Του Απόλλωνα Θωμόπουλου,
«Η ηρωίνη μου, πού είναι η ηρωίνη μου;»,φώναζε ο Αλέξης, όσο η μητέρα του βρισκόταν κάτω στην κουζίνα και καθώς μαγείρευε, «γινόταν» με φαιντανύλη. «SUBSYS» έγραφε με μεγάλα κεφαλαία γράμματα το σπρέι που όλοι στην οικογένεια αγαπούσαν. Δεν μπορούσαν ακριβώς να περιγράψουν τι ένιωθαν κάθε φορά που το χρησιμοποιούσαν – ζεστασιά, χαλάρωση; – πάντως, ένα ήταν σίγουρο: ο γιατρός που τους το είχε γράψει ήταν άγιος άνθρωπος. Φαντάσου να έπρεπε να βγουν στον δρόμο να το αγοράσουν όπως παλιά …. ούτε να τα σκέφτονται.
Σας φαίνεται παρατραβηγμένο το σενάριο; Ναι, ίσως είναι. Βέβαια, κάθε μέρα στις ΗΠΑ, περίπου 45% όλων των θανάτων από υπερβολική δόση, οφείλεται σε οπιοειδή, τα οποία έχει συνταγογραφήσει γιατρός. Στην Αυστραλία το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 70%. Τα τελευταία 20 χρόνια οι θάνατοι, που σχετίζονται με οπιοειδή έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, με ΗΠΑ και Καναδά να έχουν υποστεί το κύριο πλήγμα. Στην Ελλάδα, το εν λόγω θέμα δεν συζητείται πολύ – ίσως, γιατί δεν αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Άλλωστε, με βάση το Country Drug Report του 2018 του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Εθισμού στα Ναρκωτικά (EMCDDA), από το 2006 και μέχρι και το 2014, οι θάνατοι από υπερβολική δόση μειώθηκαν κατακόρυφα στην Ελλάδα. Τι ακριβώς, όμως, καθιστά την Ελληνική κοινωνία ανεπηρέαστη από ένα πρόβλημα, που το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) έχει χαρακτηρίσει ως «παγκόσμια κρίση;»
Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται στο πως είναι διαμορφωμένα τα συστήματα υγείας των ΗΠΑ και Καναδά, αφού αυτά επιτρέπουν μια μορφή “ανεξέλεγκτης συνταγογράφησης”, πρακτική, η οποία έρχεται σε αντίθεση με εκείνη που ακολουθούν τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας μέσα στα οποία συγκαταλέγεται και το ελληνικό. Πιο συγκεκριμένα, έρευνα του CNN σε συνεργασία με επιστήμονες του πανεπιστημίου Χάρβαρντ, που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2018, έδειξε πως, κατά την διάρκεια ενός χρόνου, όσα περισσότερα οπιοειδή συνταγογραφούσε ένας γιατρός στις ΗΠΑ, τόσο μεγαλύτερες και περισσότερες επιχορηγήσεις λάμβανε από φαρμακευτικές εταιρείες. Από τους 811.000 συνολικά γιατρούς, που αποτέλεσαν αντικείμενο της έρευνας, πάνω από τους μισούς συνταγογράφησαν τουλάχιστον ένα οπιοειδές, ενώ οι επιχορηγήσεις κυμάνθηκαν από μερικές εκατοντάδες δολάρια, έως και εξαψήφια ποσά.
Τι είναι όμως, τα οπιοειδή; Ουσίες, που ουσιαστικά, “ενεργοποιούν” συγκεκριμένους υποδοχείς στο σώμα μας, οι οποίοι έχουν ως κύρια ιδιότητα, να καταστέλλουν την λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ως εκ τούτου, αναπτύσσουν ισχυρή αναλγητική δράση, η οποία και δικαιολογεί την φαρμακευτική τους χρήση. Ωστόσο, αποτελούν την πλέον επικίνδυνη κατηγορία ναρκωτικών ουσιών, λόγω της ιδιαίτερα αυξημένης πιθανότητας εθισμού.
Μια εύλογη απορία σε αυτό το σημείο θα ήταν, αν θα μπορούσε η κρίση του οπίου να “εισαχθεί” στην Ευρώπη ή την Ελλάδα. Λόγου χάρη, στην Γερμανία, αυτήν τη στιγμή, η φαιντανύλη, ένα οπιοειδές 50 φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη, συνταγογραφείται 3 φορές περισσότερο απ’ ότι στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα, αν και η χρήση οπιοειδών μειωνόταν μέχρι το 2014, το 2015 και 2016, είδε μια ελαφριά αύξηση.
Η αλήθεια είναι πάντως, πως ένα τέτοιο φαινόμενο θα ήταν δύσκολο, κρίνοντας τόσο από τα κοινωνικά συστήματα των Ευρωπαϊκών χώρων, όσο και από τις λύσεις, που δόθηκαν σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο παρελθόν.
Η Πορτογαλία, παραδείγματος χάρη, έπειτα από δεκαετίες προβλημάτων με τη χρήση ηρωίνης, αποποινικοποίησε το 2001 την κατοχή όλων των ναρκωτικών ουσιών και θεσμοθέτησε ένα πρόγραμμα κοινωνικής υποστήριξης προς τους τοξικομανείς. Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς μέσα σε 10 χρόνια, από το σημείο που σχεδόν 1% του πληθυσμού (!) ήταν εθισμένο στην ηρωίνη, η Πορτογαλία έγινε ή δεύτερη χώρα με τους λιγότερους θανάτους από υπερβολική δόση στην Ευρώπη.
Η δε Γαλλία κατάφερε μέσα σε 4 χρόνια (1995-1999) να μειώσει τους θανάτους από υπερβολική δόση ηρωίνης κατά 79%, επιτρέποντας σε οποιονδήποτε γιατρό, ανεξαρτήτως ειδικότητας, να μπορεί να συνταγογραφεί βουπρενορφίνη, ένα ηπιότερο και λιγότερο βλαπτικό οπιοειδές, το οποίο χρησιμοποιείται κατά την θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών. Από το 2016 επίσης, θεσμοθέτησε χώρους εποπτευόμενης χρήσης ναρκωτικών.
Συνεπώς, η κρίση του οπίου υπογραμμίζει, κατά τη γνώμη μου, τόσο την αποτελεσματικότητα κοινωνικά φιλελεύθερων πολιτικών, όσο και την σωστή δόμηση του Ευρωπαϊκού συστήματος υγείας. Πολλές ζωές χάθηκαν ήδη, λόγω των παρωχημένων απόψεων, που άκμασαν τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Ας μην χαθούν άλλες.
