Της Σοφίας Μάντη,
Οι νεφροί αποτελούν όργανα ζωτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό. Συμμετέχουν σε απαραίτητες διαδικασίες για το σώμα, όπως η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, η ισορροπία των υγρών και η αποβολή τοξικών προϊόντων του μεταβολισμού. Ταυτόχρονα, προάγουν την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων μέσω της έκκρισης της ορμόνης ερυθροποιητίνη, αλλά και συνεισφέρουν στη ρύθμιση των επιπέδων ασβεστίου στον οργανισμό, μέσω του σχηματισμού της ενεργοποιημένης μορφής της βιταμίνης D.
Η χρόνια νεφρική νόσος είναι μια από τις πιο συχνές χρόνιες παθολογικές καταστάσεις παγκοσμίως. Στα αίτιά της συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση, οι υποτροπιάζουσες πυελονεφρίτιδες, η μακροχρόνια απόφραξη του ουροποιητικού και διάφορες σπειραματονεφρίτιδες. Η κοινή τους κατάληξη είναι η σημαντική έκπτωση της λειτουργίας των νεφρών, οι οποίοι αδυνατούν να επιτελέσουν τα προαναφερθέντα έργα τους.
Όταν πια η νεφρική νόσος είναι τελικού σταδίου (το οποίο αντιστοιχεί σε <10-15% υπολειπόμενης νεφρικής λειτουργίας), οι προσαρμογές του τρόπου ζωής και η φαρμακευτική αγωγή δεν επαρκούν, για να διατηρήσουν τη νεφρική λειτουργικότητα. Έτσι, δημιουργείται η ανάγκη υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας με τεχνητά μέσα, όπως η αιμοκάθαρση και η περιτοναϊκή κάθαρση.
Κατά την αιμοκάθαρση, ένα μηχάνημα αναλαμβάνει το φιλτράρισμα και την απομάκρυνση υγρού, ηλεκτρολυτών και άχρηστων προϊόντων από το αίμα. Η πρόσβαση στο αγγειακό σύστημα γίνεται μέσω δύο βελόνων: το αίμα απομακρύνεται από τον οργανισμό μέσω της μίας και, αφού φιλτραριστεί και απομακρυνθούν τα προς κάθαρση στοιχεία, επιστρέφει στο σώμα μέσω της άλλης. Οι δύο αυτές βελόνες τοποθετούνται συνήθως σε προκαθορισμένο σημείο, στο οποίο είτε έχει δημιουργηθεί ιατρογενώς αρτηριοφλεβική επικοινωνία (AV fistula) είτε έχει τοποθετηθεί ειδικό μόσχευμα μεταξύ του αρτηριακού και φλεβικού δικτύου. Εναλλακτικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κεντρικός φλεβικός καθετήρας.
Μέσα στο φίλτρο του μηχανήματος υπάρχουν δύο χώροι, με τον έναν να υποδέχεται το αίμα και τον άλλο να πληρούται από το διάλυμα αιμοκάθαρσης. Μεταξύ τους υπάρχει μια λεπτή μεμβράνη, η οποία επιτρέπει τη μεταφορά μορίων, όπως η ουρία, η κρεατινίνη και το περισσευούμενο υγρό από το αίμα προς το διάλυμα αιμοκάθαρσης. Η μεταφορά των διαφόρων στοιχείων βασίζεται στη διαφορά μεταξύ συγκεντρώσεων και πιέσεων στα δύο σκέλη του φίλτρου. Μεγάλα μόρια, όπως πρωτεΐνες και τα κύτταρα του αίματος, δεν διαπερνούν τη μεμβράνη, με αποτέλεσμα να παραμένουν στο αίμα και να επιστρέφουν στην κυκλοφορία.
Η διαδικασία της αιμοκάθαρσης είναι μια μακροχρόνια δέσμευση. Πραγματοποιείται κυρίως σε ειδικά κέντρα ή νοσοκομειακές μονάδες, τις οποίες ο αιμοκαθαιρόμενος επισκέπτεται συνηθέστερα 3 φορές την εβδομάδα για 4 ώρες κάθε φορά, με τη συχνότητα και τη διάρκεια να προσαρμόζονται ανάλογα με τον ασθενή και τις ανάγκες του. Εναλλακτική λύση είναι η διεκπεραίωση της διαδικασίας στο σπίτι του ασθενούς, 4-7 φορές την εβδομάδα για μικρότερο χρονικό διάστημα.
Φυσικά, μια τέτοια διαδικασία συνοδεύεται από ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η εμφάνιση υπότασης, κακουχίας και θωρακικού άλγους, οι μυϊκές κράμπες, η ναυτία και η κεφαλαλγία. Η εμφάνισή τους κατά τη διάρκεια ή μετά το τέλος της αιμοκάθαρσης χαρακτηρίζεται ως “dialysis hangover”. Άλλες παρενέργειες είναι η βακτηριαιμία, λόγω της συνεχούς αγγειακής πρόσβασης, που μπορεί να οδηγήσει και σε ενδοκαρδίτιδα ή οστεομυελίτιδα, οι διαταραχές ηλεκτρολυτών και η έλλειψη φυλλικού οξέος. Επιπλέον, λόγω των αντιπηκτικών που χρησιμοποιούνται, μπορεί να παρατηρηθεί θρομβοπενία ή, σπανιότερα, παράδοξα φαινόμενα θρόμβωσης. Σπάνια παρατηρείται αναφυλακτικό σοκ κατά την πρώτη απόπειρα χρήσης του τεχνητού νεφρού, το οποίο μπορεί να αποβεί μοιραίο.
Οι υποχρεώσεις των αιμοκαθαιρόμενων δεν σταματούν, όταν αποσυνδέονται από τον τεχνητό νεφρό. Είναι σημαντικό να συμμορφώνονται με τη φαρμακευτική τους αγωγή και να ρυθμίζουν την ημερήσια λήψη υγρών, πρωτεϊνών, καλίου, νατρίου και φωσφόρου. Η αρτηριακή τους πίεση και το σωματικό τους βάρος βρίσκονται υπό στενή παρακολούθηση. Μια φορά τον μήνα γίνονται εργαστηριακές εξετάσεις, για να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα της αιμοκάθαρσης, και ελέγχεται η αιματική ροή στο σημείο πρόσβασης. Ενώ οι ασθενείς μπορούν να εργάζονται και να ταξιδεύουν, όλα πρέπει να γίνονται με γνώμονα τη δυνατότητα πρόσβασης σε μονάδα αιμοκάθαρσης.
Δεδομένης της έλλειψης νεφρικών μοσχευμάτων για μεταμόσχευση, η διαδικασία υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας είναι συχνά μονόδρομος για τους χρόνιους νεφροπαθείς τελικού σταδίου. Επιφέρει πολλές αλλαγές στην καθημερινότητα του αιμοκαθαιρόμενου με περιορισμούς σε διάφορα επίπεδα. Ωστόσο, παρά τα μειονεκτήματά της, η αιμοκάθαρση προσφέρει τη δυνατότητα στους ασθενείς με αυτούς να διατηρηθούν στη ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hemodialysis, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Hemodialysis, National Kidney Association. Διαθέσιμο εδώ
- Hemodialysis, NIH. Διαθέσιμο εδώ
