Της Αναστασίας Κούρλα,
Από τους πολέμους που διαδραματίστηκαν στα κλασικά χρόνια της αρχαίας Ελλάδας, ξεχωρίζει για την έκταση και τις τραγικές απώλειές του ο περίφημος Πελοποννησιακός. Οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους, ισχυροί στην ξηρά, προχώρησαν σε λεηλασία της Αθήνας και βρέθηκαν αντιμέτωποι με την Δηλιακή Συμμαχία, ισχυρή στη θάλασσα, στην οποία τον πρώτο λόγο είχαν οι Αθηναίοι. Ο πόλεμος διήρκησε 27 ολόκληρα χρόνια, από το 431 π.Χ. έως το 404 π.Χ. Χωρίστηκε σε τρεις φάσεις: τον Αρχιδάμειο Πόλεμο (431-421 π.Χ.), τη Σικελική Εκστρατεία (415-413 π.Χ.) και τον Δεκελειακό Πόλεμο (413-404 π.Χ.). Τελικά, ο πόλεμος έληξε με νίκη των Σπαρτιατών. Όσα αναφέρθηκαν θεωρούνται ήδη γνωστά σε αρκετούς, ωστόσο λίγοι γνωρίζουν ποια ήταν η αφορμή έναρξης του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, το ταξίδι στο χρόνο μεταφερόμενοι στην Σπάρτη κατά το έτος 432 π.Χ.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη, από τον οποίο αντλούμε όλες τις πληροφορίες μας για τον πόλεμο από το έργο του «Ξυγγραφή», η ιδέα για τον πόλεμο εκφωνήθηκε για πρώτη φορά στην Απέλλα από τον έφορο Σθεναλαΐδα. Ειδικότερα, στην Απέλλα (συνέλευση στην οποία παρευρίσκονταν Σπαρτιάτες άνω των 30 ετών που κατείχαν ένα μέρος γης ή χρήματα) συζητούνταν θέματα που αφορούσαν την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Σπάρτης. Ο Σθενελαΐδας, παίρνοντας τον λόγο, εξέθεσε τους προβληματισμούς του για την τακτική των Αθηναίων. Κύριος άξονας δυσαρέσκειάς του υπήρξε το γεγονός ότι οι Αθηναίοι δεν παραδέχονταν ότι αδικούσαν τους συμμάχους και την Πελοπόννησο. Πιο συγκεκριμένα, οι Αθηναίοι κατείχαν πολλά χρήματα, καράβια και ιππικό, ενώ οι σύμμαχοι δεν διέθεταν τόσα πλούτη και η άποψή τους δεν λαμβανόταν ιδιαίτερα υπόψιν.
Παρ’ όλο που ο ίδιος ο Σθενελαΐδας αναγνώριζε την αρωγή τους στον πόλεμο εναντίον των Περσών και τους χαρακτήριζε ανδρείους, η συμπεριφορά τους δεν ήταν τίμια αργότερα. Έτσι, πρότεινε να μην εγκαταλείψουν τους συμμάχους στο έλεος της Αθήνας, αλλά να τους βοηθήσουν το ταχύτερο δυνατό. Τους είπε: «Ψηφίστε πόλεμο και μην αφήσετε τους Αθηναίους να γίνουν ισχυρότεροι, προδίδοντας τους συμμάχους! Με την βοήθεια των θεών ας αναλάβουμε τον αγώνα εναντίον εκείνων που μας αδικούν».
Με αυτά τα λόγια του, γεμάτα αγανάκτηση και διάθεση για αλλαγή, που ταίριαζαν περισσότερο σε στρατηγό παρά σε έφορο, έβαλε ο ίδιος σε ψηφοφορία το ζήτημα στη συνέλευση των Λακεδαιμονίων. Η διαδικασία δεν ήταν τόσο εύκολη, καθώς επικρατούσε οχλαγωγία. Τελικά, θέλοντας να τους αναγκάσει να εκδηλωθούν φανερά, προσποιούμενος ότι δε μπορεί να καταλάβει ποια μεριά υπερισχύει και να αποφασίσουν πόλεμο είπε: «Όσοι από σας, Λακεδαιμόνιοι, θεωρούν ότι οι Αθηναίοι καταπάτησαν τις συνθήκες και ότι μας αδικούν, ας σηκωθούν κι ας πάνε από κείνο το μέρος —και τους το έδειξε— όσοι φρονούν το αντίθετο ας σταθούν στο άλλο μέρος». Ως φυσικά αναμενόμενο, η πλευρά με τους ανθρώπους εναντίον των Αθηναίων υπερίσχυσε.
Για να παρθεί, όμως, ομοφωνία για εκστρατεία, έπρεπε να ληφθεί υπόψη και η γνώμη των συμμάχων, ώστε αν συμψηφιστεί να είναι αποτέλεσμα κοινής ενέργειας. Την απόφαση αυτή, ότι παραβιάστηκαν οι συνθήκες, την πήρε η συνέλευση των Λακεδαιμονίων τον δέκατο τέταρτο χρόνο από τότε που, μετά τον Ευβοϊκό πόλεμο, είχαν γίνει οι τριαντάχρονες σπονδές. Οι Λακεδαιμόνιοι ψήφισαν έτσι, ότι δηλαδή είχαν λυθεί οι σπονδές και ότι έπρεπε να γίνει πόλεμος όχι τόσο επειδή τους επηρέασαν τα όσα είχαν πει οι σύμμαχοί τους, όσο επειδή φοβόνταν ότι οι Αθηναίοι θα αυξήσουν ακόμα περισσότερο την δύναμή τους, γιατί έβλεπαν ότι είχαν κιόλας υποτάξει το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας.
Ύστερα, λοιπόν, από αυτές τις διαδικασίες, οι Σπαρτιάτες κάθε μέρα που περνούσε έτειναν όλο και περισσότερο στην απόφαση τους για πόλεμο. Η αφορμή δεν άργησε να βρεθεί. Oι Κερκυραίοι, που είχαν διαφορές µε τους Κορίνθιους, ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους, οι οποίοι ενδιαφέρονταν για το εµπόριο της περιοχής και αποδέχτηκαν την πρόταση. Oι Κορίνθιοι προσπάθησαν τότε να βλάψουν τους Αθηναίους στη Μακεδονία και ξεκίνησαν να τους εχθρεύονται. Oι αντιπρόσωποι της Πελοποννησιακής Συµµαχίας συγκεντρώθηκαν όλοι στη Σπάρτη και πήραν την οριστική απόφαση να γίνει πόλεµος. Έτσι, το 431 π.Χ. ξεκίνησε ο μεγαλύτερος εμφύλιος της αρχαιότητας μεταξύ Ελλήνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bloedow, Edmund F. “Sthenelaidas the Persuasive Spartan.” Hermes, vol. 115, no. 1, 1987, pp. 60–66. JSTOR, διαθέσιμο εδώ
