Του Δημήτρη Πέτικα,
Δε μπορεί να ορίσει κανείς με απόλυτη ακρίβεια το τι πραγματικά είναι ο κόσμος. Tο κλειδί για την ανεύρεση της απάντησης, όμως, μπορεί να είναι οι εξερευνήσεις, όταν ο ανθρώπινος πολιτισμός μπαίνει σε μια διαδικασία να μάθει όσο το δυνατόν καλύτερα ένα μεγάλο μέρος του. Διαχρονικά, υπήρξαν πολλοί εξερευνητές, που επεδίωξαν, άλλοι με και άλλοι χωρίς επιτυχία, να ανακαλύψουν μέρη και διαφορετικές κουλτούρες. Ένας από τους κορυφαίους του είδους, ο οποίος και θα αναλυθεί στην προκειμένη περίπτωση, είναι ο James Cook.
Ως προς τον βίο του, ο Άγγλος, γεννηθείς την 27η Οκτωβρίου 1728, εκτελούσε καθήκοντα χαρτογράφου και καπετάνιου, πλην του εξερευνητή, ενώ κατόρθωσε και το απίστευτο, να κάνει δύο φορές τον γύρο του κόσμου. Όσον αφορά την καταγωγή του, ήταν παιδί αγροτικής οικογένειας, από την περιοχή του Great Ayton. Μόλις στο 17ο έτος της ηλικίας του, από το τοπικό σχολείο, στο οποίο παρακολουθούσε τα μαθήματά του, μεταπήδησε στο Staithes, κάνοντας την πρακτική του κοντά σε έναν ιδιοκτήτη καταστήματος. Αυτή τη μαθητεία ακολούθησε σύντομα μια άλλη στη ναυτιλιακή εταιρία του John Walker. Ο Walker έμεινε τόσο ικανοποιημένος από την απόδοση του Cook, που έφτασε στο σημείο να του προτείνει να διοικήσει ένα από τα πλοία του, πρόταση, όμως, που ο τελευταίος απέρριψε. Μετά από λίγο καιρό, έγινε βοηθός οπλονόμου στο πλοίο Eagle, ενώ μέσα σε δύο χρόνια ανέλαβε την πλοήγηση ενός πλοίου. Στη σκοτεινή εποχή του Επταετούς Πολέμου, έφυγε προς τη βόρεια αμερικανική ακτή, και ειδικότερα προς τις εκβολές του ποταμού Αγίου Λαυρεντίου και το Quebec. Τα εκεί κατορθώματά του (δηλαδή η λεπτομερής χαρτογράφηση της περιοχής, που συνέβαλε στην κατάληψη του Quebec), σε συνδυασμό με την αποστολή του για τη χαρτογράφηση του Newfoundland, λίγο αργότερα, τον μετέτρεψαν σε διοικητή, αυτή τη φορά, του πλοίου Endeavour.
Το πρώτο του ταξίδι ξεκίνησε στις 26 Αυγούστου 1768, με προορισμό την Ταϊτή, για την εγκαθίδρυση ενός αστρονομικού παρατηρητηρίου. Εκεί έφθασε έναν χρόνο μετά, στις 13 Απριλίου 1769. Το ίδιο το παρατηρητήριο αξιοποιήθηκε στο έπακρο από τον James Cook, ο οποίος στις 3 Ιουνίου του ίδιου έτους μέτρησε τον χρόνο διέλευσης της Αφροδίτης, συμβάλλοντας έτσι στη μελέτη του ηλιακού συστήματος. Ωστόσο, δεν περιορίστηκε μόνο σε εκείνον τον τομέα, καθώς είχε επιφορτιστεί με την ανακάλυψη της περίφημης «Νότιας Ηπείρου», η οποία θα συνέβαλε και στην ανάπτυξη της ίδιας της Βρετανίας. Παρόλα αυτά, ο Cook δεν κατάφερε να ανακαλύψει μια τέτοια ήπειρο. Έγινε, όμως, ο πρώτος Ευρωπαίος που πάτησε το πόδι του στη Νέα Ζηλανδία, λαμβάνοντας υπόψιν τις μελέτες και παρατηρήσεις του Ολλανδού Abel Tasman, πραγματοποιημένες το 1642. Η ενασχόλησή του δεν περιορίστηκε απλώς στο κομμάτι του ίδιου του ταξιδιού, αλλά ασχολήθηκε έντονα και με τις συνθήκες υπό τις οποίες το πλήρωμά του θα είχε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, εμποδίζοντάς το σκορβούτο με μια δίαιτα που συμπεριλάμβανε ξινολάχανο και κίτρο. Επέστρεψε στην Ευρώπη, αφού πρώτα χαρτογράφησε τη Νέα Ζηλανδία.
Το δεύτερό του ταξίδι έγινε το 1772, κατά τη διάρκεια του οποίου πραγματοποίησε τον περίπλου της Ανταρκτικής, με το πλοίο Resolution. Συνάντησε, όμως, και εμπόδια, καθώς οι τεράστιες εκτάσεις πάγων τον εμπόδιζαν να δει την ξηρά, και έτσι στην αναφορά του δε σημείωσε την ύπαρξη γεωγραφικής ηπείρου στην περιοχή. Έπειτα, εξερεύνησε τις Νήσους Φίτζι και Βανουάτου, ανακαλύπτοντας συνάμα τη Νέα Καληδονία.
Το τρίτο και τελευταίο του ταξίδι πραγματοποιήθηκε το 1776, ξανά με το πλοίο Resolution. Στόχος του ταξιδιού ήταν η ανακάλυψη του Βορειοδυτικού Περάσματος. Το 1778, πρωτοτύπησε και πάλι για τα δεδομένα της Ευρώπης, πλησιάζοντας για πρώτη φορά στα χρονικά την περιοχή της Χαβάης, ενώ έγινε και ο πρώτος ξανά που πάτησε το πόδι του στο Νησί Βανκούβερ της Βρετανικής Κολούμπια.
Ο θάνατός του ήρθε το 1779 στη Χαβάη, στην προσπάθειά του να εξιχνιάσει μια υπόθεση αρπαγής μιας βάρκας από κάποιον ιθαγενή, προσπάθεια κατά την οποία επιχείρησε να κρατήσει όμηρο τον Βασιλιά της Χαβάης. Κάτι τέτοιο, όμως, δε συνέβη ποτέ, με τους ιθαγενείς να τον εμποδίζουν και να τον οδηγούν προς τα παράλια της ακτής. Εκεί, καθώς ετοιμαζόταν να μπει στη θάλασσα, ένας ιθαγενής τον χτύπησε στο κεφάλι και έπειτα τον μαχαίρωσε μέχρι θανάτου. Μετά από μεγάλη επιθυμία του πληρώματος του Cook, οι ιθαγενείς έδωσαν πίσω το νεκρό σώμα του, για να ταφεί μέσα στη θάλασσα, όπως όριζε το βρετανικό έθιμο για τους θαλασσοπόρους και ναυτικούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Life in the Pacific of the 1700s: The Cook/Forster Collection of the Georg August University of Göttingen.
- “Cook, James (1728 – 1779)”, (1966), Australian Dictionary of Biography, Volume 1, Melbourne University Press. Διαθέσιμο εδώ.
