Του Χρήστου Μουτή,
Η Προοδευτική Οστεοποιός Ινοδυσπλασία (Π.Ο.Ι.) —γνωστή παλαιότερα ως Προοδευτική Οστεοποιός Μυοσίτιδα και Νόσος Münchmeyer— είναι μια εξαιρετικά σπάνια γενετική διαταραχή του συνδετικού ιστού, όπου μύες, τένοντες και σύνδεσμοι αντικαθίστανται σταδιακά από οστίτη ιστό. Η ετερότοπη οστεοποίηση οδηγεί στη δημιουργία ενός δεύτερου «σκελετού», ο οποίος επηρεάζει δραματικά την ποιότητα ζωής των πληττόμενων ατόμων.
Η Π.Ο.Ι. περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1692 από τον Δρ. Guy Patin, χαρακτηρίζοντάς την ως «μυοσίτιδα», καθώς υπέθεσε πως η υπέρμετρη οστεοποίηση, ήταν αντιδραστικό αποτέλεσμα της φλεγμονής μυών. Το 1970, η νόσος μετονομάστηκε σε «ινοδυσπλασία» από τον ιατρικό γενετιστή Victor A. McKusick, καθώς ανακαλύφθηκε, πως η νόσος επίσης στοχεύει μαλακά μόρια εκτός των μυών. Προσβάλλει, περίπου 1 στα 2 εκατομμύρια άτομα, χωρίς προτίμηση σε φύλο ή φυλετική καταγωγή.
Η Π.Ο.Ι. οφείλεται σε μια σημειακή μετάλλαξη, με αντικατάσταση του αμινοξέος αργινίνης με ιστιδίνη στη θέση 206 του γονιδίου ACVR1 (Activin A Receptor, Type 1), που βρίσκεται στο χρωμόσωμα 2. Το γονίδιο ACVR1 κωδικοποιεί την πρωτεΐνη-υποδοχέα για την Ακτιβίνη Α, η οποία συμμετέχει σε ένα σηματοδοτικό μονοπάτι που προάγει την οστική διαφοροποίηση βλαστικών κυττάρων. Η μετάλλαξη οδηγεί σε υπερλειτουργία αυτού του μονοπατιού, με αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή οστίτη ιστού. Συνήθως εμφανίζεται de novo, χωρίς κάποιο προηγούμενο οικογενειακό ιστορικό, αλλά όταν αυτό υπάρχει, τότε κληρονομείται με αυτοσωμικό επικρατούμενο πρότυπο.
Η Π.Ο.Ι. εκδηλώνεται με μια σειρά συγγενών ανωμαλιών, οι οποίες αφορούν επί των πλείστων τα δάκτυλα των κάτω άκρων και στο 50% των περιπτώσεων και αυτά των άνω άκρων. Συγκεκριμένα, στο δάκτυλο του μεγάλου ποδιού μπορεί να παρατηρηθεί, έλλειψη μιας φάλαγγας ή παθολογική στροφή προς τα υπόλοιπα δάκτυλα —κοινώς γνωστό ως «κότσια»—, μικροδακτυλία, τόσο στα κάτω όσο και στα άνω άκρα, και κλινοδακτυλία, με παθολογική κάμψη του πέμπτου δακτύλου. Άλλες συγγενείς ανωμαλίες που δύναται να παρατηρηθούν είναι οστεοχονδρώματα στο μέσο της κνήμης, παραμορφώσεις των αυχενικών σπονδύλων και βράχυνση του αυχένα του μηριαίου οστού.
Η ετερότοπη οστεοποίηση ξεκινά από τα πρώτα παιδικά χρόνια και επιδεινώνεται με την πάροδο των ετών. Μπορεί να εκδηλωθεί αυθόρμητα, λόγω τραυματισμού μαλακών μορίων ή ως επακόλουθο μιας ίωσης. Τα πρώτα μέρη του σώματος που επηρεάζονται είναι ο αυχένας, οι ωμοπλάτες και η ράχη, με την εμφάνιση ευαίσθητων και επώδυνων οζιδίων, προκαλώντας επεισόδια φλεγμονώδους αντίδρασης με εξάρσεις και υφέσεις. Καθώς υφίεται ένα επεισόδιο, εγκαθίσταται ώριμο οστό στη θέση των οζιδίων, με εκσεσημασμένη δυσκαμψία. Σταδιακά, επηρεάζονται όλες οι αρθρώσεις του σώματος, περιορίζοντας σημαντικά την κινητικότητα του ατόμου. Η εναπόθεση του παθολογικού οστού, οδηγεί σε κύφωση ή/και σκολίωση της σπονδυλικής στήλης.
Η μειωμένη κινητικότητα του θωρακικού κλωβού προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα και καθιστά το άτομο περισσότερο επιρρεπές σε λοιμώξεις και ανάπτυξη καρδιακής ανεπάρκειας. Τα οστάρια του μέσου ωτός —σφύρα, άκμονας και αναβολέας— παραμορφώνονται και σε 50% των περιπτώσεων παρατηρείται κώφωση. Τα άτομα με Π.Ο.Ι. έχουν διπλάσια πιθανότητα για νεφρολιθίαση. Συνάμα, είναι περισσότερο ευάλωτα σε έλκη κατακλίσεων λόγω της περιορισμένης κινητικότητάς τους.
Η πρόγνωση της νόσου είναι εξαιρετικά δυσχερής, με το προσδόκιμο ζωής να προσεγγίζει τα 40 έτη. Η πλειοψηφία των πασχόντων χρησιμοποιεί αναπηρικό καροτσίδιο από τη δεύτερη δεκαετία της ζωής τους και αντιμετωπίζουν πολλαπλές δυσκολίες στην αυτοεξυπηρέτησή τους, χρειάζοντας βοήθεια εφ’ όρου ζωής. Ο θάνατος συνήθως επέρχεται λόγω λοίμωξης του αναπνευστικού.
Η διάγνωση της Π.Ο.Ι. τίθεται μετά από προσεκτική μελέτη των συγγενών ανωμαλιών και λοιπών συμπτωμάτων, καθώς και με την ανεύρεση της μετάλλαξης του γονιδίου ACVR1. Η βιοψία οστού πρέπει να αποφεύγεται σθεναρά, διότι πυροδοτεί τη διαδικασία της ετερότοπης οστεοποίησης.
Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής κάποια αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της Π.Ο.Ι. Κορτικοστεροειδή και μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε εξάρσεις επεισοδίων της νόσου. Η χειρουργική επέμβαση για την απομάκρυνση περίσσειας οστού αντενδείκνυται, διότι οδηγεί σε «εκρηκτική» οστεοποίηση αντιδραστικά. Ωστόσο, υπάρχουν τρέχουσες κλινικές μελέτες, οι οποίες αξιοποιούν μονοκλωνικά αντισώματα που στοχεύουν το μονοπάτι της οστεοποίησης, εμποδίζοντας την υλοποίηση του και με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν πολλές ελπίδες για τα άτομα που υποφέρουν από αυτήν τη νόσο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fibrodysplasia Ossificans Progressiva, rarediseases.org. Διαθέσιμο εδώ
- Fibrodysplasia Ossificans Progressiva, physio-pedia.com. Διαθέσιμο εδώ
- Fibrodysplasia Ossificans Progressiva (FOP), musculardystrophyuk.org. Διαθέσιμο εδώ
