Της Ελπίδας Δαλιέτου,
Το πριν, το τώρα και το μετά
Αναμφισβήτητα, η κατάσταση που βιώνουμε το τελευταίο τρίμηνο είναι πρωτόγνωρη. Ολόκληρη η υφήλιος έχει βυθιστεί σε πένθος, καθώς τα κρούσματα του COVID-19 ξεπερνούν πλέον τα 2 εκ. Οι οικονομίες έχουν περιέλθει σε τέλμα και ύφεση, ενώ οι τοπικές κυβερνήσεις προσπαθούν να ανέβουν τον νέο αυτό «Γολγοθά» με όλα τα μέσα που διαθέτουν. Μέσα σε μια κατάσταση που θυμίζει παρωδία, ο Αμερικανός Πρόεδρος ανακοίνωσε την περασμένη Τρίτη ότι έδωσε εντολή να ανασταλεί, μέχρι νεωτέρας, η χρηματική συμβολή των ΗΠΑ στη χρηματοδότηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Η απόφασή του αυτή, όπως είναι φυσικό, κατακρίθηκε έντονα. Εν ολίγοις, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ όχι μόνο κατηγόρησε τον ΠΟΥ για «κακή διαχείριση» της πανδημίας και «αναπαραγωγή ψευδών πληροφοριών για τη θνητότητα και τη μετάδοση του ιού», αλλά και κατήγγειλε ότι ο οργανισμός αυτός του ΟΗΕ με έδρα τη Γενεύη έχει υιοθετήσει θέσεις και τακτικές πολύ ευνοϊκές προς την κινεζική κυβέρνηση. Υπογράμμισε επίσης, την «αδυναμία του ΠΟΥ να στείλει ειδικούς στην Κίνα για να μελετήσουν αντικειμενικά την κατάσταση και να περιοριστεί ο ιός στην πηγή του με πολύ λίγους νεκρούς». Τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν φυσικά, καθολικές λύσεις. Ο COVID-19 δεν σέβεται σύνορα, ακόμη και κλειστά και η συνεχής μετάδοσή του παγκοσμίως αποτελεί υποβόσκουσα απειλή για την παγκόσμια υγεία. Βρισκόμαστε ακόμη στην πρώτη φάση της κρίσης, όπου οι χώρες προσπαθούν να περιορίσουν τη μετάδοση στους δικούς τους πολίτες. Εάν οι προσπάθειες αυτές αποδειχθούν μάταιες, τότε θα είναι αναγκαία μια εντατική συνεργασία παγκόσμιου βεληνεκούς, με στόχο τη διάδοση εμπειρογνωμοσύνης και καταβολής πόρων στις χώρες που το χρειάζονται περισσότερο, παραδείγματος χάρη φτωχές χώρες του νότου.
Το πριν
Ο ΠΟΥ είναι ο μοναδικός οργανισμός παγκόσμιας εμβέλειας με τις διασυνδέσεις και την τεχνογνωσία που απαιτείται για να εκτελέσει πραγματικά το έργο αυτό. Υπάρχουν φυσικά, άφθονα παραδείγματα όπου ο οργανισμός κατάφερε να ευοδώσει τους υγειονομικούς του στόχους, ακόμη και εν μέσω γεωπολιτικών συγκρούσεων και κρίσεων ανάμεσα στις κορυφαίες χώρες του κόσμου. Τις δεκαετίες του ‘60 και ‘70, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση εργάστηκαν συνεργατικά για να προσφέρουν στον ΠΟΥ τους αναγκαίους πόρους για την εξάλειψη της ευλογιάς, που έπληξε πάνω από 50 εκ. ανθρώπους ετησίως τις αρχές της δεκαετίας του ‘50. Με την άμεση αυτή παρέμβασή τους, η ευλογιά σταμάτησε να απειλεί την ανθρωπότητα κατά τα τέλη του 1977. Βεβαίως, η ευλογιά ήταν πολύ διαφορετική από τον κορωνοϊό, όμως η επιτυχής εξάλειψή της δείχνει ότι οι διεθνείς οργανισμοί δύνανται να επιτύχουν όταν οι κυβερνήσεις αποφασίσουν να αφήσουν στην άκρη τις γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις και τις μικροαστικές πολιτικές τους με σκοπό να εξαλείψουν μια ασθένεια που απειλεί τον παγκόσμιο πληθυσμό στο σύνολό του. Ας λάβουμε υπόψιν, όμως και την αντίθετη όψη του νομίσματος. Υπήρξαν σαφώς και αστοχίες του ΠΟΥ. Πιο συγκεκριμένα, το 2009 κατηγορήθηκε ότι έσπευσε να ανακηρύξει τη γρίπη των χοίρων ως πανδημία, εν μέρει επειδή υπήρξε πίεση από φαρμακοβιομηχανίες. Από την άλλη, πέντε χρόνια αργότερα, του προσήχθη η κατηγορία ότι άργησε να κηρύξει το ξέσπασμα του ιού Έμπολα της Δυτικής Αφρικής ως έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία.
Ο Τραμπ επέκρινε τον ΠΟΥ ότι δεν ενήργησε αρκετά γρήγορα στέλνοντας εμπειρογνώμονές του για να αξιολογήσει τις προσπάθειες της Κίνας να περιορίσει τον ιό και επεσήμανε την έλλειψη διαφάνειας της Κίνας όσον αφορά τη διαχείρισή της κατά το πρώτο στάδιο ξεσπάσματος της πανδημίας. Δεν πρέπει όμως, να αγνοηθεί το γεγονός ότι ο ΠΟΥ δεν έχει το δικαίωμα να «αναγκάσει» μια χώρα να δεχτεί ομάδα επιστημόνων του. Θα πρέπει η ίδια η χώρα να ζητήσει βοήθεια. Ούτε ο ίδιος ο οργανισμός δεν έχει την εξουσία να απαιτήσει πληροφορίες από τη χώρα. Μπορεί μόνο να τις ζητήσει. Όπως φαίνεται, ο πλανητάρχης επέλεξε να αγνοήσει ότι ο ΠΟΥ έστειλε εν τέλει ομάδα επιστημόνων για αξιολόγηση κατά τα μέσα Φεβρουαρίου, αφού έλαβε τελικά την έγκριση από την κινεζική κυβέρνηση. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας παρείχαν πληροφορίες ουσιώδους σημασίας για τον ιό, αλλά και τις προσπάθειες της Κίνας να τον περιορίσει. Όσον αφορά την Κίνα, είναι πασιφανές ότι έχει αποκτήσει μεγαλύτερη εξουσία και οικονομική επιρροή από το 2003, όταν ο τότε Γενικός Διευθυντής Gro Harlem Brundtland, την επέκρινε δημοσίως, καθώς προσπάθησε να αποκρύψει την εξάπλωση του ιού SARS. Επίσης, η ασιατική αυτή χώρα έχει επικριθεί για τις προσπάθειές της να αποκλείσει την Ταϊβάν να ενταχθεί ως μέλος του οργανισμού. Συνοψίζοντας όμως, η Κίνα είναι μόνο ένα από τα 194 μέλη του ΠΟΥ. Μια από τις μεγάλες ειρωνείες της κριτικής του Τραμπ είναι ότι ο ΠΟΥ έχει επικριθεί από άλλα μέλη κατά καιρούς, επειδή έχει επηρεαστεί από τις ΗΠΑ.
Το τώρα
Η απόφαση αυτή της πλουσιότερης χώρας του κόσμου να χρησιμοποιήσει την ισχύ, τον πλούτο και την επιρροή της για να υπονομεύσει ενεργά τον οργανισμό αντί να υποστηρίξει τις πολυάριθμες προσπάθειές του αποτελεί πράξη ηθικής τύφλωσης. Το γεγονός ότι οι αποφάσεις του Προέδρου προφανώς καθοδηγούνται από τα εγχώρια προβλήματα που υπάρχουν, υποδηλώνει ότι ο κόσμος δεν πρέπει να βασιστεί στην Ουάσιγκτον. Από τη μία, κατακρίνει τον ΠΟΥ για τη μη έγκαιρη ανταπόκριση της Κίνας στον ιό, ενώ από την άλλη ο ίδιος επαίνεσε τη συνεργασία του οργανισμού με την Κίνα και ιδιαίτερα με το Πεκίνο, μόλις πριν από 2 εβδομάδες, προτού αρχίσει να «χάνει» στις εκλογικές δημοσκοπήσεις και να ψάχνει τρόπους να εξηγήσει τις δικές του αποτυχίες. Ένας πρόεδρος που χρησιμοποιεί ένα μέσο καθημερινής ενημέρωσης για τη δημόσια υγεία, για να προβάλει ένα προπαγανδιστικό βίντεο που επαινεί τη δική του αντιμετώπιση απέναντι στην ασθένεια, σίγουρα δημιουργεί ερωτηματικά.
Το μετά
Τι θα συμβεί εάν οι ΗΠΑ όντως σταματήσουν τη χρηματοδότηση; Εάν εφαρμοστούν, οι περικοπές αυτές ενδέχεται να προκαλέσουν την πτώχευση του ΠΟΥ εν μέσω της πανδημίας. Αυτό σημαίνει ότι θα αναγκαστεί να απολύσει προσωπικό, ακόμη και όταν αυτό προσπαθεί να βοηθήσει τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος που έχουν πληγεί από τον ιό. Επιπρόσθετα, ο οργανισμός θα είναι λιγότερο ικανός να συντονίσει διεθνείς προσπάθειες σε θέματα, όπως η έρευνα εμβολίων, η προμήθεια εξοπλισμού ατομικής προστασίας για τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας, καθώς και η παροχή τεχνικής βοήθειας και επιστημόνων για να καταπολεμηθεί η πανδημία. Η ιστορία μάς δείχνει ότι το είδος της συλλογικής δράσης που απαιτείται για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης δε θα εμφανιστεί μόνο του. Θα πρέπει να οικοδομηθεί πάνω στον ακρογωνιαίο λίθο της συλλογικής προσπάθειας, της εμπιστοσύνης και του ομαδικού πνεύματος, που υπερβαίνει τα χωρικά σύνορα. Για δεκαετίες, ο κόσμος είχε ως πρότυπο τις ΗΠΑ στον τομέα της υγείας και τώρα το πρότυπο αυτό βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης λόγω των άστοχων χειρισμών ενός φιλόδοξου προέδρου που εμμένει στις θεωρίες συνωμοσίας.
Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Ομιλεί 5 ξένες γλώσσες και στα ενδιαφέροντά της συγκαταλέγονται η λογοτεχνία, η συγγραφή, η μετάφραση και η διερμηνεία, η διπλωματία, οι διεθνείς σχέσεις, τα ταξίδια και ο εθελοντισμός. Αυτόν τον καιρό αρθρογραφεί και κάνει πρακτική στο Ελληνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.
