Του Νέστορα Παπακωνσταντίνου,
Με αφορμή την επέτειο της εξέγερσης του πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου, αποτελεί πρόδηλη και επιτακτική ανάγκη μια νύξη ως προς την ιστορική αναγκαιότητα κατοχύρωσης και διασφάλισης του ασύλου ιδεών στους πανεπιστημιακούς χώρους και τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για τη διατήρηση αυτού ως άσυλο ιδεών και όχι ανομίας.
Ποιοί οι λόγοι νομοθετικής κατοχύρωσης του και ποια η σημασία αυτού στα ακαδημαϊκά ιδρύματα στα χρόνια της μεταπολίτευσης; Η ακαδημαϊκή ελευθερία δεν αποτελούσε πάντοτε στα χρόνια της ιστορίας de facto προνόμιο των φοιτητών. Η δικτατορία των συνταγματαρχών, στάθηκε η αιτία και η αφορμή για την κατοχύρωση του ασύλου ιδεών, καθώς στα λησμονημένα από ορισμένους εκείνα χρόνια, η ελεύθερη διάδοση ιδεών περιοριζόταν στους «φρονούντες» και στους «αντιφρονούντες», στην ιδεολογική ηγεμονία των ελίτ και στις «νοσηρές» ιδεολογίες. Η νομοθετική κατοχύρωσή του για πρώτη φορά το 1982 αποτέλεσε υλοποίηση των συνταγματικώς κατοχυρωμένων ελευθεριών, δηλαδή της ελεύθερης διακίνησης ιδεών, της ελεύθερης επιστημονικής έρευνας και αναζήτησης και της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Ο εκφυλισμός, έστω και της εννοιολογικής δομής της λέξης άσυλο, γίνεται όπλο στα χέρια όσων θέλουν να συντηρητικοποιήσουν το Πανεπιστήμιο και να επαναφέρουν το αίσθημα του «ηγεμονεύειν» στον ακαδημαϊκό χώρο.
Αναμφίβολα, παρ’ όλα αυτά, σήμερα το Πανεπιστήμιο αποτελεί το χώρο, που συστηματικά κι εξακολουθητικά, λαμβάνουν χώρα ποινικά αδικήματα. Εφόσον όμως, το Πανεπιστήμιο αποτελεί κύτταρο, κομμάτι δηλαδή του «είναι», της κοινωνίας, τότε μήπως το πρόβλημα έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις κατά μήκος και πλάτος αυτής; Το πρόβλημα λοιπόν, που παρουσιάζεται στους χώρους του πανεπιστημιακού campus, έχει τις πτυχές και τη βάση του έξω από αυτό, στους υπόλοιπους χώρους της πόλης. Συνεπώς, τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν οφείλουν να αφορούν ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνον ένα κομμάτι της. Γι’ αυτό και ως αναγκαία μεταρρύθμιση στο άσυλο νοείται ακριβώς αυτή που θα το κάνει να επανοριοθετηθεί στην αρχική έννοιά του, δηλαδή στη δυνατότητα της αυτεπάγγελτης παρέμβασης της δημόσιας αρχής σε περίπτωση τέλεσης «αυτόφωρων» κακουργημάτων και όχι η συντηρητικοποίηση του χώρου από διαρκή αστυνόμευση και επόπτευση των δραστηριοτήτων των φοιτητών.
Το πρόβλημα που παρατηρείται στους ακαδημαϊκούς χώρους δε λύνεται εν βρασμώ, αλλά απαιτείται καθαρή και νηφάλια σκέψη, ώστε να προταθούν λύσεις για τη βάση του προβλήματος, δηλαδή για την οικονομική δυσπραγία, για την ψυχολογική αγανάκτηση, για την όσο το δυνατόν ταχύτερη επίλυση της κρίσης, όχι μόνο της οικονομικής αλλά και της θεσμικής που οδηγεί σε παραβατικές συμπεριφορές. Η καιροσκοπία και η προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών από τέτοιου είδους αφορμές πηγάζει, από την προσκόλληση του κοινού αισθήματος σε επιμέρους ζητήματα και όχι στον πυρήνα αυτών. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, ότι το μείζον ζήτημα που πρέπει να μας απασχολεί είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος στην κοινωνία, λίγα μέτρα έξω από τους πανεπιστημιακούς χώρους, εκεί όπου συμπεριφορές του κοινού ποινικού δικαίου παίρνουν μορφή και αναπτύσσονται, δείχνοντας και στην πολιτεία και στα υπόλοιπα «κύτταρα» της κοινωνίας μαζί και στο Πανεπιστήμιο, το πραγματικό και απογυμνωμένο από εξωραϊσμούς και καλλωπίσματα πρόσωπό τους.
Το άσυλο ιδεών λοιπόν, συνιστά θεσμική εγγύηση απέναντι στη μισαλλοδοξία και το σκοταδισμό. Το ελεύθερο Πανεπιστήμιο αποτελεί την αφετηρία της εκκοσμίκευσης μέσα σε ένα ρευστό κατά τα άλλα πολιτικό σύστημα, που ολοένα τείνει να συντηρητικοποιείται και να καταφεύγει σε αδιέξοδα. Το δικαίωμα του ασύλου ιδεών, της ελεύθερης αντιπαραβολής αυτών εντός και εκτός των τειχών πανεπιστημιακού χώρου, είναι μια ένδειξη τιμής ως προς τους αγωνιστές και τους «αντιφρονούντες» της δικτατορίας, τους υπέρμαχους του Δημοκρατικού πολιτεύματος, που αποτέλεσαν το προπύργιο της ακαδημαϊκής ελευθερίας και σε αυτό το ζήτημα δεν έχουν θέση πολιτικοί βερμπαλισμοί.
