Του Παναγιώτη Χριστοδούλου,
Άσπρη επικάλυψη, γλυκιά, ζαχαρώδης γεύση, πολυώροφη, περίτεχνα διακοσμημένη και εντυπωσιακή, με τους νεόνυμφους να κόβουν το πρώτο κομμάτι. Αυτή είναι ίσως η εικόνα που έρχεται στον νου, όταν σκέφτεται κάποιος τις λέξεις «γαμήλια τούρτα». Σίγουρα, δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι ένα τόσο αθώο γλυκό αποτέλεσε κυριολεκτικά το μήλο της έριδος για μια πολυετή δικαστική διαμάχη, η οποία κατέληξε, μάλιστα, στο Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α.
Όλα άρχισαν το 2012, σε ένα ζαχαροπλαστείο, στο Κολοράντο, όταν ο Charlie Craig και ο David Mullins -προσφάτως παντρεμένοι στην Πολιτεία της Μασαχουσέτης- ζήτησαν από τον ιδιοκτήτη να τους ετοιμάσει μια τούρτα για τη δεξίωση του γάμου τους. Ο τελευταίος αρνήθηκε, επικαλούμενος τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, δηλώνοντας πως η πίστη του δεν του επέτρεπε να «γίνει ο ίδιος συμμέτοχος σε μια εκδήλωση και σχέση που έρχεται σε αντίθεση με τα διδάγματα της Βίβλου». Λίγο καιρό μετά το περιστατικό αυτό, οι Craig και Mullins υπέβαλαν προσφυγή κατά του ζαχαροπλάστη στον αρμόδιο Φορέα Ατομικών Δικαιωμάτων του Κολοράντο, κατηγορώντας τον ότι με τον τρόπο αυτό παραβίασε τον σχετικό νόμο της Πολιτείας, που απαγορεύει διακρίσεις από κάθε είδους φορέα ή επιχείρηση (Colorado Anti-Discrimination Act).
Με τη σειρά της και ύστερα από επίσημη έρευνα, η Επιτροπή Ατομικών Δικαιωμάτων της Πολιτείας έκανε δεκτή την προσφυγή, δεχόμενη ότι πράγματι το συγκεκριμένο ζαχαροπλαστείο όφειλε, σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο, να μην κάνει διάκριση στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών με βάση (μεταξύ άλλων) τον σεξουαλικό προσανατολισμό των ατόμων. Μάλιστα, κατά την ακρόαση της υπόθεσης, το δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς του ιδιοκτήτη ότι ο νόμος «παραβίαζε το δικαίωμα του στην ελευθερία της έκφρασης, αλλά και της θρησκευτικής ελευθερίας», δεχόμενο ότι πρόκειται για ουδέτερο νόμο ευρύτερης εφαρμογής, επικαλούμενο, μάλιστα, σχετική νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Employment Division v. Smith), κατά την οποία δεν δικαιούται κανείς εξαίρεση από τους γενικούς νόμους, επειδή αυτοί έρχονται σε αντίθεση με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Έπειτα δε από την ήττα αυτή, ο ζαχαροπλάστης ήγαγε την υπόθεσή του ενώπιον του Supreme Court, θέτοντας το ζήτημα παραβίασης των ανωτέρω συνταγματικών του δικαιωμάτων. Την ίδια στιγμή, η υπόθεση κέντρισε το εθνικό ενδιαφέρον, με διάφορες ομάδες να συμπράττουν για την υποστήριξη και των δύο μερών -από τη πλευρά των Craig και Mullins, ακτιβιστές υπέρ των ατομικών δικαιωμάτων, καθώς και φιλικά προσκείμενες προς την LGBT κοινότητα οργανώσεις, και από την άλλη, χριστιανικοί ομοφοβικοί σύλλογοι.
Με μια πολύκροτη απόφασή του, το καλοκαίρι του 2018, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ του ενάγοντα, εγείροντας προβληματισμούς γύρω από το ζήτημα των διακρίσεων στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης και της πίστης. Ωστόσο, με έναν άκρως επιδέξιο ελιγμό, το Δικαστήριο, στην πραγματικότητα, απέφυγε να απαντήσει το κύριο ερώτημα, που τέθηκε ενώπιόν του και έκρινε ιδιαιτέρως στενά την υπόθεση, κάνοντας πρακτικά σαφές ότι δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί αυτή ως δικαστικό προηγούμενο, μειώνοντας έτσι κατά πολύ τυχόν ρωγμές στην προστασία μειονοτήτων.
Για να το πετύχει αυτό, δεν εξέτασε καν τη βάση του ερωτήματος, δηλαδή εάν το κράτος μπορεί (και πρέπει), με σκοπό την προστασία των ατόμων, να επιβάλλει περιορισμούς στα δικαιώματα άλλων και, συγκεκριμένα, στην εκδήλωση της θρησκευτικής ελευθερίας και της ελευθερίας της έκφρασης. Αντίθετα, έκρινε ότι, στην υπόθεση αυτή, η Πολιτεία του Κολοράντο «υπήρξε εχθρική έναντι των θρησκευτικών πεποιθήσεων» του ζαχαροπλάστη, κατά την εξέταση της προσφυγής, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει εδώ το αναγκαίο εχέγγυο της κρατικής ουδετερότητας και να περιττεύει οποιαδήποτε περαιτέρω εξέταση της ουσίας.
Αξίζει να παρατηρηθεί, από την άλλη, ότι -μολονότι, εκ πρώτης όψεως, φαντάζει ως οπισθοδρόμηση για την προστασία των δικαιωμάτων- η απόφαση, στην πραγματικότητα, επιβεβαίωσε παλαιότερη νομολογία του και άφησε να φανεί ότι, υπό την προϋπόθεση ότι το κράτος δεν είναι «εχθρικό» έναντι της θρησκευτικής πίστης του ατόμου, οι επιχειρήσεις δεν έχουν το δικαίωμα να αρνούνται την ίση πρόσβαση στις παρεχόμενες υπηρεσίες τους με κριτήριο ανεπίτρεπτες από τον νόμο διακρίσεις. Περαιτέρω και ειδικά για την περίπτωση του γάμου, δέχτηκε ότι δεν είναι δυνατόν να επιτραπεί σε άτομα και επιχειρήσεις να διακρίνουν κατά των ομόφυλων ζευγαριών, διότι τότε «θα δημιουργούνταν ένα κοινωνικό στίγμα, ασύμβατο με την ιστορία και τη δυναμική των προστατευτικών [των δικαιωμάτων] νόμων».
Ακόμη, ο (αν και συντηρητικός) δικαστής Kennedy -ο οποίος έδωσε και την καθοριστική ψήφο στην υπόθεση Obergefell v. Hodges (2015), που οδήγησε στην ολική αναγνώριση του δικαιώματος στον γάμο για άτομα του ίδιου φύλου στις Η.Π.Α.- έλαβε, μεταξύ άλλων, θέση υπέρ των ομόφυλων ζευγαριών, δηλώνοντας πως «δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται πια ως κοινωνικοί παρίες, ούτε να υπονομεύεται η αξιοπρέπειά τους. Για τον λόγο αυτό, το Σύνταγμα και οι νόμοι μπορούν και υποχρεούνται να περιφρουρούν τα ατομικά τους δικαιώματα, η ελεύθερη απόλαυση των οποίων πρέπει να γίνεται σεβαστή από τα δικαστήρια».
Όπως καθίσταται προφανές και από τα παραπάνω, η συγκεκριμένη τούρτα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «γλυκόπικρη». Το Δικαστήριο ακολούθησε μια σολομώντεια λύση, συμφωνώντας τυπικά με τον ζαχαροπλάστη, αλλά χωρίς να δεχθεί τους ισχυρισμούς του περί παραβίασης των δικαιωμάτων του από τον νόμο. Ταυτόχρονα, χρησιμοποίησε λεξιλόγιο και εκφράσεις που κατέστησαν σαφή μία συνεσταλμένη υποστήριξη των δικαιωμάτων των LGBT ανθρώπων.
Σίγουρα, η απόφαση αυτή δεν αποτελεί νίκη για τα μέλη της κοινότητας, ούτε τομή στην ιστορία των διεκδικήσεων της ισότητας και της νομικής προστασίας τους. Από την άλλη, δεν άνοιξε -όπως πολλοί φοβόντουσαν- την κερκόπορτα που θα επέτρεπε την εναντίον τους διαφορετική μεταχείριση. Πάραυτα, ελλείψει οριστικής και ευρείας κρίσης, το ζήτημα μένει ανοιχτό και πιθανόν να τεθεί εκ νέου ενώπιον του Δικαστηρίου, το οποίο, μάλιστα, με την αποχώρηση του Kennedy και τον θάνατο της Ruth Bader Ginsburg, ενδέχεται να μην σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Masterpiece Cakeshop v. Colorado Civil Rights Commission, ACLU, Available here
