Του Πάνου Μπόβαλη,
Η απαγορευμένη και επικίνδυνη λέξη για πολλούς Αμερικάνους, εκείνη του σοσιαλισμού, άρχισε να αποκτάει, τα τελευταία χρόνια, αρκετούς υποστηρικτές, οι οποίοι απελπισμένοι βαρέθηκαν να ελπίζουν και να κυνηγούν το Αμερικανικό Όνειρο, μια ιδέα που έχει χάσει την αίγλη του παρελθόντος και στηρίχτηκε πάνω της όλη η αμερικάνικη και παγκόσμια οικονομία.
Τι είναι, όμως, το Αμερικανικό Όνειρο;
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, άνθρωποι από όλα τα μέρη του πλανήτη μετανάστευαν στην Αμερική, για να κυνηγήσουν την οικονομική και την κοινωνική τους ανέλιξη, μαζί με τους Αμερικάνους πολίτες, καθώς και να βρουν την προσωπική τους ευτυχία μέσα από το Αμερικανικό Όνειρο. Μια ευτυχία που είναι συνυφασμένη με τα υλικά αγαθά και τον πλούτο, μια ιδέα που δημιούργησε και διαμόρφωσε το ανεξάρτητο αμερικανικό κράτος.
Το Αμερικανικό Όνειρο δεν είναι απλά μια απατηλή φαντασίωση, εμπεριέχει τη συνεχή βελτίωση και τον ανταγωνισμό, πάνω στον οποίο χτίστηκε η αμερικανική οικονομία και μαζί η παγκόσμια καπιταλιστική πρόοδος. Η ελευθερία των πολιτών να έχουν δικαίωμα στην ανάπτυξη έδωσε κίνητρο για την ενίσχυση της μεσαίας τάξης. Η πρωτοβουλία, η καινοτομία, η ανάληψη ευθυνών και το ρίσκο είναι χαρακτηριστικά στοιχεία του Αμερικανικού Ονείρου, που διαμόρφωσαν, ανά τα χρόνια, την αμερικανική κοινωνία.
Στο Αμερικανικό Όνειρο, σαφώς, και η ιδέα του σοσιαλισμού είναι απούσα και δεν υφίσταται κάτι παράδοξο σε αυτό. Σύμφωνα με τον φημισμένο κοινωνιολόγο Lipset, η απουσία του σοσιαλισμού οφειλόταν στη φύση του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, την εθνικά ετερογενή εργατική τάξη, που ανανεωνόταν συνεχώς μέσω των μεταναστευτικών κυμάτων, την απουσία συνεργασίας μεταξύ πολιτικών κομμάτων και συνδικάτων, αλλά και την προσκόλληση των Αμερικανών στις ατομικιστικές αξίες, οι οποίες είναι δυσμενείς για τις σοσιαλιστικές ιδέες.
Παράλληλα, ο Lipset εμβάθυνε σε μια κλασική μελέτη του κοινωνιολόγου Werner Sombart, με τίτλο «Γιατί δεν υπάρχει σοσιαλισμός στις Η.Π.Α.;». Σε αυτήν, τονιζόταν με ιδιαίτερη έμφαση το ζήτημα της κοινωνικής κινητικότητας, που έδινε ακόμη και στους εκπροσώπους των πιο φτωχών στρωμάτων την ψευδαίσθηση ότι με πολλή δουλειά και περίσσιο πατριωτισμό θα μπορούσαν να φτάσουν στον παράδεισο του Αμερικανικού Ονείρου.
Το παράδοξο είναι ότι, λίγο μετά την έκδοση της μελέτης του Sombart, στις αρχές του 20ου αιώνα, έκανε την εμφάνισή του ένα σχετικά ισχυρό σοσιαλιστικό κόμμα, που σημείωσε αξιοσημείωτες επιτυχίες, οι οποίες, όμως, αποδείχθηκαν βραχύβιες. Με την είσοδο των Η.Π.Α. στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όσοι πολιτικοί με σοσιαλιστικές πεποιθήσεις αντιτίθενται στην αμερικανική κυβέρνηση φυλακίστηκαν. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η λέξη «Σοσιαλισμός» έγινε συνώνυμη του αντί-αμερικανισμού.
Αδιαμφισβήτητα, οι δεκαετίες που ακολούθησαν από τον Ψυχρό πόλεμο και έπειτα ήταν περίοδος τεράστιας ακμής για την Αμερική σε πολιτιστικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Η Αμερική κυριάρχησε, έγινε πρότυπο για τις περισσότερες χώρες της Δύσης, η τεχνολογία και η επιστήμη έκαναν τεράστια βήματα προόδου, το καπιταλιστικό σύστημα και η ελεύθερη αγορά έδειχνε να λειτουργούσε καλύτερα από ποτέ και το Αμερικανικό Όνειρο πήρε σάρκα και οστά.
Η οικονομική κρίση και η σταδιακή άνοδος του σοσιαλισμού
Η οικονομική κρίση του 2008, όμως, ήρθε να ταράξει συθέμελα την αμερικανική κοινωνία και οικονομία. Οικογένειες έχασαν το σπίτι τους, εργαζόμενοι τις δουλειές τους, επιχειρηματίες τις επιχειρήσεις τους και, παρόλο που η κρίση στην Αμερική διήρκεσε δυο χρόνια, ήταν αρκετά, ώστε να αυξηθούν σε ραγδαίο βαθμό οι κοινωνικές ανισότητες. Η έντονη δυσαρέσκεια και ανασφάλεια, που ένιωθαν αρκετοί Αμερικανοί πολίτες, δημιούργησε μια έλξη προς τις σοσιαλιστικές ιδέες και τον «απαγορευμένο», μέχρι τότε, σοσιαλισμό και η δυναμική αυτής φάνηκε λίγα χρόνια αργότερα.
Η άλλοτε μικρή αριστερή οργάνωση των Δημοκρατών σοσιαλιστών της Αμερικής (DSA) βρέθηκε από τα 7.000 μέλη στα 55.000 μέσα σε διάστημα δύο χρόνων, με τη συντριπτική πλειοψηφία των νέων μελών να είναι νέοι και νέες κάτω των 30 ετών. Κινητήριος μοχλός της σοσιαλιστικής επιρροής δεν είναι άλλος από τον Αμερικάνο πολιτικό και Γερουσιαστή Bernie Sanders, που όχι μόνο επηρέασε και επηρεάζει σημαντικά την αμερικάνικη νεολαία, αλλά έχει καταφέρει να φαίνεται ο σοσιαλισμός ως μια έννοια νόμιμη και αναγκαία να την στηρίξει κανείς.
Ποιος είναι, όμως, ο Bernie Sanders;
Ο ίδιος αυτοαποκαλείται ως δημοκρατικός σοσιαλιστής και υποστηρίζει πως αυτός και οι ομοϊδεάτες του υποστηρίζουν ένα κράτος πρόνοιας, το οποίο περιλαμβάνει πολιτικές, όπως η καθολική υγειονομική περίθαλψη και η δωρεάν εκπαίδευση στο κολέγιο. Θεωρεί πρότυπο δημοκρατικού σοσιαλισμού τις σκανδιναβικές χώρες, όπως είναι η Δανία.
Στις εκλογές του 2016, λοιπόν, ο Sanders βρέθηκε μια ανάσα μακριά από το να επικρατήσει της Hillary στο χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία. Το κόμμα διχάστηκε και πολλοί ψηφοφόροι του 78χρονου πλέον πολιτικού είτε στράφηκαν στο αντίπαλο στρατόπεδο, εκείνο του Donald Trump, είτε ψήφισαν τον Jill Stein, τον υποψήφιο του πράσινου κόμματος. Για πολλούς, εκεί οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, η ήττα της Hillary.
Στις εκλογές του 2020, ο σοσιαλιστής πολιτικός, παρά τις αρχικές εντυπωσιακές νίκες του, παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση του δημοκρατικού χρίσματος. Αυτό συνέβη εξαιτίας της ξαφνικής πτώσης της απήχησής του, όσο και από την έλλειψη στήριξής του από το Δημοκρατικό κόμμα. Όπως και να έχει, στις εκλογές του Νοέμβρη, οι υποστηρικτές του Bernie Sanders θα έχουν καταλυτικό ρόλο στην προσπάθεια του «μπλε» κόμματος να επικρατήσει έναντι του Trump.
Σε αντίθεση με τη Hillary Clinton, ο νέος πρόεδρος των Δημοκρατικών, Joe Biden, φαίνεται να έχει τη συμπάθεια του Sanders και των ψηφοφόρων του και είναι στο χέρι του να αποφύγει τα λάθη που έκανε εκείνη και να υιοθετήσει πράγματα από την ατζέντα του Bernie, όπως μια πιο πράσινη πολιτική, αλλά και ο φόρος πλούτου.
Το φαινόμενο Sanders και το μέλλον του σοσιαλισμού στις Η.Π.Α.
Το φαινόμενο Sanders, ίσως, οφείλεται στο γεγονός ότι η περίφημη κοινωνική κινητικότητα, που έκανε τους Αμερικανούς τόσο εχθρικούς απέναντι στις σοσιαλιστικές ιδέες, δεν ισχύει πλέον. Για τους επικριτές του, η αποτυχία του Bernie στην προ ολίγων μηνών προεκλογική του εκστρατεία, η ξαφνική πτώση του σε απήχηση δείχνει ότι η ξαφνική άνοδος του, το 2016, ήταν απλά ψήφος εναντίον της Clinton.
Τόσο οι Ρεπουμπλικάνοι όσο και οι Δημοκρατικοί φοβούνται την άνοδο των σοσιαλιστών, δεν θέλουν ανατροπή του status quo, βλέπουν τον σοσιαλισμό ως μια πυρηνική βόμβα στον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος.
Η πολιτική του Trump, η συνεχόμενη αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, οι εμπρηστικές δηλώσεις εναντίον διάφορων μειονοτήτων, η κατάργηση του Obamacare και η πανάκριβη υγειονομική περίθαλψη των Η.Π.Α., η σωρεία ανθρωπίνων απωλειών εξαιτίας του κορωνοϊού, η αλαζονική και διχαστική συμπεριφορά του στις διαδηλώσεις για τον θάνατο του George Floyd αυξάνουν τη δυναμική του σοσιαλισμού στην Αμερική ακόμα περισσότερο.
Ο διχασμός στην αμερικάνικη κοινωνία είναι εμφανής. Εφόσον και άμα ο Joe Biden αναδειχθεί πρόεδρος στις εκλογές, που πλησιάζουν, είναι στο χέρι του να καταλαγιάσει την οργή, να κλείσει τις πληγές της αμερικανικής κοινωνίας και να την επαναφέρει σε μια κανονικότητα. Ο Bernie Sanders είναι στο πλευρό του και φαίνεται πως, παρόλο που έχασε και σε αυτές τις εκλογές, έχει ανάψει την σπίθα της αντίδρασης στην αμερικάνικη κοινωνία και έβαλε ξανά την λέξη «Σοσιαλισμός» στο λεξικό των Η.Π.Α.
Η Αμερική δεν είναι έτοιμη για τις ιδέες του, μπορεί και να μην γίνει ποτέ έτοιμη. Από την επιρροή, όμως, του Sanders και από τις αστοχίες του καπιταλιστικού συστήματος φαίνεται να αναδύεται μια νέα γενιά πολιτών, που στόχος τους πλέον δεν είναι το Αμερικανικό Όνειρο, αλλά μια κοινωνία με λιγότερες ανισότητες, λιγότερη πείνα και λιγότερη φτώχεια. Μια νέα γενιά ικανών πολιτικών (σαν την αρκετά φιλόδοξη και ικανή για πολλούς πολιτικό, Alexandria Ocasio–Cortez) που βάζει τον άνθρωπο και το περιβάλλον πάνω από την οικονομία.
Αυτή η άνοδος του δημοκρατικού σοσιαλισμού στην αμερικανική πολιτική σκηνή και κοινωνία, ίσως, είναι απλά σημείο των καιρών, ίσως, όμως, ήρθε, για να μείνει. Στην καρδιά και την κοιτίδα του καπιταλισμού, στις Η.Π.Α., το status quo της χώρας δοκιμάζεται, ο χρόνος θα δείξει τι θα συμβεί…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Democratic Socialism Means In The U.S., wbur, https://www.wbur.org/hereandnow/2020/03/05/bernie-sanders-and-democratic-socialism
- Why are Americans warming to socialism? Because capitalism has failed them, The Guardian, https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/mar/03/why-are-americans-warming-to-socialism-because-capitalism-has-failed-them
- The Many, Tangled American Definitions of Socialism, The New Yorker, https://www.newyorker.com/news/dispatch/the-many-tangled-american-definitions-of-socialism
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998 και μεγάλωσε στην Θήβα. Σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ρέθυμνο). Λατρεύει την Ιστορία και την Πολιτική και κάνει αρκετά συχνά ταξίδια στο εξωτερικό, καθώς του αρέσει να γνωρίζει νέους πολιτισμούς και κουλτούρες. Στον ελεύθερο χρόνο του ενημερώνεται για την πολιτική επικαιρότητα, ενώ βλέπει φανατικά ταινίες και αθλητικά γεγονότα.
