Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,
Η ιστορία σε γενικές γραμμές
Οι περίφημες «δίκες μαγισσών του Σάλεμ» ξεκίνησαν την Άνοιξη του 1692, με αφορμή τους ισχυρισμούς μιας ομάδας νεαρών κοριτσιών, οι οποίες υποστήριζαν ότι τις είχε καταβάλει ο διάβολος. Οι νεαρές κοπέλες κατηγορούσαν ορισμένες ντόπιες γυναίκες με τον ισχυρισμό ότι ήταν μάγισσες. Κι όλα αυτά συνέβησαν σε ένα μικρό χωριό της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, το Σάλεμ. Η είδηση εξαπλώθηκε σε όλη την επαρχία της Μασαχουσέτης και αμέσως ξέσπασε πανικός. Τότε συγκλήθηκε ειδικό δικαστήριο στο Σάλεμ, με σκοπό να εισακουστούν όλες οι υποθέσεις. Η πρώτη ύποπτη γυναίκα ήταν η Μπρίτζετ Μπίσοπ, η οποία απαγχονίστηκε τον Ιούνιο. Δεκαοκτώ άλλοι ακολούθησαν στο Gallows Hill, ενώ περίπου 150 ακόμη άνδρες, γυναίκες και παιδιά κατηγορήθηκαν τους επόμενους μήνες. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1692, η υστερία είχε αρχίσει να μειώνεται και η κοινή γνώμη στράφηκε εναντίον των δικών. Αν και το Γενικό Δικαστήριο της Μασαχουσέτης ακύρωσε αργότερα καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον κατηγορουμένων μαγισσών και χορήγησε αποζημιώσεις στις οικογένειές τους, η πικρία παρέμεινε στην κοινότητα και η οδυνηρή κληρονομιά των δικών του Σάλεμ θα διαρκούσε για αιώνες.
Το πλαίσιο προέλευσης των δικών
Στην Ευρώπη, ήδη από τον 14ο αιώνα, η πίστη στο υπερφυσικό είχε αυξηθεί δραματικά και ήταν ευρέως διαδεδομένη στην αποικιακή Νέα Αγγλία. Πιο συγκεκριμένα, ο κόσμος πίστευε ότι ο διάβολος έδινε στους ανθρώπους (μάγισσες) την ικανότητα να βλάψουν άλλους σε αντάλλαγμα για την πίστη τους. Παράλληλα με αυτές τις απόψεις, η σκληρή πραγματικότητα της πουριτανικής κοινωνίας του Σάλεμ επιδείνωνε την κατάσταση περισσότερο. Μερικές από τις προκλήσεις της περιοχής ήταν η πρόσφατη επιδημία ευλογιάς, οι επιπτώσεις του πολέμου Άγγλων και Γάλλων στις Αμερικανικές αποικίες από το 1689, οι επιθέσεις διαφόρων γειτονικών φυλών και η μακροχρόνια έχθρα με την πιο εύπορη κοινότητα του Σάλεμ. Όλα αυτά υποκινούσαν ακόμα περισσότερο τις δίκες μαγισσών, κυρίως λόγω της δυσαρέσκειας των ντόπιων για την κατάσταση, αλλά και του φόβου που τους διακατείχε απέναντι στους ξένους.
Αναλυτικά τα γεγονότα
Τον Ιανουάριο του 1692, η εννιάχρονη Μπέτυ Πάρις και η εντεκάχρονη Αμπιγκέιλ Γουίλιαμς άρχισαν να έχουν παρόμοια συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων βίαιων αναταραχών και ανεξέλεγκτων εκρήξεων κραυγής. Αφού ένας τοπικός γιατρός, ο Γουίλιαμ Γκρικς, διέγνωσε μαγεία, και άλλα νεαρά κορίτσια στην κοινότητα άρχισαν να εμφανίζουν παρόμοια συμπτώματα. Στα τέλη Φεβρουαρίου εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης για τη σκλάβα που είχε έρθει από το Παρίσι, Τιτούμπα, μαζί με δύο άλλες γυναίκες, την άστεγη ζητιάνα Σάρα Γκουντ και τη φτωχή, ηλικιωμένη Σάρα Όσμπορν, τις οποίες τα κορίτσια κατηγόρησαν για μαγεία. Οι τρεις κατηγορούμενες μάγισσες παρουσιάστηκαν ενώπιον των δικαστών και ανακρίθηκαν. Αν και οι δύο γυναίκες αρνήθηκαν την ενοχή τους, η Τιτούμπα ομολόγησε. Πιθανότατα επιδιώκοντας να σώσει τον εαυτό της, ενεργώντας ως πληροφοριοδότης, ισχυρίστηκε ότι υπήρχαν κι άλλες μάγισσες που ενεργούσαν μαζί της στην υπηρεσία του διαβόλου εναντίον των Πουριτανών. Καθώς η υστερία και ο πανικός εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την κοινότητα αλλά και πέρα από τη Μασαχουσέτη, κατηγορήθηκαν και ορισμένες άλλες, όπως η Μάρθα Κορύη και η Ρεβέκκα Νερς (και οι δύο θεωρούνταν εξέχοντα μέλη της εκκλησίας και της κοινότητας), μαζί με την τετράχρονη κόρη της Σάρα Γκουντ. Ακολουθώντας το παράδειγμα της Τιτούμπα, αρκετές κατηγορούμενες μάγισσες ομολόγησαν και ονόμασαν κι άλλες· και οι δίκες άρχισαν σύντομα να κατακλύζουν το τοπικό δικαστικό σύστημα. Τον Μάιο του 1692, ο νεοδιορισμένος κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, Γουίλιαμ Φιπς, διέταξε τη σύσταση ειδικού δικαστηρίου για ακρόαση και ενός δεύτερου για τις αποφάσεις (το Oyer και το Terminer), σχετικά με υποθέσεις μαγείας για τις κομητείες του Suffolk, Essex και Middlesex. Το δικαστήριο έδωσε την πρώτη του καταδίκη εναντίον της Μπρίτζετ Μπίσοπ, στις 2 Ιουνίου, η οποία απαγχονίστηκε οκτώ ημέρες αργότερα στο μέρος που θα γινόταν γνωστό ως Gallows Hill, στο Σάλεμ. Πέντε ακόμη άτομα απαγχονίστηκαν τον Ιούλιο, πέντε τον Αύγουστο και οκτώ τον Σεπτέμβριο. Επιπλέον, επτά άλλες κατηγορούμενες μάγισσες πέθαναν στη φυλακή.
Η κατάληξη και ο αντίκτυπος
Αν και ο υπουργός Κότον Μέιθερ είχε προειδοποιήσει για την αμφίβολη αξία των αποδεικτικών στοιχείων (μαρτυρίες για όνειρα και οράματα), οι ανησυχίες του δεν εισακούσθηκαν κατά τη διάρκεια των δικών του Σάλεμ. Ωστόσο, οι απόψεις του πέρασαν αργότερα στον γιο του, ο οποίος υποστήριξε ότι τα πρότυπα των αποδεικτικών στοιχείων για μαγεία πρέπει να είναι ίδια με εκείνα για οποιοδήποτε άλλο έγκλημα, επισημαίνοντας μάλιστα ότι «καλύτερα δέκα ύποπτες μάγισσες να ξεφύγουν παρά ένα αθώο άτομο να καταδικαστεί». Εν μέσω της εξασθένισης της δημόσιας υποστήριξης για τις δίκες, ο κυβερνήτης Φιπς διέλυσε τα ειδικά δικαστήρια του Oyer και του Terminer τον Οκτώβριο και ανέθεσε στον διάδοχό του να αγνοήσει τα φασματικά στοιχεία. Οι δίκες συνεχίστηκαν με φθίνουσα ένταση μέχρι τις αρχές του 1693 και μέχρι εκείνη την περίοδο ο Φιπς είχε συγχωρήσει και απελευθερώσει όσες ήταν στη φυλακή με κατηγορίες μαγείας. Τον Ιανουάριο του 1697, το Γενικό Δικαστήριο της Μασαχουσέτης κήρυξε μία ημέρα νηστείας για την τραγωδία των δικών του Σάλεμ και έκρινε παράνομες τις δίκες. Μάλιστα, ο δικαστής Σίγουαλ ζήτησε συγγνώμη δημοσίως για τον ρόλο του στη διαδικασία. Η κοινότητα της Μασαχουσέτης αποκατέστησε τα ονόματα των καταδικασθέντων και παρείχε οικονομική αποκατάσταση στους κληρονόμους τους, το 1711. Παρ’ όλα αυτά, όμως, η έντονη και οδυνηρή κληρονομιά των δικών μαγισσών του Σάλεμ παρέμεινε ανεξίτηλη καθ’ όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα.
Βιβλιογραφία
- Kristin Marciniak (2014), The Salem Witch Trials: A History Perspective.
- Μίλερ, Α. Δοκιμασία: οι μάγισσες του Σάλεμ. Εκδ. Δωδώνη.
