Το Μονοπάτι των δακρύων: Γενοκτονία στα αμερικανικά εδάφη

Του Νίκου Λυκομήτρου,

Ως μονοπάτι των δακρύων είθισται να ονομάζεται η εθνοκάθαρση που έλαβε χώρα στα μέσα του 19^ου αιώνα και επηρέασε τις λεγόμενες «Πέντε πολιτισμένες φυλές» (Τσερόκι, Σεμινολέζοι, Τσάχτα, Κρικ και Τσίκασο) στις νοτιοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες ως μέρος της γενικότερης αποικιακής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία περιλάμβανε μαζικές διώξεις και μεταφορές αυτοχθόνων πληθυσμών σε καταυλισμούς με στόχο τον εποικισμό της γης τους από τους Ευρωπαίους. Το μονοπάτι των δακρύων είναι ο όρος που αναφέρεται στη βίαιη και δύσκολη μετακίνηση των πέντε φυλών σε μία προκαθορισμένη περιοχή της Οκλαχόμα.

Η γενοκτονία αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, καθώς μέσω κατακτήσεων, ταπεινωτικών συμφωνιών και πολέμων οι Ηνωμένες Πολιτείες εκδίωξαν τους γηγενείς κατοίκους από ένα μεγάλο μέρος της σημερινής τους επικράτειας μέσα σε μόλις μερικά χρόνια κατά τον 19^ο αιώνα. Στα τέλη του 18^ου αιώνα, οι Νοτιοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η πατρίδα περισσοτέρων των εκατό χιλιάδων γηγενών, μεταξύ άλλων των πέντε φυλών που αναφέραμε. Στην αρχή, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών επιδίωξε μια στρατηγική με στόχο  την ένταξη αυτών των ανθρώπων στην αγγλοαμερικανική κοινωνία και την εισαγωγή των ευρωπαϊκών συνηθειών σε αυτούς. Όμως καθώς οι Ευρωπαίοι έποικοι άρχισαν να κατακλύζουν τις πατρίδες τους από την πολιτεία του Μισισσιπή ως την Τζόρτζια, οι συγκρούσεις αυξάνονταν, με τους λευκούς εποίκους να σκοτώνουν ιθαγενείς, να λεηλατούν τα υπάρχοντά τους και να επιδιώκουν την εκδίωξή τους.

Οι πολιτειακές κυβερνήσεις ξεκίνησαν σταδιακά να συμμερίζονται τους εποίκους και να υποστηρίζουν τον περιορισμό των δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας των ιθαγενών. Παράλληλα, οι πρότερες συγκρούσεις των εποίκων με τους ιθαγενείς διεύρυναν το ποσοστό υποστήριξης τέτοιων ρατσιστικών πολιτικών.

Παρά το γεγονός ότι το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. πέρασε μια διάταξη που αναγνώριζε την ανεξαρτησία τους, οι πελατειακές κυβερνήσεις ενδιαφέρονταν ελάχιστα να την εφαρμόσουν. Έπειτα, η εκλογή του Άντριου Τζάκσον στην προεδρεία, που ήταν υπέρ της απέλασης των ιθαγενών στις 28 Μαρτίου 1830, οδήγησε στη ψήφιση του νόμου απομάκρυνσης των Ινδιάνων το 1832. Ο νόμος αυτός δεν πέρασε πάντως χωρίς αντίσταση, καθώς πολλοί ήταν αυτοί που διαφωνούσαν, τόσο από τη Βουλή των Αντιπροσώπων όσο και από τη Γερουσία, με αποτέλεσμα να υπερψηφιστεί με οριακές πλειοψηφίες.

Το 1835, μια μικρή παράταξη των Τσερόκι, υπέγραψε τη συμφωνία της Νέας Ετσότα με την κυβέρνηση της Αμερικής, με αποτέλεσμα τη μετάβασή τους στην Οκλαχόμα. Αυτή η συμφωνία δεν επικυρώθηκε ούτε από τον επικεφαλής της φυλής ούτε από το φυλετικό συμβούλιο, ενώ με αυτήν διαφωνούσε και η συντριπτική πλειοψηφία των δεκαέξι χιλιάδων Τσερόκι, που αποτέλεσε τη βάση για την απέλασή τους στην Οκλαχόμα. Οι Τσερόκι είχαν τέσσερις με οκτώ χιλιάδες απώλειες κατά τη μεταφορά τους το 1838 λόγω των ασθενειών και της κακοκαιρίας, κάτι που επιβεβαιώνει και το γενοκτονικό χαρακτήρα αυτής της επιχείρησης.

Οι Τσάχτα ήταν η πρώτη φυλή που έφυγε. Παρέδωσε τα υπάρχοντά της για να μεταφερθεί σε περιοχή δυτικά του Μισισσιπή το 1830, ενώ οι Τσίκασο έφυγαν το 1837 και αντιμετώπισαν λιγότερα προβλήματα από τις τέσσερις άλλες φυλές, καθώς πολλοί πούλησαν για κέρδος τα υπάρχοντα και τη γη τους. Οι Κρικ έφυγαν το 1836 λόγω καθυστερήσεων στη διαδικασία πώλησης της γης τους. Οι Σεμινολέζοι αντιστάθηκαν, καθώς αν και μια μικρή ομάδα υπέγραψε τη συμφωνία μετακίνησης στην Οκλαχόμα, οι περισσότεροι δεν επιθυμούσαν να φύγουν από τις πατρογονικές εστίες τους. Το 1835 ξεκίνησε ο δεύτερος πόλεμος των Σεμινολέζων. Πολλοί κατάφεραν να μείνουν στην πατρίδα τους, τη Φλόριντα, ενώ άλλοι υποχρεώθηκαν να φύγουν για την Οκλαχόμα, ακολουθώντας το παράδειγμα των υπόλοιπων φυλών. Μέχρι το 1839 είχε ολοκληρωθεί η μετακίνηση εξήντα χιλιάδων ιθαγενών στην Οκλαχόμα, αν και αρκετοί και από τις πέντε φυλές κατάφεραν να μείνουν στην πατρίδα τους. Χιλιάδες πέθαναν από ασθένειες, συγκρούσεις με λευκούς και τον εγκλεισμό σε στρατόπεδα κατά τη μετακίνησή τους. Έτσι, ενώ το 1830 υπήρχαν στις Νοτιοανατολικές πολιτείες πάνω από εκατό χιλιάδες ιθαγενείς, το 1839 απέμειναν μόλις λίγες χιλιάδες, ενώ από τους εξήντα χιλιάδες που μεταφέρθηκαν παρά τη θέλησή τους, οι περισσότεροι (δεκαπέντε με δεκαεφτά χιλιάδες) πέθαναν κατά τη διαδρομή. Οι περισσότεροι απόγονοι αυτών που επέζησαν ζουν σε ειδικά διαμορφωμένες περιοχές στην Οκλαχόμα, όπου ζουν πολλές ακόμα φυλές εκτοπισθέντων αυτοχθόνων.

Το μονοπάτι των δακρύων και οι διαδρομές που ακολούθησαν οι πέντε φυλές είναι ιστορικό μνημείο από το 1987. Είναι μία πράξη γενοκτονίας, καθώς η αμερικανική κυβέρνηση, αντί να σεβαστεί τα δικαιώματά τους και να τους αναγνωρίσει την αυτονομία τους, προτίμησε να τους εκδιώξει από τη γη τους με βίαιο τρόπο, τους αντιμετώπισε σαν ανθρώπους β’ κατηγορίας, αφού η αμερικανική υπηκοότητα για τους αυτόχθονες αναγνωρίστηκε μόλις το 1924. Ακόμη και σήμερα οι αυτόχθονες Αμερικάνοι αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και κοινωνικής ένταξης σε ποσοστά μεγαλύτερα των λευκών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Trail of Tears, history.com, διαθέσιμο εδώ.
• The Indian Removal Act and the Trail of Tears, education.nationalgeographic.org, διαθέσιμο εδώ.
• Trail of Tears, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.