Του Νίκου Σαρρή,
Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από ιδιαίτερους ήρωες, απογόνους θεών και βασιλιάδων. Δύο από αυτούς τους ήρωες είναι οι Σπαρτιάτες Διόσκουροι, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Τα δύο αδέρφια, σύμφωνα με τον Όμηρο, ήταν γιοι της Λήδας και του Τυνδάρεω, βασιλιάδων της Σπάρτης, άρα αδέρφια της Ελένης και της Κλυταιμνήστρας. Για αυτό άλλωστε, ήταν γνωστοί και ως «Τυνδαρίδες». Ο επικρατέστερος μύθος, όμως, θέλει τα αδέρφια να έχουν μεταξύ τους διαφορετικό πατέρα, αλλά μητέρα τη Λήδα. Σύμφωνα με αυτόν, ο Πολυδεύκης και η Ελένη είχαν πατέρα τον Δία, ενώ ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα τον Τυνδάρεω. Ο Δίας προσέγγισε τη Λήδα με τη μορφή κύκνου, ενώ το ίδιο βράδυ η Λήδα κοιμήθηκε με τον Τυνδάρεω. Στη γέννα, η Λήδα γέννησε δύο αυγά. Από το ένα αυγό βγήκαν οι δύο απόγονοι του Δία και από το άλλο εκείνοι του Τυνδάρεω. Έτσι, ο Πολυδεύκης ήταν αθάνατος εξαιτίας της θεϊκής καταγωγής του, ενώ ο Κάστωρ θνητός. Ο Όμηρος τους θωρούσε αμφότερους θνητούς και μάλιστα νεκρούς, πριν από τα γεγονότα του Τρωικού Πολέμου, ωστόσο αυτή η εκδοχή είναι η λιγότερο δημοφιλής.
Οι Διόσκουροι πρωταγωνίστησαν σε αρκετούς μύθους. Ένας από αυτούς θέλει τον Θησέα με τη βοήθεια του φίλου του, Πειρίθου, να απαγάγει την αδερφή τους, την Ελένη. Οι Διόσκουροι για εκδίκηση οδηγούν στρατό στην Αθήνα, με αποτέλεσμα να ξανακερδίσουν την Ελένη και να πάρουν ως αιχμάλωτη, για σκλάβα της Ελένης, την Αίθρα, μητέρα του Θησέα. Μετά την επιτυχημένη πολιορκία, τα δίδυμα βοηθούν τον Μενεσθέα να αναλάβει την ηγεσία της πόλης. Μάλιστα, στη συνέχεια θα διατελέσει βασιλιάς των Αθηναίων στον Τρωικό Πόλεμο.
Ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης ήταν επίσης μέλη της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Ο Πολυδεύκης είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στο επεισόδιο με τον Άμυκο, γιο του Ποσειδώνα και εφευρέτη της πυγμαχίας. Προκαλούσε όλους τους περαστικούς να τον αντιμετωπίσουν σε αγώνα. Κανείς δεν επιζούσε. Ο Πολυδεύκης ήταν άριστος πυγμάχος, όπως πληροφορούμαστε από την Ιλιάδα. Κατάφερε να κερδίσει τον Άμυκο και για τιμωρία τον έδεσε σε ένα δέντρο.
Όμως, πώς τελικά τα δύο αδέρφια κατάφεραν να ζουν μαζί με τους αθανάτους; Ο πατέρας τους, ο Τυνδάρεως, είχε δύο ετεροθαλή αδέρφια, τον Αφαρέα και τον Λεύκιππο. Ο Αφαρέας είχε δύο γιους, τον δυνατό και ογκώδη Ίδα και τον οξυδερκή και παρατηρητικό Λυγκέα, τους Αφαρητίδες. Ο Λεύκιππος είχε δύο κόρες, την ιέρεια της Αρτέμιδος Ιλάειρα και την ιέρεια της Αθηνάς Φοίβη. Σε μια διαμάχη με τους Αφαρητίδες, ο Κάστωρ έπεσε νεκρός. Για τη διαμάχη αυτή έχουν διατυπωθεί τρεις πιθανές αιτίες.
Η πρώτη εκδοχή θέλει τη διαμάχη να ξεσπά, εξαιτίας της μη δίκαιης μοιρασιάς της λείας, μετά από μια ζωοκλοπή. Οι Διόσκουροι και οι Αφαρητίδες είχαν κλέψει ένα κοπάδι βόδια από την Αρκαδία. Ο Ίδας ήταν υπεύθυνος για τη μοιρασιά της λείας. Έψησε ένα βόδι και το έκοψε στα τέσσερα κομμάτια, όσοι και οι κλέφτες. Όρισε πως όποιος έτρωγε πρώτος το δικό του κομμάτι, έπαιρνε τη μισή λεία και ο δεύτερος την υπόλοιπη μισή. Ο Ίδας γρήγορα έφαγε τη μερίδα του ίδιου και του αδερφού του, εξαπατώντας τους Διόσκουρους και εξασφαλίζοντας όλη τη λεία για εκείνον και τον αδερφό του. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, οι Αφαρητίδες ήταν μνηστευμένοι με τις κόρες του Λευκίππου. Οι Διόσκουροι αρπάζουν τις Λευκιππίδες και ο Ίδας με τον Λυγκέα αποφασίζουν να τους εκδικηθούν.
Η τρίτη εκδοχή αποτελεί συνδυασμό των δύο παραπάνω. Όταν ο Τρώας πρίγκιπας Πάρις είχε έρθει στη Σπάρτη, οι Διόσκουροι έκαναν συμπόσιο προς τιμήν του, στο οποίο ήταν προσκεκλημένοι και οι Αφαρητίδες. Αυτοί κατηγόρησαν τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη πως έκλεψαν τις Λευκιππίδες από τον πατέρα τους, για να μην πληρώσουν προίκα σε αυτόν. Τότε, οι Διόσκουροι άρπαξαν τα βόδια των Αφαρητιδών και έδωσαν αυτά ως προίκα στον Λεύκιππο.
Όποιος και να ήταν ο λόγος, ένα ήταν το σίγουρο: Η συνάντηση των Διόσκουρων με τους Αφαρητίδες είχε τραγική κατάληξη. Ο Λυγκέας εντοπίζει τον Κάστορα και φανερώνει την θέση του στον Ίδα, ο οποίος τον τραυματίζει θανάσιμα με το δόρυ του. Ο Πολυδεύκης καταδιώκει τους δύο Αφαρητίδες, οι οποίοι έφτασαν μέχρι το μνήμα του Αφαρέα. Εκεί καταφέρνει να σκοτώσει τον Λυγκέα με το δόρυ του. Ο γιγαντιαίος Ίδας πετάει το επικήδειο μνήμα του Αφαρέα στον Πολυδεύκη, ο οποίος πέφτει αναίσθητος. Ο Δίας, βλέποντας πως ο γιος του κινδυνεύει, αποφασίζει να παρέμβει. Κατακεραυνώνει τον Ίδα, σκοτώνοντάς τον.
Ο Πολυδεύκης, μόλις συνήλθε, έτρεξε στον αδερφό του που ξεψυχούσε και παρακάλεσε τον Δία να σκοτώσει και τον ίδιο, μην αντέχοντας στην ιδέα να χάσει τον αδερφό του, που τόσο αγαπούσε. Ο πατέρας των θεών αρνήθηκε, καθώς δεν μπορούσε να σκοτώσει τον ίδιο του τον γιο. Εκτός αυτού, ο Πολυδεύκης ήταν αθάνατος. Τότε ο Δίας του πρότεινε να μείνει για πάντα στον Όλυμπο ή να μοιραστεί την αθανασία με τον Κάστορα. Διάλεξε τελικά τη δεύτερη επιλογή, με αποτέλεσμα να περνούν εναλλάξ μια μέρα στον Όλυμπο και μια μέρα στον Άδη.
Σαράντα χρόνια μετά από αυτό το συμβάν, ο Δίας τους τοποθέτησε στον ουρανό σαν άστρα. Ως θεότητες, θεωρούνταν προστάτες των ανθρώπων από κινδύνους, πολέμους και κυρίως, ναυάγια. Η παρέμβαση τους γινόταν μετά από θυσία ή προσευχή όσων βρίσκονταν σε κίνδυνο, η οποία αρκούσε για να εμφανιστούν και να σταματήσουν θύελλες και τρικυμίες. Εκτός αυτού, οι Διόσκουροι μπορούσαν να μεταμφιεστούν ως ξένοι που αναζητούσαν βοήθεια. Όσοι τους βοηθούσαν ανταμείβονταν, ενώ όσοι αρνούνταν τιμωρούνταν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Grimal, P. (έκδοση 1990), A Concise Dictionary of Classical Mythology, Blackwell Publications.
- Κακριδής, Ι. (έκδοση 2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες–Τοπικές Παραδόσεις, τόμ.3, Εκδοτική Αθηνών.
