Της Μιχαέλας Βαλερά,
Στα μέσα Φεβρουαρίου του 2024, η Ελλάδα πρωτοστάτησε για τα δεδομένα της όταν ανακοινώθηκε στο πανελλήνιο η άφιξη του πρώτου σκευάσματος φαρμακευτικής κάνναβης στα φαρμακεία. Λίγες μέρες αργότερα, η πρώτη συνταγή εκτελέσθηκε για μια ασθενή που πάσχει από ψωριασική αρθρίτιδα. Τη στιγμή που όλοι έμοιαζαν αμφίβολοι για τη νόμιμη – πλέον – χρήση του διάσημου φυτού, η κυρία Άννα Παγκά ξεφύσησε με ανακούφιση, μιας και φάνηκε πως οι φρικτοί πόνοι που βίωνε καθημερινά θα μπορούσαν να αποτελέσουν παρελθόν. Το σίγουρο ήταν πως η κοινή ελληνική γνώμη δεν ήταν ακόμη έτοιμη να δεχθεί μια τόσο ριζοσπαστική αλλαγή. Παρόλα αυτά, μπροστά στο αδιέξοδο, κάθε λύση αποτελεί επιλογή, μάς επιβεβαιώνει η κυρία Άννα.
Ο δρόμος από την ανακάλυψη μέχρι την έγκριση ενός φαρμάκου είναι σαν τον δόλιχο, μόνο που στη σημερινή εποχή δεν έχει τόσους ακολούθους. Το σκεύασμα που κατάφερε να ξεπεράσει τους δύσπιστους και διστακτικούς συνίσταται από 13% κανναβιδιόλη (CBD) και 9% τετραϋδροκανναβινόλη (Δ⁹-ΤHC). Η κάνναβη αποτελεί λανθασμένα ένα ψυχοδραστικό φυτό. Στην πραγματικότητα, περιέχει ουσίες που είναι ψυχοδραστικές, μεταξύ των οποίων και η ΤHC. Εν αντιθέσει, το CBD δεν είναι ψυχοδραστικό και εμφανίζει διαφορετικές δράσεις από την ΤHC.
Σε αυτό το σημείο, η μαγεία της χημείας έσπευσε να συναντήσει το μεγαλείο της φύσης, αφού και στις δύο ουσίες δεν απαντώνται μόνο τα ίδια στοιχεία, αλλά και ο ίδιος αριθμός: 21 άτομα άνθρακα, 30 άτομα υδρογόνου και 2 άτομα οξυγόνου. Ένας διαφορετικός δεσμός είναι, τελικά, ικανός να περιπλέξει αρκετά το ζήτημα. Μελέτες σε ζώα και ανθρώπους έδειξε πως το CBD έχει αγχολυτικές, υπνωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Απεναντίας, η ΤHC έχει κατηγορηθεί για την πρόκληση παραισθήσεων, ψευδαισθήσεων και ψυχωτικών επεισοδίων, αλλά έχει χρησιμοποιηθεί στο εξωτερικό ως φημισμένο αντιεμετικό και ορεξιογόνο.
Το ενδοκανναβιδοειδές σύστημα ρυθμίζει την έκκριση νευροδιαβιβαστών, που με τη σειρά τους διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη γνωστική λειτουργία, τη μνήμη και τα συναισθήματα. Συγκεκριμένα, για την ΤHC έχουν μελετηθεί δυο υποδοχείς που αιτιολογούν τη δράση της. Οι υποδοχείς CB1 βρίσκονται, κυρίως, στον εγκέφαλο και βρίθουν σε περιοχές που εμπλέκονται στη μνήμη (ιππόκαμπος), στις συναισθηματικές αντιδράσεις (αμυγδαλή), στη νόηση (εγκεφαλικός φλοιός), έχουν σχέση με τα κίνητρα (μεταιχμιακός πρόσθιος εγκέφαλος) και τον κινητικό συντονισμό (παρεγκεφαλίδα). Αντίθετα, οι CB2 υποδοχείς βρίσκονται, κυρίως, στην περιφέρεια, όπου φαίνεται να παίζουν ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και εμφανίζουν δράση στο γαστρεντερικό σύστημα, το ήπαρ, την καρδιά. Οι χρόνιοι χρήστες της κάνναβης δικαιολογούν τον εθισμό τους με το αίσθημα ευφορίας, για το οποίο ευθύνεται η σύνδεση της ΤHC με τους υποδοχείς του ενδοκανναβιδοειδούς συστήματος και την επακόλουθη απελευθέρωση ντοπαμίνης που εμπλέκεται στο σύστημα ανταμοιβής του ανθρώπινου οργανισμού.
Η αλήθεια είναι πως είμαστε ακόμη πολύ μακριά από την κατανόηση του ενδοκανναβιδοειδούς συστήματος και πόσο μάλλον την αλληλεπίδρασή του με άλλα συστήματα. Η κατανάλωση προϊόντων με κάνναβη και η εμφάνιση ψυχωτικών επεισοδίων είναι άριστα συνδεδεμένες και, μάλιστα, μας προδίδει πως κυρίως η THC ευθύνεται για νευροπλαστικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν μετά από μελέτες σε υγιείς ανθρώπους. Ασθένειες, όπως η σχιζοφρένεια, που χαρακτηρίζονται από ανισορροπία στην έκκριση νευροδιαβιβαστών, όπως η ντοπαμίνη, αλλά και από αλλοιωμένη νευροανάπτυξη, έχουν υψηλό δείκτη συσχέτισης με τη δράση της κάνναβης.
Ένα παράδειγμα που επιβεβαιώνει την επιστημονική μας «καχυποψία» είναι τα αποτελέσματα μιας έρευνας που διεξήχθη σε άντρες και γυναίκες που αρχίσαν τη χρήση κάνναβης πριν από την ηλικία των 17 ετών. Παρατηρήθηκε, λοιπόν, πως αυτοί διαθέτουν χαμηλότερο ποσοστό φαιάς ουσίας του φλοιού και αυξημένο ποσοστό λευκής ουσίας σε σύγκριση με εκείνους που αρχίζουν αργότερα. Αυτό υποστηρίζει την υπόθεση πως η εφηβεία αποτελεί μια χρονική περίοδο βιολογικά πιο ευάλωτη στις επιδράσεις των ναρκωτικών κατάχρησης. Ένας ανατομικά αλλοιωμένος αναπτυσσόμενος εγκέφαλος είναι στατιστικά πιθανότερο να αναπτύξει κάποια ασθένεια και πόσο μάλλον σχιζοφρένεια, κατά τα αρχικά στάδια της οποίας η φαιά ουσία είναι αυτή που εκλείπει.
Προφανώς και η παθοφυσιολογία μιας ψυχικής διαταραχής είναι υπό συνεχή διερεύνηση και οι επιστήμονες μπορούν και ισχυρίζονται σύμφωνα με τα ήδη ευρέως κεκτημένα. Η άγνοιά μας είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την επίγνωση της κατάστασης και όλες αυτές οι επιστημονικές μελέτες και τα επιδημιολογικά δεδομένα είναι φυσικό να θορυβήσουν την κοινή γνώμη, ειδικά όταν αυτή είναι απομακρυσμένη από τον σκοπό της επιστήμης. Η συσχέτιση μιας ουσίας που τυχαίνει να βρίσκεται σε ένα σκεύασμα που συνταγογραφείται επισήμως, με μια ψυχιατρική διαταραχή, βεβαίως και είναι άξια προβληματισμού, αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ουσιών είναι αυτές που ευθύνονται για το τελικό αποτέλεσμα. Η επίτευξη κλινικά αποτελεσματικής αναλογίας μεταξύ CBD και THC είναι καθοριστικής σημασίας για να επωφεληθούν περισσότεροι ασθενείς από όσοι θα απογοητευτούν.
Η πραγματικότητα υποδεικνύει καθημερινά τη σκληρή πλευρά της επιστήμης και τις θυσίες που πρέπει να γίνουν, ώστε τελικά να φτάσουμε στο έσχατο σκαλοπάτι, αυτό της θεραπείας. Το κυριότερο καθησυχαστικό σημείο για τους ασθενείς που προβληματίζονται για την έναρξη μιας θεραπείας με ένα «παρεξηγημένο» φυτό είναι η απαιτητική διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει μια εταιρεία για να εξάγει, τελικά, το προϊόν της. Σκεπτόμενοι καθαρά εμπορικά, καμία εταιρεία δεν θα ήθελε να ξοδέψει τα κέρδη της για κάποιο προϊόν που ενδέχεται να αποσυρθεί λόγω επικινδυνότητας ή αναποτελεσματικότητας. Εκτός αυτού, καμία ουσία δεν μπορεί να θεωρηθεί ωφέλιμη ή μη, καθώς αγνοούνται παράγοντες σημαντικοί που την καθορίζουν, όπως η δόση, η οδός χορήγησης, οι αλληλεπιδράσεις με άλλες ουσίες, η ηλικία, τα επικείμενα νοσήματα από τα οποία μπορεί κάποιος να πάσχει και πολλά ακόμα. Είναι λοιπόν καιρός, θεωρώ, να αφήσουμε την εμπιστοσύνη μας προς την επιστήμη να κρατήσει το τιμόνι και ας αφήσει την καχυποψία να παραμείνει συνοδηγός. Στην επόμενη στάση κάποιος θα κατέβει…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φαρμακευτική κάνναβη: Ξεκίνησε η συνταγογράφηση και η διάθεση από τα φαρμακεία, protothema, Διαθέσιμο εδώ
- Cannabidiol (CBD): What we know and what we don’t, Harvard Health Publishing, Διαθέσιμο εδώ
- NEUROBIOLOGY OF CANNABIS USE, jstor, Διαθέσιμο εδώ
- Cannabis and psychosis: Neurobiology, National Library of Medicine, Διαθέσιμο εδώ
- CBD vs. THC: What’s the Difference?, webmd, Διαθέσιμο εδώ
