Πρεσβυακουσία ή Βαρηκοΐα γήρανσης

Της Βικτώριας Τσουκανέλη,

Το ανθρώπινο αυτί είναι μια εντυπωσιακά πολύπλοκη δομή που αποτελεί μόνο ένα μικρό τμήμα του ακουστικού μας συστήματος. Ανατομικά, το αυτί χωρίζεται σε τρεις μοίρες: το έξω, το μέσο και το έσω αυτί, με την κάθε μία από αυτές να εμφανίζει μια πληθώρα παθήσεων. Μια από τις σημαντικότερες αλλά και πιο συχνές παθήσεις του αυτιού είναι η βαρηκοΐα, η μείωση της ικανότητας αντίληψης του ήχου, η οποία είναι δύο ειδών: βαρηκοΐα αγωγιμότητας και νευροαισθητήριος βαρηκοΐα. Η βαρηκοΐα αγωγιμότητας προκαλείται όταν εμφανίζεται πρόβλημα στο σύστημα αγωγής του ήχου από το εξωτερικό περιβάλλον στο έσω αυτί. Το σύστημα αγωγής του ήχου αποτελείται από το πτερύγιο του αυτιού, τον έξω ακουστικό πόρο, την τυμπανική μεμβράνη και τα μικροσκοπικά οστά του μέσου αυτιού (σφύρα, άκμονας και αναβολέας). Ο αναβολέας αποτελεί το μικρότερο οστό του ανθρώπινου σώματος και μαζί με την σφύρα και τον άκμονα μεταφέρουν το ηχητικό κύμα από την τυμπανική μεμβράνη στο έσω αυτί. Αντίθετα, στην νευροαισθητήριο βαρηκοΐα, το πρόβλημά μας εντοπίζεται στο έσω αυτί ή και στην οδό μετάδοσης του ηχητικού ερεθίσματος στον εγκέφαλο, προκειμένου να επεξεργαστεί κατάλληλα.

Η πρεσβυακουσία ή αλλιώς “Βαρηκοϊα λόγω γήρανσης” είναι μια προοδευτική και μη αναστρέψιμη νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Η νόσος αυτή αποτελεί εκφυλιστική πάθηση του έσω αυτιού που προσβάλλει συμμετρικά και τα δύο αυτιά. Στην νόσο αυτή παρατηρείται εκφύλιση του κοχλία, του τμήματος του έσω αυτιού που μετατρέπει τα ηχητικά κύματα σε νευρικά σήματα, όπως και στο ίδιο το ακουστικό νεύρο, που μεταφέρει την πληροφορία του κοχλία στον εγκέφαλο. Μέση ηλικία εμφάνισης φαίνεται να είναι τα 50 έτη, με την σταδιακή εκφύλιση της ακοής να ξεκινάει σε αρκετές περιπτώσεις από την ηλικία των 18 ετών.

Η πρεσβυακουσία είναι πάθηση της τρίτης ηλικίας και μάλιστα μια από τις πιο συχνές, με την αρτηριακή υπέρταση και την αρθρίτιδα να συμπληρώνουν την τριάδα των πιο συχνών παθήσεων. Αποτελεί την συχνότερη αιτία απώλειας ακοής σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, καθώς ένας στους τρεις παρουσιάζει μείωση της ακουστικής του ικανότητας στην ηλικία των 65 ετών και ένας στους δύο στην ηλικία των 75 ετών. Ο ρυθμός επιδείνωσης της ακοής είναι διαφορετικός στο κάθε άτομο και δεν μπορεί να προβλεφθεί κατά τη στιγμή της διάγνωσης.

Πού οφείλεται η εκφύλιση αυτή;

Ο κοχλίας, το τμήμα του έσω αυτιού που προσλαμβάνει τα ηχητικά κύματα και τα μετατρέπει σε νευρικά σήματα, όπως αποκαλύπτει και το όνομά του, έχει το σχήμα του κελύφους του σαλιγκαριού. Το ηχητικό κύμα εισέρχεται στον κοχλία και κατά την πορεία του συμπαρασύρει μαζί του το υγρό που περιέχει ο κοχλίας, το οποίο με την σειρά του προσκρούει με δύναμη πάνω σε μικρά τριχίδια, τα έξω τριχωτά κύτταρα, τα οποία είναι υπεύθυνα για την μετατροπή του κύματος σε σήμα.

Στην πρεσβυακουσία, οι υψηλές συχνότητες είναι αυτές οι οποίες επηρεάζονται πρώτα και στην συνέχεια ακολουθούν οι μεσαίες και χαμηλές συχνότητες. Για να κατανοήσουμε αυτό το ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της πρεσβυακουσίας πρέπει να γνωρίζουμε τον τρόπο πρόκλησης της πάθησης. Η εκφύλιση του κοχλία και των έξω τριχωτών κυττάρων, αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί απόλυτα μέρος της φυσικής διαδικασίας της γήρανσης, όπως είναι η πρεσβυωπία στα μάτια, εντούτοις δεν προκαλείται μόνο από φυσικά αίτια. Η εκφύλιση αυτή οφείλεται στις συσσωρευτικές επιπτώσεις της επαναλαμβανόμενης και παρατεταμένης έκθεσης σε δυνατούς ήχους της καθημερινότητάς μας όπως είναι η δυνατή μουσική, η ηχορύπανση των πόλεων, οι κατασκευαστικές εργασίες και τα θορυβώδη γραφεία. Η απώλεια των τριχωτών κυττάρων μπορεί να οφείλεται και στη φυσική διαδικασία της γήρανσης, όταν όμως αυτή επιτείνεται, όπως με την λήψη ασπιρίνης και ορισμένων αντιβιοτικών, καθώς και λόγω ορισμένων παθήσεων όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, η αρτηριακή υπέρταση και ο διαβήτης (λόγω αλλαγών στην αιματική ροή των αυτιών).

Ο κοχλίας είναι τόσο έξυπνα κατασκευασμένος ώστε κάθε τμήμα του να αντιλαμβάνεται διαφορετικής συχνότητας ηχητικό κύμα, με τις υψηλές συχνότητες να προσλαμβάνονται στο αρχικό του τμήμα και τις χαμηλές συχνότητες στο τελικό του τμήμα. Η πρόσκρουση ηχητικών κυμάτων μεγάλης ενέργειας (“δυνατοί ήχοι”) στον κοχλία έχει σαν αποτέλεσμα την πρόκληση βλάβης στα τριχωτά κύτταρα που εντοπίζονται στο αρχικό του τμήμα και επομένως, να επηρεάζεται αρχικά η αντίληψη των υψηλών συχνοτήτων και αργότερα, με την επέκταση της βλάβης, και οι χαμηλές συχνότητες.

Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πρεσβυακουσία έχει τα εξής συμπτώματα:

1. Δυσκολία στην κατανόηση και διαρκής παρότρυνση στον συνομιλητή για επανάληψη ή ομιλία σε υψηλότερα ντεσιμπέλ.
2. Αδυναμία παρακολούθησης τηλεόρασης ή ραδιοφώνου σε φυσιολογική ένταση.
3. Δυσκολία αντίληψης συνομιλιών σε θορυβώδες περιβάλλον.
4. Επίμονο βουητό (εμβοές) στο ένα ή και στα δύο αυτιά.

Διάγνωση

Η διάγνωση της πρεσβυακουσίας βασίζεται στην ηλικία του ασθενούς, στην απουσία άλλων αιτιών βαρηκοΐας και στην πτώση της ακουστικής ουδού (κατώφλι) και των δύο αυτιών κατά την καταγραφή ακοογράμματος. Το ακοόγραμμα αποτελεί σημαντικό εργαλείο στα χέρια του γιατρού και μπορεί, σε συνεργασία με τον ασθενή, να εντοπίσει την χαρακτηριστική αδυναμία στην αντίληψη των υψηλών συχνοτήτων που εμφανίζουν οι βαρήκοοι με πρεσβυακουσία.

Αντιμετώπιση- θεραπευτική προσέγγιση

Η πρεσβυακουσία δεν διαθέτει συγκεκριμένο θεραπευτικό πλάνο καθώς δεν έχει βρεθεί κάποια χειρουργική παρέμβαση ή φαρμακευτική αγωγή που να την αντιμετωπίζει. Ο κυριότερος τρόπος αντιμετώπισης είναι τα ακουστικά βαρηκοΐας. Στα περισσότερα άτομα, η εξέλιξη της πάθησης είναι βραδεία και δε δημιουργεί πολύ σοβαρά προβλήματα και, επομένως, ούτε την ανάγκη χρήσης ακουστικού βοηθήματος. Παρ’ όλα αυτά, τα ακουστικά βαρηκοΐας βοηθούν στην μείωση των συμπτωμάτων αλλά και στην αποφυγή κάποιων ανεπιθύμητων επιπλοκών όπως είναι η νοητική δυσλειτουργία, στην οποία θα αναφερθούμε παρακάτω. Η σταδιακή εξοικείωση του βαρήκοου να βασίζεται και στη χειλεανάγνωση είναι επίσης πάρα πολύ σημαντική, καθώς εφοδιάζει τον ασθενή και με έναν επιπλέον τρόπο αντίληψης του περιβάλλοντός του. Με τον τρόπο αυτό και σε συνδυασμό με το ακουστικό βοήθημα, αποφεύγεται μια από τις σημαντικότερες ανεπιθύμητες ενέργειες της νόσου, η κοινωνική απομόνωση. Σε περιπτώσεις πολύ σοβαρής απώλειας ακοής, συνιστάται η χειρουργική τοποθέτηση ενός κοχλιακού εμφυτεύματος.

Πρόληψη

Έχοντας κατανοήσει ότι η πρεσβυακουσία προκαλείται από την παρατεταμένη έκθεση σε δυνατούς θορύβους και ότι η βλάβη που προκαλείται είναι ουσιαστικά μη-αναστρέψιμη, αντιλαμβανόμαστε την τεράστια σημασία της πρόληψης. Πρέπει να γίνει πλήρως κατανοητό ποιες πηγές ήχων μπορούν να προκαλέσουν βλάβη, όπως μοτοσυκλέτες, πιστολάκι μαλλιών, μηχανήματα επεξεργασίας ξύλου και ακρόαση μουσικής με ακουστικά, προκειμένου να αποφεύγεται πλήρως η έκθεση σε αυτούς ή έστω να μειώνεται ο χρόνος της έκθεσης. Σε περιπτώσεις που η αποφυγή δεν είναι εφικτή, όπως είναι η έκθεση σε περιβαλλοντικού και επαγγελματικού τύπου θορύβους, η χρήση προστατευτικών ωτοασπίδων και ακουστικών ηχομόνωσης είναι πολύ σημαντική.

Πώς μπορεί η μειωμένη ακοή να επηρεάσει τις νοητικές λειτουργίες;

Νέες έρευνες συσχετίζουν τα προβλήματα ακοής με τον εκφυλισμό της σκέψης και της μνήμης, καθώς φαίνεται να επιταχύνουν την φυσιολογική -εντός ορίων- εκφύλιση του ανθρώπινου νευρικού συστήματος.

Επιστήμονες από το Κέντρο Γήρανσης και Υγείας του Πανεπιστημίου John Hopkins ανακάλυψαν ότι ομάδα ηλικιωμένων με βαρηκοΐα παρουσίαζαν εκφύλιση της νοητικής λειτουργίας ταχύτερη κατά 30% με 40% σε σύγκριση με όσους είχαν φυσιολογική ακοή. Επιπλέον, παρουσίασαν σημαντική νοητική διαταραχή περίπου 3,2 χρόνια νωρίτερα από ότι οι συνομήλικοί τους με φυσιολογική ακοή.

Οι ακριβείς μηχανισμοί της συσχέτισης δεν είναι γνωστοί. Ωστόσο, μπορεί να παίζουν ρόλο διάφοροι παράγοντες. Η κακή ψυχική κατάσταση του ατόμου επειδή δεν ακούει καλά και δεν συμμετέχει στις συζητήσεις, η απομόνωσή του από το περιβάλλον και η αδυναμία να παρακολουθήσει κοινωνικές εκδηλώσεις ενδέχεται να αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν την κοινωνικότητα και κατ’ επέκταση τις νοητικές λειτουργίες.

Η βαρηκοΐα μπορεί επίσης να αναγκάζει τον εγκέφαλο να αφιερώνει μεγάλο μέρος των δυνάμεών του στην επεξεργασία των ήχων, γεγονός που αποβαίνει εις βάρος της μνήμης και της σκέψης, ενώ ίσως υπάρχει και κάποια κοινή νευρολογική βλάβη μεταξύ των δύο καταστάσεων.

Η επιβεβαίωση ότι η ακοή και οι νοητικές λειτουργίες συσχετίζονται υποδηλώνει πως τα προβλήματα ακοής πρέπει να ελέγχονται και να αντιμετωπίζονται εγκαίρως.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ