Του Ελευθέριου Χονδρού,
Σε μια πρόσφατη απόφαση-ορόσημο που εκδόθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ε.Δ.Α.Δ.), μια αξιοσημείωτη υπόθεση ήρθε στο προσκήνιο, που ρίχνει φως σε ένα οδυνηρό επεισόδιο διακρίσεων σε βάρος πολιτών Ρομά στη Βόρεια Μακεδονία. Η ετυμηγορία του Ε.Δ.Α.Δ., που προέκυψε από τη σκιά στις 3 Οκτωβρίου, διαπίστωσε ότι το 2014, τέσσερα άτομα καταγωγής Ρομά υπέστησαν κατάφωρες διακρίσεις, όταν τους εμπόδισαν να φύγουν από την πατρίδα τους. Αυτή η υπόθεση όχι μόνο υπογραμμίζει την κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, αλλά υπογραμμίζει, επίσης, το ευρύτερο ζήτημα των διάχυτων διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι περιθωριοποιημένες κοινότητες. Ας εμβαθύνουμε στις περίπλοκες λεπτομέρειες αυτής της υπόθεσης και στις προεκτάσεις που έχει.
Η καρδιά της απόφασης του Ε.Δ.Α.Δ. βρίσκεται στις εμπειρίες τεσσάρων εναγόντων, όλοι Ρομά καταγωγής, με καταγωγή από τη Βόρεια Μακεδονία, και στις συναντήσεις τους με τις συνοριακές αρχές το 2014. Το πρώτο περιστατικό εκτυλίχθηκε στο αεροδρόμιο των Σκοπίων στις 29 Νοεμβρίου 2014. Της κα. Memedova της αρνήθηκε άδικα η αναχώρησή της στη Γερμανία, όπου σκοπός της ήταν να επανενωθεί με τον γιο της. Στη συνέχεια, στην κα Kurtishova, άλλη ενάγουσα, απαγορεύτηκε ομοίως να πάρει την πτήση της από το ίδιο αεροδρόμιο στις 19 Ιουνίου του ίδιου έτους.
Η απόφαση του Ε.Δ.Α.Δ. υπογράμμισε ότι οι αρχικοί ενάγοντες υπέστησαν αναμφισβήτητα διακρίσεις. Διαπιστώθηκε ότι τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους, που περιλαμβάνουν την ελευθερία μετακίνησης, την ελευθερία επιλογής κατοικίας εντός των συνόρων ενός έθνους και την ελευθερία εξόδου από τη χώρα καταγωγής τους ή οποιαδήποτε άλλη, παραβιάστηκαν κατηγορηματικά. Το Δικαστήριο αποφάσισε, επίσης, ότι η Βόρεια Μακεδονία είχε παραβιάσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία απαγορεύει κατηγορηματικά τις διακρίσεις για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της φυλής, της εθνικής καταγωγής και της κοινωνικής καταγωγής.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η απόφαση, η οποία εκδόθηκε στις 3 Οκτωβρίου, έχει αμφισβητηθεί από την Κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας. Σε συμμόρφωση με την οδηγία του Δικαστηρίου, η Βόρεια Μακεδονία είναι πλέον υποχρεωμένη να αποζημιώσει τους ενάγοντες για την ηθική βλάβη που υπέστησαν, ως αποτέλεσμα των ενεργειών των κρατικών αρχών.
Εμβαθύνοντας σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί κανείς να κατανοήσει τις ευρύτερες αποχρώσεις του πλαισίου που σχετίζονται με τις αλλαγές στους κανονισμούς για τις θεωρήσεις στα Δυτικά Βαλκάνια. Το έτος 2009 σηματοδότησε μια σημαντική εξέλιξη, καθώς η χαλάρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για ταξίδια στη Ζώνη Σένγκεν οδήγησε σε μια αισθητή αύξηση των αιτημάτων ασύλου από άτομα που προέρχονται από λιγότερο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Κατά συνέπεια, τα δυτικοευρωπαϊκά έθνη άσκησαν αυξανόμενη πίεση στα βαλκανικά κράτη για να εμποδίσουν την εισροή αυτών των ατόμων.
Ως απάντηση στην αυξανόμενη πίεση, η Βόρεια Μακεδονία εφάρμοσε εντατικούς ελέγχους στους αναχωρούντες επιβάτες το 2011. Ωστόσο, αυτή η κίνηση προκάλεσε νομικές διαμάχες σχετικά με τη συνταγματική της εγκυρότητα. Ομάδες και θεσμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του γραφείου του κρατικού διαμεσολαβητή και του Συνταγματικού Δικαστηρίου, κατέληξαν στη συναίνεση ότι η νομική βάση για τον περιορισμό της εξόδου των πολιτών από τη χώρα περιοριζόταν σε καταστάσεις όπου μια απτή απειλή για την εθνική ασφάλεια, τις δημόσιες πολιτικές, τις διεθνείς σχέσεις ή τη δημόσια υγεία διακρίθηκε.
Αυτή η υπόθεση χρησίμευσε ως μια ακάλυπτη αποκάλυψη της σκοτεινής αλήθειας: ο φτωχός και περιθωριοποιημένος πληθυσμός των Ρομά της Βόρειας Μακεδονίας έφερε το μεγαλύτερο βάρος αυτών των οπισθοδρομήσεων στα σύνορα. Ανεπίσημα στοιχεία και έρευνα που διεξήχθη από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα έδειξαν ότι ήταν η πιο συχνά στοχευμένη ομάδα. Αυτή η υπόθεση, επομένως, υπογραμμίζει δυναμικά τις δοκιμασίες που αντιμετωπίζουν οι ευάλωτες κοινότητες της περιοχής.
Η απόφαση του Ε.Δ.Α.Δ. αποτελεί ορόσημο για την αναγνώριση και τη διόρθωση των διακρίσεων σε βάρος των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, ιδίως του πληθυσμού των Ρομά στη Βόρεια Μακεδονία. Υπογραμμίζει κατηγορηματικά την επιτακτική ανάγκη να προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης κυκλοφορίας και της απαγόρευσης των διακρίσεων, ακόμα και εν μέσω μεταβαλλόμενων μεταναστευτικών προτύπων και αυξημένων ανησυχιών για την ασφάλεια. Αυτή η υπόθεση χρησιμεύει ως έντονη υπενθύμιση της ηθικής υποχρέωσης να διασφαλιστεί η δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως εθνοτικής ή κοινωνικής καταγωγής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- North Macedonia Curbed Roma Citizens’ Freedom of Movement: Court, διαθέσιμο εδώ
-
ERRC CONCERNED ABOUT IMPLEMENTATION OF NEW LAWS ON RESOLVING STATELESSNESS IN NORTH MACEDONIA, ERRC, διαθέσιμο εδώ
