Της Ραφαηλίας Προκοπίας Τσότρα,
Στο άρθρο 539 του ΑΚ προβλέπονται δύο περιπτώσεις απαλλαγής του πωλητή από την αντικειμενική ευθύνη που φέρει όταν το πράγμα δεν ανταποκρίνεται στην σύμβαση, ήτοι όταν παραδίδεται με πραγματικά ελαττώματα κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 535, 535Α, 535Β: (1) Θετική γνώση του αγοραστή και (2) Παροχή των υλικών από τον αγοραστή.
Εν προκειμένω, αμφιβολίες προκαλεί η πρώτη περίπτωση κατά την οποία ο πωλητής δεν ευθύνεται όταν ο αγοραστής γνώριζε την μη ανταπόκριση του πράγματος στην σύμβαση κατά την σύναψη της τελευταίας.
Ο νόμος απαιτεί θετική γνώση, δεν αρκούν υπόνοιες του αγοραστή, έστω κι αν είναι σοβαρές. Η συγκεκριμένη ρύθμιση αποτελεί εξειδίκευση της αρχής που διατυπώνεται στην ΑΚ 281 για την καταχρηστική άσκηση δικαιώματος. Συγκεκριμένα, θα υπερέβαινε προφανώς τα επιβαλλόμενα από την καλή πίστη όρια, η μεταγενέστερη άρνηση αποδοχής του αντικειμένου της παροχής, ενώ προηγουμένως ο αγοραστής είχε συμφωνήσει να το αποδεχτεί παρά την ύπαρξη του ελαττώματος.
Για τις καταναλωτικές πωλήσεις, κατά το άρθρο 5 παράγραφος 3 του ν. 2251/1994, η γνώση του καταναλωτή που αποκλείει την ευθύνη του πωλητή κατά την έννοια του εδαφίου 1 του άρθρου 539ΑΚ, υπάρχει όταν ο καταναλωτής κατά τον χρόνο σύναψης της σύμβασης έλαβε ειδική ενημέρωση ότι ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό του πράγματος αποκλίνει από τις αντικειμενικές απαιτήσεις ανταπόκρισης και το αποδέχθηκε ρητώς (ΣΕΑΚ, Καραμπατζός/Τίτσιας). Η γνώση αυτή δεν αρκεί να προέρχεται οίκοθεν, αλλά πρέπει να είναι απόρροια ειδικής ενημέρωσης που έλαβε από τον αντισυμβαλλόμενό του πωλητή ή από τρίτον που λειτουργεί για λογαριασμό του πωλητή. Μόνο αν ο πωλητής ανταποκριθεί αποδεδειγμένα σε αυτό το βάρος ενεργείας μπορεί να ωφεληθεί από τη διάταξη. Επισημαίνεται ότι οι δύο προϋποθέσεις της ειδικής ενημέρωσης και της ρητής αποδοχής πρέπει να συντρέχουν σωρευτικώς.
Για τις μη καταναλωτικές πωλήσεις δεν προβλέπεται σχετική ρύθμιση στον νόμο για την γνώση. Επομένως, το κενό αυτό θα πρέπει να πληρωθεί με ερμηνεία. Δεδομένου ότι στο πλαίσιο των καταναλωτικών πωλήσεων το πεδίο προστασίας του αγοραστή είναι ευρύτερο (απαιτείται ειδική ενημέρωση και αποδοχή) λόγω της αρχής της προστασίας του καταναλωτή και της πληροφοριακής ασυμμετρίας, θα μπορούσε να υποστηριχθεί με τελεολογική ερμηνεία ότι στο πλαίσιο των μη καταναλωτικών πωλήσεων το πεδίο προστασίας είναι στενότερο. Δεν υπάρχει σχετική ρύθμιση στο Αστικό Δίκαιο για την γνώση, παρά μόνο ως ένα από τα δύο συστατικά στοιχεία του δόλου (γνώση και βούληση) (Ενδεικτικά, η έννοια του δόλου αναφέρεται στο άρθρο 532 ΑΚ παρ.1).
Εφόσον δεν υπάρχει εξειδικευμένη ρύθμιση για την έννοια της γνώσης στις μη καταναλωτικές πωλήσεις, θα μπορούσε να εφαρμοσθεί ο γενικός ορισμός της γνώσης που ισχύει για τον προσδιορισμό του δόλου. Συγκεκριμένα, ως γνώση προσδιορίζεται η αντίληψη – συνειδητοποίηση των περιστατικών που θεμελιώνουν μία άδικη πράξη (Γενικό Ενοχικό, Σταθόπουλος). Καθώς η μη αποδοχή του αντικειμένου της παροχής ενώ ο αγοραστής γνωρίζει την ύπαρξη του πραγματικού ελαττώματος αποτελεί μία δυνητικά καταχρηστική πράξη, που απαλλάσσει τον πωλητή κατ’ ΑΚ 539 και 281 απαιτείται βέβαιη γνώση της μη ανταπόκρισης του πράγματος στην σύμβαση όπως εκείνη για τον άμεσο δόλο β’ βαθμού. (Σημειώνεται ότι ο άμεσος δόλος β’ βαθμού εμπεριέχει το γνωστικό στοιχείο στον υπέρτατο βαθμό – εν αντιθέσει με τον άμεσο δόλο α’ βαθμού και τον ενδεχόμενο δόλο). Δεν υπάρχει κάποιος επιπλέον περιορισμός όσον αφορά τον τρόπο απόκτησης της γνώσης αυτής. Σε αντίθεση, λοιπόν, με τις καταναλωτικές πωλήσεις θα μπορούσε να υποστηριχθεί, ότι εδώ το πεδίο προστασίας του πωλητή περιλαμβάνει και την περιθωριακή γνώση (γνώση που έχει αποθηκευτεί στην μνήμη και δεν χρησιμοποιείται), την γνώση του αγοραστή χωρίς ενημέρωση από τον πωλητή καθώς και την γνώση μέσω τρίτου μη σχετιζόμενου με τον πωλητή.
Η λύση αυτή εμφανίζεται ως δικαιότερη για τον πωλητή, κυρίως στις επαγγελματικές και άλλους είδους πωλήσεις που κατά κανόνα δεν είναι τόσο έντονη η ανάγκη προστασίας του οικονομικώς ασθενέστερου μέρους. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει και την ευθύνη του αγοραστή σε τέτοιου είδους συμβάσεις, να μεριμνήσει για την ποιότητα του αγοραζόμενου προϊόντος, εν αντιθέσει με τις καταναλωτικές συμβάσεις όπου αυτή η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά τον πωλητή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Απ. Γεωργιάδης, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλας, 2015
- Μ. Σταθόπουλος, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλας, 2018
- Απ. Γεωργιάδης, Σύντομη Ερμηνεία του Αστικού Κώδικα, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλας, 2023
