Της Μαρίας Κλειδή,
Η μόδα μπορεί να εννοηθεί ως μία από τις πιο σημαντικές εκφράσεις των κοινωνικών και πολιτισμικών συνθηκών που επικρατούν στη διάρκεια μίας εποχής. Δίνει στοιχεία για τις πεποιθήσεις των ανθρώπων, τα ήθη και τα έθιμά τους, τα οποία διαγράφονται μέσα από τη μακρά παράδοση των συνεχών μεταβολών που ο ρουχισμός έχει γνωρίσει. Μπορούμε να πούμε ότι οι αλλαγές των αντιλήψεων των ανθρώπων και οι επικρατέστερες ιδεολογικές τάσεις που ντύνουν κάθε εποχή και διαμορφώνουν κάθε κοινωνία προσαρμόζοντάς την και περνώντας την από μία κατάσταση σε μία άλλη, μπορεί να ειδωθεί τόσο στις τέχνες της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της αρχιτεκτονικής, όσο και στην τέχνη της ένδυσης.
Η ενασχόληση με τη μόδα δεν είναι ένα φαινόμενο πρόσφατο, οι τάσεις μεταβάλλονται και επανέρχονται, συχνά σε σύντομα χρονικά διαστήματα ακολουθώντας τις επικρατούσες ιδεολογίες, την κοινωνική κανονικότητα, τα πρότυπα ομορφιάς… Παλαιότερα, τα ρούχα φτιάχνονταν από μοδίστρες, στη συνέχεια δημιουργήθηκαν οίκοι μόδας, πολλοί εκ των οποίων ακμάζουν μέχρι τις μέρες μας. Το σχέδιο μόδας λέγεται ότι ξεκίνησε τον 19ο αιώνα από τον Άγγλο Charles Frederick Worth, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που είχε δική του ετικέτα στα ενδύματα τα οποία δημιούργησε. Τότε ξεκίνησαν να δημιουργούνται χώροι μέσα στους οποίους σχεδιάζονταν ρούχα από καλλιτέχνες, τα οποία προσέλκυαν ένα κοινό, κατά κανόνα ευκατάστατο, και το οποίο θα αποφάσιζε για το ποια από τα ρούχα αυτά, πράγματι, θα σχεδιάζονταν προκειμένου να τα αγοράσουν. Ο ταξικός διαχωρισμός, που αντικατοπτρίζεται και στην ένδυση της εποχής, υπήρξε μία συνθήκη που αν και σήμερα είναι λιγότερο αισθητός (αλλά καθ’ όλα αληθινός), που συντηρούσε την κοινωνική κανονικότητα. Η κανονικότητα αυτή ήθελε τους πλούσιους άντρες να ασχολούνται με τα επαγγελματικά και τα οικονομικά και τις πλούσιες γυναίκες να συντηρούν άλλες ασχολίες. Οι πολίτες των κατώτερων τάξεων λόγω βιοποριστικών αναγκών αναγκάζονταν να δουλεύουν, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες, οπότε ως αποτέλεσμα η ενασχόληση με την ένδυση ήταν προνόμιο των «λίγων».
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου συντελέστηκαν αλλαγές σε πολλά κοινωνικά επίπεδα, μεταξύ των οποίων το φεμινιστικό κίνημα, οι επιτυχημένες προσπάθειες των γυναικών για το δικαίωμα στην ψήφο, η έξοδος των γυναικών από τα σπίτια τους χωρίς, απαραίτητα, συνοδεία ανδρών. Οι αλλαγές αυτές άρχισαν να εκφράζονται μέσα από τη μόδα, γυναίκες ανεξάρτητες, αυτοδιοικούμενες, που έχουν το δικαίωμα να κυκλοφορούν με άνεση και να νιώθουν όμορφες χωρίς απαραίτητα να διαθέτουν τεράστια περιουσία για να υποστηρίξουν την εμφάνισή τους. Μέσα στη μεταβατική αυτή περίοδο που άλλαξε ριζικά τη γυναικεία καθημερινότητα μέσα σε λίγες μόλις δεκαετίες, γεννήθηκε το 1883 η Gabrielle Chanel. Η γνωστή σε όλους σήμερα Coco επρόκειτο να χαράξει μία νέα πορεία στη γυναικεία μόδα, αντιλαμβανόμενη πλήρως τις ανάγκες μίας γυναίκας σε όλες τις καθημερινές της ασχολίες.
Η Coco Chanel ήταν άνθρωπος ταπεινής καταγωγής, πέρασε τα εφηβικά της χρόνια σε ορφανοτροφείο όπου τη μεγάλωσαν καλόγριες μετά τον θάνατο της μητέρας της και την εγκατάλειψή της από τον πατέρα της. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ούτε έκανε οικογένεια, υπήρξε θα λέγαμε μία προσωπικότητα άκρως αντίθετη από την κλασική γυναικεία φιγούρα της εποχής της. Οι σχέσεις της με τους άνδρες που επέλεξε να συμπορευτεί στη διάρκεια της ζωής της έπαιξαν καίριο ρόλο, τόσο ως έμπνευση για τις δημιουργίες της, όσο και ως χορηγοί και διαμεσολαβητές που συνέβαλαν στην έναρξη και την πορεία της καριέρας της.
Η Gabrielle Chanel ξεκίνησε την καριέρα της πωλώντας καπέλα στο πρώτο της κατάστημα. Υπήρξε για τη μόδα φορέας της απλότητας, της άνεσης και της κομψότητας. Δημιούργησε σειρές ρούχων με πρωταρχικό μέλημα να εξυπηρετούν τις γυναίκες σε όλη τη διάρκεια της ημέρας και σε όλες τις δραστηριότητές τους. Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα τα γυναικεία ενδύματα αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από πολλές στρώσεις υφασμάτων, που τα καθιστούσαν βαριά και δύσκολα στη διαχείριση και κορσέδες που φορούσαν οι γυναίκες, ήδη από την παιδική τους ηλικία, γεγονός που εμπόδιζε τη σωστή αναπνοή και περιόριζε την ανάπτυξη του θώρακα. Επιπλέον, οι λεγόμενες hoop skirts που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες στα μέσα του 19ου αιώνα για να δίνουν όγκο στα φορέματά τους, αποδείχθηκαν σε πολλές περιπτώσεις μοιραίες. Ο λόγος ήταν ότι η μεταλλικός αυτός σκελετός κάτω από τις φούστες τις καθιστούσε απίστευτα δυσκίνητες μέσα σε κλειστούς χώρους, ήταν συχνές λοιπόν οι περιπτώσεις που τα υφάσματα έπιαναν φωτιά από κεριά που βρίσκονταν αναμμένα σε κομοδίνα και λόγω της φυσικής σύνθεσης των υφασμάτων αυτά καίγονταν κατευθείαν, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να πεθαίνουν με βάναυσο τρόπο.
Σε όλες αυτές τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες καθημερινά μόνο και μόνο από τον ρουχισμό που τους είχε επιβληθεί και που τις καθιστούσε «σωστές κυρίες» ή φτωχές βιοπαλαίστριες, ήρθε η Coco Chanel να αλλάξει τη σχέση τους με το ντύσιμο δια παντός. Τα ρούχα που επέλεξε η Coco να προωθήσει αγαπούσαν τη γυναίκα, την ήθελαν κυρία του εαυτού της, κομψή και όμορφη χωρίς να της αποσπούν τεράστια ποσά για την επίτευξη αυτή. Υφάσματα που χρησιμοποιούνταν για ανδρικές πιτζάμες έγιναν έμπνευση και χρησιμοποιήθηκαν για να φτιαχτούν ελαφριά πανωφόρια. Επίσης, καθιερώθηκαν τα ψεύτικα και εντυπωσιακά κοσμήματα τόσο σε σκουλαρίκια, κολιέ, βραχιόλια που έκαναν την ολοκλήρωση του ντυσίματος μία πολύ πιο ευχάριστη διαδικασία για ολόκληρο τον γυναικείο πληθυσμό, σε αντίθεση με τα μικρά και πανάκριβα κοσμήματα που φορούσαν οι πλούσιες κυρίες και που ήταν σαφώς απλησίαστα για τις μεσαίες και τις κατώτερες τάξεις. Η Coco έφερε στη μόδα το κοντομάνικο και το μακρυμάνικο μπλουζάκι με τις ρίγες, που έγινε σήμα κατατεθέν του casual ντυσίματος και φοριέται μέχρι σήμερα. Έφτιαξε αθλητικά ρούχα και προώθησε επίσης σχέδια κοντών μαύρο φορεμάτων χωρίς ασφυκτική μέση που προσδίδει άνεση και στυλ σε όλες τις γυναίκες που το επιλέγουν.
Μάλιστα, στη δεκαετία του ‘20 και του ‘30 δεν υπήρχε γυναίκα που να μην έχει ένα μαύρο φόρεμα με αυτές τι προδιαγραφές στη ντουλάπα της. Καθιέρωσε το δίτονο παπούτσι και το μονόχρωμο ντύσιμο (total look), όπως και τα μικρά καπέλα, σε αντίθεση με τα τεράστια καπέλα που φορούσαν οι γυναίκες μέχρι τότε. Φυσικά σήμα κατατεθέν του οίκου Chanel είναι τα ταγέρ τετράγωνου σχεδιασμού με άνετη, κοντή φούστα που έγιναν ανάρπαστα και αποτελούν δείγμα κομψότητας και πολυτέλειας μέχρι σήμερα. Ακολούθως, δημιούργησε το μοναδικό άρωμα με νότες που η ίδια επέλεξε από τις αγαπημένες της μυρωδιές, το Chanel no 5. Τέλος, η κλασική καπιτονέ τσάντα με την αλυσίδα, ολοκλήρωνε την ένδυση μίας γυναίκας. Πραγματικά, η Gabrielle Chanel δημιούργησε ντυσίματα και ολοκληρωμένες προτάσεις που έδωσαν άλλον αέρα στην ένδυση των γυναικών.
Ήταν η κατανόηση που η μεγάλη σχεδιάστρια έδειξε απέναντι στη γυναίκα, που κατά τον 20ό αιώνα και έπειτα έχει να στηρίξει την οικογένειά της, να εργαστεί και να προσέξει τον εαυτό της. Αυτό το έκανε σε μία περίοδο τόσο έντονων αλλαγών στην καθημερινότητά των γυναικών καταφέρνοντας να προσεγγίσει και να αφουγκραστεί τις ανάγκες τους, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί ως κυρίαρχη προσωπικότητα στον χώρο της μόδας του 20ού αιώνα και διατηρώντας τη μνήμη της ανεξίτηλη μέχρι σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Discovering Coco Chanel – True Story Documentary Channel, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- The History of Chanel – Documentary, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Κοκό Σανέλ, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
