αναδιοργανώσει το ελληνικό στράτευμα, το οποίο θα πολεμούσε μαζί με τον γαλλικό και τον βρετανικό στρατό. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Ελευθέριος Βενιζέλος, κι ο βασιλιάς της, Αλέξανδρος Α’, στήριξαν την προσπάθεια του Γάλλου στρατηγού και πολύ σύντομα τα ελληνικά στρατεύματα ρίχτηκαν στη μάχη. Οι Γερμανοί, που πλέον είχαν σταματήσει να πολεμούν στα ανατολικά, επικεντρώθηκαν στα δυτικά. Τα στρατεύματά τους στη Μακεδονία θα αποσύρονταν, για να πολεμήσουν στο Δυτικό μέτωπο, οπότε ο στρατηγός Guillaumat έπρεπε να ξεκινήσει επιθετικές ενέργειες, για να τους κρατά απασχολημένους. Στο μεταξύ, μερικά στρατεύματα της καταληφθείσης Σερβίας προστέθηκαν στο στράτευμα των Συμμάχων.
Η μεγαλύτερη και σημαντικότερη μάχη που δόθηκε στο Μακεδονικό μέτωπο ήταν αυτή στο Σκρα ντι Λέγκεν. Η τοποθεσία αυτή ήταν οργανωμένη αμυντικά από τα βουλγαρικά στρατεύματα κι είχε μεγάλη στρατηγική αξία. Το σχέδιο επίθεσης άρχισε να οργανώνεται. Η μεραρχία Αρχιπελάγους θα έκανε κατά μέτωπον επίθεση και θα υποστηριζόταν ανατολικά από τη γαλλική μεραρχία και τη μεραρχία Κρήτης. Στα ανατολικά, η μεραρχία Σερρών θα έκανε επίθεση μαζί με τα σερβικά στρατεύματα. Ταυτόχρονα, πέρα των βομβαρδισμών του πυροβολικού, θα διενεργούνταν βομβαρδισμοί της αεροπορίας των Συμμάχων και τέλος Βρετανοί και Σέρβοι θα έκαναν κινήσεις αντιπερισπασμού. Στις 16/29 Μαΐου 1918, ξεκίνησε η επίθεση και μέσα σε 15 λεπτά οι πρώτοι αντικειμενικοί στόχοι επετεύχθησαν, λυγίζοντας την αντίσταση των Βουλγάρων και συλλαμβάνοντας πολλούς αιχμαλώτους. Η μάχη ήταν πολύνεκρη και τα ελληνικά στρατεύματα συνέλαβαν πάνω από 2.000 αιχμαλώτους. Η μάχη τελείωσε με καθοριστική νίκη των Συμμάχων και κάπως έτσι τα ελληνικά στρατεύματα κέρδισαν την εμπιστοσύνη τους.
Τα Συμμαχικά στρατεύματα ετοιμάζονταν σιγά σιγά για ένα μεγάλο σχέδιο επίθεσης κατά των γερμανοβουλγαρικών στρατευμάτων, καθώς και κατά των στρατευμάτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η τελευταία μπήκε στο στρατόπεδο των Κεντρικών Δυνάμεων, λόγω των αντικρουόμενων συμφερόντων της με τη Ρωσία και λόγω της μεγάλης οικονομικής και πολιτικής επιρροής της Γερμανίας σε αυτήν. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1918, τα τουρκικά στρατεύματα παραδόθηκαν, αφού πρώτα υπέκυψαν στα στρατεύματα των Συμμάχων στη Θράκη. Λίγες μέρες έπειτα, στις 13 Σεπτεμβρίου 1918, τα ελληνικά στρατεύματα αναγκάζουν τα βουλγαρικά να ζητήσουν ανακωχή. Η Βουλγαρία πράγματι συνθηκολόγησε στις 17/30 Σεπτεμβρίου κι έτσι ο ελληνικός στρατός ξεκίνησε να απελευθερώνει την Ανατολική Μακεδονία.
Η ανακωχή του Μούδρου
Στις 17/30 Οκτωβρίου 1918, υπογράφηκε στο Μούδρο της Λήμνου η ανακωχή μεταξύ Συμμάχων και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η ανακωχή ήταν πολύ σκληρή για τους Οθωμανούς, γιατί οι Σύμμαχοι τους ανάγκαζαν να παραδώσουν τα Στενά, τα οποία θα άνοιγαν ξανά. Επίσης, έπρεπε να παραδοθεί όλος ο στρατός και τα πλοία. Εν ολίγοις, η χώρα περνούσε υπό Συμμαχική κατοχή. Τα ελληνικά στρατεύματα μπήκαν στην Κωνσταντινούπολη και κάπως έτσι γεννήθηκε η έντονη προσδοκία πως η Μεγάλη Ιδέα θα γινόταν πραγματικότητα. Το μόνο που έμενε τώρα ήταν να αναλάβει η πολιτική και η διπλωματία. Οι διαπραγματεύσεις, παρά την ήττα των εχθρών στη μάχη, θα ήταν σκληρές, διότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να φέρει εις πέρας αυτή την αποστολή μόνη της. Οι αντιδράσεις ήταν έντονες από τους Τούρκους, οι οποίοι ξεκίνησαν να οργανώνουν την αντίστασή τους στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.
Η συνθήκη του Νεϊγύ
Αυτή η συνθήκη υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 1919 κι ήταν ανάμεσα στους Συμμάχους και τη Βουλγαρία. Με τη συνθήκη αυτή, η Βουλγαρία έχανε τη Θράκη και περιοριζόταν στα σύνορα της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Έχασε εδάφη τόσο στα βόρεια όσο και στα δυτικά. Αναγκάστηκε να μειώσει το στρατό της δραματικά και να σεβαστεί τις μειονότητες, που ζούσαν στα εδάφη της.
Όσον αφορά τη Συνθήκη των Σεβρών, υπογράφηκε αρκετούς μήνες έπειτα. Γιατί άργησε τόσο πολύ μια συνθήκη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία; Θεωρώ πως το πρόβλημα δεν ήταν ο βασικός κορμός της χώρας, δηλαδή η Μικρά Ασία. Εξάλλου, το Μάιο του 1919, ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη, πριν υπογραφεί η συνθήκη. Αυτό που θεωρώ πως καθυστέρησε την υπογραφή της συνθήκης ήταν το τι θα γινόταν με τα εδάφη όπου σήμερα βρίσκονται τα κράτη της Συρίας και του Ιράκ. Ο στόχος ήταν οι περιοχές της Μέσης Ανατολής, που έδιναν άμεση πρόσβαση στα κοιτάσματα του πετρελαίου. Είναι απολύτως λογικό για εκείνη την εποχή, διότι το πετρέλαιο άρχιζε να είναι απαραίτητο για τη βιομηχανία. Κι ήδη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η βιομηχανία είχε κεντρικό ρόλο τόσο για την οικονομία όσο και για την πολεμική μηχανή κάθε χώρας.
Η Ελλάδα, μέσα σε λίγα χρόνια, με την καθοδήγηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, κατάφερε να βοηθήσει στην έκβαση του πολέμου και να κάνει το ύστατο βήμα για την εδαφική της ολοκλήρωση. Τελικά, όπως αποδείχθηκε, το βήμα αυτό ήταν μετέωρο κι ολέθριο για τους ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, που υπήρχαν εκεί εδώ και πολλούς αιώνες.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- E.M.Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, 837-839
- James Joll, Η Ευρώπη 1870-1970, 280-283
- Αθανάσιος Συροπλάκης, 100 χρόνια από τότε. Αθανάσιος Συροπλάκης: Η μάχη του Σκρα στο πλαίσιο των πολεμικών σχεδιασμών στο Δυτικό μέτωπο στο Clio Turbata
- Βασίλης Ραφαηλίδης, Ιστορία (κωμικοτραγική) Του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974, 96-97 και 99-100
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ’, 69-71 και 104-105
