Του Ιωάννη Περγαντή,
Η μετάβαση προς την ρωμαϊκή επικυριαρχία δεν ήταν πάντοτε μια ειρηνική υπόθεση. Παρόλο που έχουμε μαρτυρίες για την ενσωμάτωση περιοχών στο ρωμαϊκό κράτος χωρίς την ένδειξη καμίας αντίστασης (όπως το βασίλειο της Βιθυνίας), υπήρχαν περιπτώσεις περιοχών οι οποίες προσπάθησαν να ανατρέψουν την κατάσταση και να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους, με τις περισσότερες από αυτές να αποτυγχάνουν. Μια από αυτές, η οποία έχει διαδραματίσει έναν εξέχοντα ρόλο στην πορεία του κράτους, είναι αυτή της Ιουδαίας, στην οποία έλαβε μέρος η πολύ σημαντική πολιορκία της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ.
Το 63 μ.Χ., οι ασταμάτητες λεγεώνες του Ρωμαίου στρατηγού Πομπήιου, αφού κατέλυσαν το βασίλειο του Μιθριδάτη στον Πόντο, κινήθηκαν και κατά των Σελευκίδων, το βασίλειο των οποίων είχε εκλείψει από την δόξα και την δύναμη του παρελθόντος. Στο πλαίσιο αυτού του επεκτατισμού, η περιοχή της Ιουδαίας με την Ιερουσαλήμ πέρασαν στην κυριότητα των Ρωμαίων. Από εκείνο το σημείο ξεκίνησε μια περίοδος αναταραχών και αστάθειας, λόγω της δυσανασχέτησης του ντόπιου πληθυσμού. Αυτή η απροθυμία των ντόπιων Εβραίων να υπακούσουν στις ρωμαϊκές επιταγές οφείλεται σε δύο καίρια σημεία: αρχικά, η φορολογία του πληθυσμού είχε φτάσει σε τέτοια επίπεδα τα οποία δυσκόλευαν κατά πολύ τον βιοπορισμό των ντόπιων. Ο δεύτερος και πιο σημαντικό λόγος ανυπακοής οφειλόταν στον θρησκευτικό τομέα. Η μονοθεϊστική αντίληψη των Εβραίων έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με το πολυθεϊστικό ρωμαϊκό πάνθεον, το οποίο είχε έντονη παρουσία στην πόλη. Εκτός αυτού, αρκετά μέλη την εβραϊκής κοινότητας «αλλαξοπίστησαν» και άρχισαν να υιοθετούν το ρωμαϊκό (και ελληνικό ακόμη) τρόπο ζωής. Η πόλη είχε μετατραπεί σε ένα καζάνι το οποίο από στιγμή σε στιγμή θα έσκαγε.
Η έκρηξη αυτή σημειώθηκε το 66 μ.Χ., όταν ο ντόπιος πληθυσμός εκδίωξε τη ρωμαϊκή φρουρά και εγκατέστησε μια προσωρινή διοίκηση. Υποκινητές αυτής της εξέγερσης ήταν δύο σημαντικές προσωπικότητες της πόλης, ο Σίμων του Γιώρα και ο Ιωάννης από τα Γίσχαλα. Οι δύο τους από κοινού προέβησαν σε δολοφονίες και εκτελέσεις όσων ήταν φιλορωμαίοι ή έφερναν κάποια αντίρρηση ως προς την εξέγερση που έλαβε μέρος. Απώτερός τους στόχος ήταν η αποτίναξη του ρωμαϊκού ζυγού και η επιστροφή στις παραδόσεις και τη ζωή πριν την έλευσή τους. Οι Εβραίοι δεν είχαν καμία διάθεση να ξαναδούν τη ρωμαϊκή aquila στο εσωτερικό της πόλης.
Ο τότε αυτοκράτορας Νέρων, θέλοντας να καταπνίξει την επανάσταση, έστειλε τον στρατηγό Βεσπασιανό, ο οποίος συνοδεύτηκε και από τον γιο του Τίτο. Στις αρχές του 68 μ.Χ., πατέρας και γιος είχαν καταφέρει να αντιμετωπίσουν όλα τα επαναστατικά κινήματα στις γύρω περιοχές της Γαλιλαίας και Ιουδαίας. Η Ιερουσαλήμ παρέμενε το τελευταίο προπύργιο της εβραϊκής αντίστασης. Την άνοιξη του 69 μ.Χ., ξεκίνησε η πολιορκία της πόλης, όμως ο Βεσπασιανός θα έπρεπε να μεταβεί γρήγορα στη Ρώμη για να εκμεταλλευτεί το κενό εξουσίας που προκλήθηκε από την αυτοκτονία του Νέρωνα. Ο Τίτος θα αναλάμβανε το καθήκον να καταλάβει τα απόρθητα τείχη της πόλης και να την επανεντάξει στην αυτοκρατορία.
Η αντίσταση των Εβραίων ήταν λυσσώδης. Λίγο πριν οι ρωμαϊκές λεγεώνες περικυκλώσουν την πόλη λάμβανε μέρος το Εβραϊκό Πάσχα, το οποίο γιόρταζε την απελευθέρωση των Εβραίων και την Φυγή από την Αίγυπτο. Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων κλείστηκε πίσω από τα τείχη, με πολλούς ιστορικούς να χαρακτηρίζουν αυτή τη συρροή σκόπιμη. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, οι κάτοικοι άρχισαν την ανοικοδόμηση ενός τρίτου τείχους, το οποίο προστάτευαν με αστείρευτο σθένος. Οι πολιορκητικές μηχανές του Τίτου, παρά την αξιόλογη προσπάθεια των Εβραίων, το κατεδάφισαν σε μόλις δυο εβδομάδες. Για να αντισταθμίσουν την κατάσταση, οι ντόπιοι προέβησαν σε επιδρομές και ενέδρες κατά των Ρωμαίων, οι οποίες όμως απέτυχαν και ώθησαν τον Τίτο στη συγκρότηση και άλλων βάσεων σε καίρια σημεία περιμετρικά της πόλης, όπως το Όρος των Ελαίων.
Λίγες μέρες αργότερα, το δεύτερο τείχος κατέρρευσε από τις ρωμαϊκές μηχανές. Μια πρώτη απόπειρα παραβίασης των πύλεων και εισόδου στην πόλη από τον Τίτο έληξε με μεγάλη αποτυχία, έχοντας σημαντικές επιπτώσεις στο ηθικό των λεγεωνάριων. Ο Τίτος τότε έδωσε εντολή για την κατασκευή ενός νέου περιμετρικού τείχους κατά μήκος των παραβιασμένων τειχών, καθώς και ράμπες για μια νέα επίθεση. Μετά από λίγες μέρες, οι ράμπες ήταν ολοκληρωμένες και έτοιμες να παραβιάσουν το τελευταίο επίπεδο άμυνας των Εβραίων. Κάποια υπόγεια τούνελ που έσκαψαν οι αμυνόμενοι κάτω από τις πολιορκητικές μηχανές, παρά την πρόσκαιρη καθυστέρηση των Ρωμαίων, δεν ήταν αρκετά να τους σώσουν από το αναπάντεχο. Μετά την πτώση ενός μέρους από το πρώτο και τελευταίο τείχος της πόλης, οι λεγεώνες εισέβαλαν στην Ιερουσαλήμ.
Στο εσωτερικό της πόλης έλαβαν μέρος πολλές οδομαχίες, οι περισσότερες από τις οποίες έλαβαν μέρος στο προαύλιο χώρο του Δεύτερου Ναού. Παρά τις αρχικές επιτυχίες και απωθήσεις των Ρωμαίων από τους Εβραίους, οι τελευταίοι τελικά υπέκυψαν στις παρατεταμένες λεγεώνες, ανοίγοντας τον δρόμο για την κατάληψη της πόλης. Οι άνδρες του Τίτου λεηλάτησαν τον ναό από τους θησαυρούς του και έπειτα κινήθηκαν προς την άνω μεριά της πόλης, όπου και είχαν καταφύγει οι τελευταίοι αμυνόμενοι. Οι αριθμητικά κατώτεροι Εβραίοι δεν μπόρεσαν να υπερασπιστούν το περίφραγμα που τους προστάτευε, υποκύπτοντας στους Ρωμαίους.
Το αποτέλεσμα της πολιορκίας ήταν τραγικό. Σύμφωνα με τον ιστορικό Τάκιτο, περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από αυτό το επεισόδιο (αριθμός όμως παρατραβηγμένος). Τα γυναικόπαιδα πουλήθηκαν ως δούλοι, οι άνδρες μετατράπηκαν σε μονομάχους και η ελπίδα για τη συγκρότηση ενός εβραϊκού κράτους έμεινε στον «πάγο» μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης, ο Δεύτερος Ναός των Εβραίων καταστράφηκε, με μόνο ένα τοιχίο να παραμένει μέχρι και σήμερα ως ανάμνηση του ιερού τους τόπου. Ο Τίτος γύρισε θριαμβευτής στη Ρώμη, οπού τον υποδέχθηκε ο πατέρας του Βεσπασιανός, όχι ως στρατηγό αλλά τώρα ως αυτοκράτορα. Μαζί τους οι δύο άνδρες θα συγκροτήσουν τη Δυναστεία των Φλαβιανών, η οποία θα επιβιώσει για περίπου 30 χρόνια. Η ισχύς της Ρώμης κατάφερε να επιβληθεί για ακόμη μια φορά έναντι των αντιπάλων της, επιβεβαιώνοντας το ρόλο που είχε ως κοσμοκράτειρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Britannica, Siege of Jerusalem, Διαθέσιμο εδώ
- World History, The Siege of Jerusalem in 70 CE, Διαθέσιμο εδώ
- Warfare History Network, The Fall of Jerusalem in 70 CE: A Story of Roman Revenge, Διαθέσιμο εδώ
- Military History Fandom, Siege of Jerusalem (70 CE), Διαθέσιμο εδώ
