Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Παρ’ όλες τις προσπάθειες για την ενδυνάμωση του κινήματος #MeToo —ιδίως τα τελευταία δύο χρόνια— και την επιβαρυμένη από περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης επικαιρότητα, η πραγματικότητα διαψεύδει το ότι όλη αυτή η ευαισθητοποίηση γύρω από τέτοια ζητήματα έχει αποδώσει καρπούς. Κι αυτό, διότι καθημερινά γνωστοποιούνται παρόμοια περιστατικά, ως τον βαθμό που πλέον παύουν να μας σοκάρουν και τείνουν θα θεωρηθούν μέρος της κοινωνικής πραγματικότητας. Απογοητευτικό; Αδιαμφισβήτητα.
Ποια είναι όμως η διαφορά στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού σήμερα, εν έτει 2023, σε σχέση με τα παλαιότερα χρόνια; Εδώ ακριβώς είναι που υπεισέρχεται ο ρόλος της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αποδεικνύοντας —για μία ακόμα φορά— το κατά πόσο έχουν επισφραγίσει την επιρροή τους στον τρόπο με τον οποίο ο μέσος άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο σήμερα. Με βεβαιότητα οι πλατφόρμες αυτές έχουν συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό στην ταχύτητα εξάπλωσης ενός γεγονότος ανά τον πλανήτη, κάτι διόλου ασήμαντο, εάν σκεφτούμε πόσο δύσκολη ήταν η γνωστοποίηση μιας είδησης αρκετές δεκαετίες πριν. Τα social media, επομένως, μόνο ευεργετικά λειτουργούν σε μία τέτοια συνθήκη, καθώς ανά πάσα στιγμή ο μέσος άνθρωπος πληροφορείται για περιστατικά σεξουαλικής βίας και κακοποιήσεων, συνειδητοποιώντας έτσι το πόσο κοντά του παραμονεύει ο κίνδυνος αυτός. Είναι, όμως, ο ρόλος τους πάντα βοηθητικός και «σωτήριος»;
Δυστυχώς, η ταχύτητα αυτή των συγκεκριμένων μέσων έχει κι ένα αντίκρισμα διόλου θετικό: δίνουν βήμα στον οποιονδήποτε χρήστη να εκφράσει ανεξέλεγκτα την άποψη και τις σκέψεις του από την άνεση… του πληκτρολογίου του. Υπό άλλες συνθήκες, η δυνατότητα αυτή θα μπορούσε να συνυφαστεί με την ελευθερία έκφρασης και τη δημοκρατία, ωστόσο, όταν η ελεύθερη αυτή πρόσβαση δίνει το δικαίωμα σε εκατοντάδες χρήστες να εξωτερικεύσουν τον μισογυνισμό τους για το εκάστοτε θύμα και να σπεύσουν να του επιρρίψουν ευθύνες σχετικά με την κατάσταση στην οποία βρέθηκε, ο ισχυρισμός αυτός ανατρέπεται. Και πράγματι, στο άκουσμα όλων αυτών των σχολίων και των πεποιθήσεων περί ηθικής που εκφράζει ο κάθε τυχαίος χρήστης «δασκαλεύοντας» το θύμα, οι ψυχολογικές επιπτώσεις στο τελευταίο είναι ανυπολόγιστες.
Μία παράμετρος εξίσου ανησυχητική είναι η τάση που οι διαδικτυακοί χρήστες έχουν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια να απολαμβάνουν και να ψυχαγωγούνται από ένα θέαμα αποκρουστικό, όταν αυτό προβάλλεται ζωντανά. Άλλωστε, η δυνατότητα για live αναμετάδοση βίντεο που προσφέρουν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης σήμερα, έχει πολλές φορές καταστεί αντικείμενο κατάχρησης στα χέρια απάνθρωπων θυτών, που την εκμεταλλεύονται για να προβάλλουν τον εξευτελισμό του θύματος. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της 16χρονης Retaeh Parsons από τον Καναδά, η σεξουαλική παρενόχληση της οποίας σε ένα πάρτι αναμεταδόθηκε ζωντανά μέσω Facebook. Tα σχόλια και ο αριθμός των ανθρώπων που τη χλεύαζαν διαδικτυακά δεν είναι καθόλου παρηγορητικά, πιστοποιώντας το «σύνδρομο» αυτό της ανθρωπότητας να διασκεδάζει με θεάματα απάνθρωπα και εξευτελιστικά.
Τέλος, θα ήταν άδικο να μην αναφερθεί μία ακόμα διάσταση του φαινομένου του victim blaming, που σχετίζεται περισσότερο με τις προσπάθειες αντιμετώπισης των κρουσμάτων σεξουαλικής βίας. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, εκείνο που οι περισσότεροι σπεύδουν να κάνουν —ακόμη και διαδικτυακά, με σκοπό να υποστηρίξουν το θύμα— είναι να του δώσουν συμβουλές εκ του ασφαλούς σχετικά με το ότι δε θα πρέπει να «προκαλούν την τύχη τους», να προσέχουν τους σεξουαλικούς τους συντρόφους, και άλλα πολλά που, αν και με αγνή πρόθεση, επιρρίπτουν μεγάλο μέρος της ευθύνης στο άτομο που απέκτησε το τραυματικό αυτό βίωμα.
Το καίριο ερώτημα, λοιπόν, είναι ως πότε θα αποδίδεται το φταίξιμο στο άτομο που παρενοχλήθηκε ή κακοποιήθηκε σεξουαλικά και το οποίο, σα να μην του έφτανε το ήδη βαρύ ψυχολογικό φορτίο του περιστατικού που βίωσε, υποχρεούται να δεχθεί και αυτόν τον οχετό σχολίων που σπεύδουν να προλάβουν κάτι για το οποίο την αποκλειστική ευθύνη έχει ο θύτης. Διότι είναι εκείνος που προβαίνει σε πράξεις χωρίς τη συναίνεση του εκάστοτε θύματος, πόσω μάλλον όταν διαδίδει το σχετικό υλικό στο διαδίκτυο, ένα τόσο ευαίσθητο εργαλείο, στα χέρια των ασυνείδητων χρηστών του. Η ανατροπή της δεδομένης αυτής πραγματικότητας είναι στο χέρι του κάθε ευαισθητοποιημένου πολίτη που φροντίζει να κατευνάζει κάθε τέτοια εκδήλωση, χρησιμοποιώντας με σύνεση τις σχετικές ιστοσελίδες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αγγελική Πεπόνη: «Φτάνει πια με το slut-shaming!», epohi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Users’ Reactions to Rape News Shared on Social Media: An Analysis of Five Facebook Reaction Buttons, ajpor.org, διαθέσιμο εδώ
