Της Χριστίνας Φλωράκη,
Υπήρξε η πόλη των 400 θρύλων και των 100 παραμυθιών, κόσμημα της Ευρασίας με τις ιστορίες της να γράφονται πάνω από 8.000 χρόνια. Η γοητεία της παραμένει μέχρι σήμερα αναλλοίωτη στο χρόνο, με την ομορφιά της να εμπνέει χιλιάδες καλλιτέχνες ανά τα χρόνια, κάνοντάς την παράλληλα «μήλον της έριδος» για δεκάδες βασιλείς. Φυσικά μιλάμε για την Κωνσταντινούπολη… Την Πόλη των πόλεων! Στο παρόν άρθρο θα γνωρίσουμε 5 από τους πιο γνωστούς θρύλους της Βασιλεύουσας…
Ο μυθικός βασιλιάς Βύζας και η προφητεία των…τυφλών
Η ίδρυση του τότε Βυζαντίου δεν θα μπορούσε να μην ήταν από μόνη της ένας μύθος. Ο Βύζας υπήρξε βασιλιάς και ιδρυτής της πόλης αυτής, με αίμα θεϊκό. Σύμφωνα με τον Ησύχιο τον Μιλήσιο, ήταν γιος της νύμφης Κερόεσσας (εξ ου και ο Κεράτιος Κόλπος που ονομάστηκε πιθανώς από την ίδια), της κόρης του Δία, και γιος του Ποσειδώνα. Ωστόσο, υπάρχουν και οι εκδοχές πως μητέρα του ήταν η νύμφη Σημύστρα, η οποία ανέθρεψε την Κερόεσσα, καθώς και πως μητέρα του ήταν η ναϊάδα Βυζία. Τέλος υπάρχει και η εκδοχή του θρύλου με πατέρα του Βύζαντα να είναι ο βασιλιάς Νίσος.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο γενάρχης των Μεγαρέων λέγεται πως οργάνωσε και οδήγησε τους άντρες του μακριά στον Βόσπορο, ύστερα από χρησμό που είχαν λάβει από το Μαντείο των Δελφών. Εδώ λοιπόν ο βασιλιάς Νίσος απέστειλε πρεσβεία στο Μαντείο για να ρωτήσει πού θα έπρεπε να κατευθυνθεί ο γιος του. Το μαντείο συμβούλεψε τον γιο του Βύζαντα να εγκατασταθεί απέναντι «από την πόλη των τυφλών». Φτάνοντας στο σημείο όπου η Προποντίδα συναντά τον Βόσπορο, ο Βύζας αντιλήφθηκε τι του είχε πει το μαντείο. Η τοποθεσία απέναντι από τη Χαλκηδόνα (σημερινό Καντίκιοϊ) συνδύαζε μοναδικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά, με τον Βόσπορο, να συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με την Προποντίδα και τελικά με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο, σχηματίζοντας έναν εξαιρετικά προφυλαγμένο κόλπο, τον Κεράτιο. Πλούσιοι ποταμοί εξασφάλιζαν την ύδρευση, η βλάστηση ήταν πλούσια, και τα ψηλά δέντρα πρόσφεραν πολύτιμη ξυλεία για την οικοδομική και τη ναυπηγική. Τότε ο Βύζας κατάλαβε την προφητεία…Οι «τυφλοί» ήταν οι κάτοικοι της γειτονικής Χαλκηδόνας οι οποίοι δεν έδωσαν σημαντική αξία στα μοναδικά προνόμια της θέσης αυτής. Ως χρονολογία ίδρυσης της πόλης θεωρείται το 667 π.Χ.
Τα οράματα του Προφήτη
Αρκετούς αιώνες μετά, ο τότε «βασιλιάς» της πόλης, ο σουλτάνος της Σουλεϊμάν ο Νομοθέτης, ή όπως ήταν γνωστός στην Ευρώπη, ο «Μεγαλοπρεπής», διέταξε τον αρχιτέκτονα του Μιμάρ Σινάν, να του φτιάξει ένα τέμενος από το οποίο να μπορεί να δει όλη την Κωνσταντινούπολη. Η δυσκολία του εγχειρήματος ήταν μεγάλη, καθώς η τότε γνωστή τεχνοτροπία για τα κτήρια της εποχής του 16ου αιώνα, τα έκαναν να φτάνουν μέχρι ένα συγκεκριμένο ύψος. Ένα βράδυ λοιπόν ο Σινάν είδε τον Μωάμεθ στον ύπνο του και τότε ο Προφήτης του φανέρωσε την τοποθεσία που θα έφτιαχνε το τζαμί. Αντίστοιχη «αποκάλυψη» μέσω ονείρου, λέγεται πως είχε δεχτεί και ο Σούφης δάσκαλος και σύμβουλος του Μωάμεθ του Πορθητή, Ακσεμσεντίν, καθώς ο Προφήτης, ύστερα από την άλωση της Πόλης, του αποκάλυψε την τοποθεσία που είχε θαφτεί ο ακόλουθος και σύντροφος του Μωάμεθ, Αμπού Αγγιούμπ αλ Ανσάρι.
Ο Πύργος της Κόρης & ο Πύργος του Λέανδρου
Ένα από τους πιο γνωστά μέρη της Κωνσταντινούπολης, γνωστό για τους θρύλους του μέχρι και σήμερα, είναι ο «Πύργος της Κόρης» (Kız Kulesi όπως ονομάζεται στα τουρκικά), γνωστός στην Ευρώπη και ως «Πύργος του Λεάνδρου». Ο πύργος γνωρίζουμε πως κατασκευάστηκε από τον βυζαντινό Αυτοκράτορα Εμμανουήλ Α΄ Κομνηνό με σκοπό να εμποδίζει, με αλυσίδα που έφτανε μέχρι τον απέναντι πύργο των Μαγγάνων (στην ακτή του Γαλατά), την είσοδο στον Κεράτιο κόλπο. Ωστόσο η προέλευση του, κρύβει δύο διαφορετικούς θρύλους, που εξηγούν παράλληλα και τις δύο ονομασίες του πύργου…
Ο θρύλος του «Πύργου της Κόρης» μοιάζει πολύ με το παραμύθι της Ωραίας Κοιμωμένης. Ένας αυτοκράτορας είχε μια πολύ αγαπημένη κόρη και μια μέρα, έλαβε μια προφητεία πως η κόρη του θα σκοτωθεί από ένα δηλητηριώδες φίδι στα 18α γενέθλιά της. Ο αυτοκράτορας, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει τον πρόωρο θάνατο της κόρης του και για να την κρατήσει ταυτόχρονα μακριά από φίδια, έχτισε έναν πύργο σε μια νησίδα, στη μέση του Βοσπόρου, μέχρι τα 18α γενέθλιά της. Όταν η μέρα των 18ων γενεθλίων της ήρθε, ο πατέρας της, της έφερε ένα καλάθι με εξωτικά πλούσια φρούτα ως δώρο γενεθλίων, χαρούμενος που μπόρεσε να αποτρέψει την προφητεία. Ωστόσο μέσα στο καλάθι με τα φρούτα είχε κρυφτεί ένας άσπης (φίδι), το οποίο μονομιάς επιτέθηκε στη νεαρή πριγκίπισσα, πεθαίνοντας στην αγκαλιά του πατέρα της, όπως είχε προβλέψει η προφητεία, εξ ου και το όνομα «Πύργος της Κόρης» (Maiden’s Tower).
Ο δεύτερος θρύλος, του «Πύργου του Λεάνδρου» συγχέει τον Πύργο με την ιστορία αγάπης του Λέανδρου και της Ηρούς. Η Ηρώ ήταν ιέρεια της Αφροδίτης η οποία κατοικούσε σε ένα πύργο στη Σηστό, (η ευρωπαϊκή ακτή του Ελλησπόντου). Από την απέναντι όχθη, κατοικούσε ο Λέανδρος, ένας νεαρός από την Άβυδο, ο οποίος την ερωτεύθηκε και κάθε βράδυ περνούσε κολυμπώντας τον Ελλήσποντο για να είναι μαζί της. Η Ηρώ άναβε μία λάμπα κάθε βράδυ στην κορυφή του πύργου της, για να τον οδηγεί και όταν εκείνος έφθανε, τον υποδεχόταν η ίδια στην ακτή. Πριν ξημερώσει ο Λέανδρος επέστρεφε στη Άβυδο προκειμένου να επανέλθει το επόμενο απόγευμα. Μία νύχτα, συμφώνησαν να παντρευτούν κρατώντας μυστικό το γάμο τους, καθώς η Ηρώ ως ιέρεια της Αφροδίτης απαγορευόταν να παντρευτεί.
Το χειμώνα οι εραστές χώρισαν με την υπόσχεση να ξαναβρεθούν στις αρχές της άνοιξης. Παρ’ όλα αυτά, το επόμενο απόγευμα το λυχνάρι βρέθηκε πάλι αναμμένο μυστηριωδώς. Ο Λέανδρος όταν είδε από την Άβυδο το φως, νόμισε πως ήταν ερωτική πρόσκληση από την αγαπημένη του και έπεσε στη θάλασσα για να φτάσει κοντά της, ωστόσο παρασύρθηκε από τα κύματα και πνίγηκε. Το πρωί το πτώμα του ξεβράστηκε στη ακτή της Σηστού. Η Ηρώ μέσα στη θλίψη της έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε και αυτή. Αργότερα οι εραστές ξεβράστηκαν αγκαλιασμένοι στην ακτή, όπου οι κάτοικοι τους έθαψαν σε κοινό τάφο. Οι αρχαίοι δεν αμφέβαλαν για την ιστορικότητα του γεγονότος, ενώ ο μύθος αυτός ήταν πολύ δημοφιλής στην αρχαιότητα, γιατί υπάρχουν πολυάριθμες παραστάσεις σε νομίσματα και ζωγραφιές. Πολλοί καλλιτέχνες (ποιητές, λογοτέχνες, ζωγράφοι) έχουν επηρεαστεί και στη σύγχρονη εποχή. Ο μύθος αυτός ήταν ήδη γνωστός από τον πρώτο αιώνα π.Χ. στον ελληνιστικό κόσμο.
Το κόκκινο μήλο
Λέγεται από πολλούς μελετητές πως η τουρκική μεταφορά για την παγκόσμια κυριαρχία ήταν το Κόκκινο Μήλο και πως μάλιστα υπήρχε ένας ισλαμικός θρύλος ο οποίος έλεγε πως «ο πραγματικός πολεμιστής της πίστης θα κατακτήσει το κόκκινο μήλο», αναφερόμενος φυσικά στην Κωνσταντινούπολη. Πολλοί Σουλτάνοι επιχείρησαν να κατακτήσουν το «κόκκινο μήλο» της Βασιλεύουσας, όμως εκείνος που τα κατάφερε ήταν ο Μωάμεθ ο ΙΙ, ο Πορθητής. Λέγεται πως όταν ο Μεχμέτ κατέκτησε την Πόλη, στάθηκε μπροστά από το γιγαντιαίο άγαλμα του Ιουστινιανού. Μαγεμένος παρατήρησε το δεξί χέρι του Αυτοκράτορα που κρατούσε την οικουμένη και πράγματι το globus έμοιαζε με ένα μήλο. Ο θρύλος είχε γίνει πραγματικότητα! Μετά το 1453 βέβαια, το μήλο κινήθηκε δυτικά και ήρθε για να συμβολίσει τον επόμενο στόχο των Οθωμανών: την πόλη της Ρώμης. Αξίζει να τονισθεί ωστόσο πως ως «Χρυσό μήλο» χαρακτηρίστηκε μετέπειτα από Οθωμανούς ιστοριογράφους η πόλη της Βιέννης.
Βιβλιογραφία
- Russell, Thomas. Byzantium and the Bosporus a historical study, from the seventh century BC until the foundation of Constantinople, Oxford University Press, (2017).
- https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/chap1/constantinople.htm
- http://constantinople.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=10948
- https://www.hurriyetdailynews.com/istanbul–city-of-legends-and-fairy-tales-80280
- http://www.kizkulesi.com.tr/Page/kiz-kulesi/hakkimizda
- https://www.mixanitouxronou.gr/pios-ine-o-sigkinitikos-mithos-pou-apotelese-ena-apo-ta-prota-ellinika-erga-pou-tipothikan-se-vivlio-apathanatistike-se-tichografies-tis-pompiias-ke-se-romaika-nomismata/
- https://erenow.net/postclassical/1453theholywarforconstantinople/2.php
