Του Χρήστου Πεξομάτη,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί, ίσως, το πλέον επιτυχημένο πείραμα μιας διακρατικής ενοποίησης, που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα. Αποτελεί, επιπλέον, πιθανότατα και την πιο γνωστή οικονομικοπολιτική ένωση σήμερα, κάτι που είναι αναμενόμενο, δεδομένης της ιστορικής της πορείας και των επιτευγμάτων της, από το 1951, όταν και ξεκίνησε. Αυτό, βέβαια, σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι είναι και η μοναδική. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αντίστοιχων τοπικών διεθνών οργανισμών, όπως η Αφρικανική Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης, οι B.R.I.C.S., η συνθήκη ΗΠΑ – Μεξικό – Καναδά (N.A.F.T.A.) και ούτω καθεξής. Στο διεθνοποιημένο σύγχρονο περιβάλλον, ένας διεθνής οργανισμός αναγκαστικά δεν μπορεί παρά να αρχίσει να αλληλεπιδρά με τους αντίστοιχους διακρατικούς οργανισμούς που τον περιβάλλουν. Στο παρόν άρθρο, ως εκ τούτου, θα μας απασχολήσει συγκεκριμένα η σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Αφρικανική Ένωση.
Αρχικά, όμως, πρέπει να δούμε τι είναι η Αφρικανική Ένωση. Πρόκειται για έναν διεθνή οργανισμό, στον οποίο συμμετέχουν όλα τα επισήμως αναγνωρισμένα κράτη της Αφρικής, τα οποία ανέρχονται σε 55 μέλη. Η Ένωση ξεκίνησε να υφίσταται το 2002, αλλά ο προκάτοχός της, ο Οργανισμός Αφρικανικής Ενότητας, προϋπήρχε ήδη από το 1962, και διαλύθηκε ακριβώς για να περάσει σε μία Ένωση πλέον, καθώς οι ηγέτες των κρατών-μελών, που την αποτελούσαν, είχαν δηλώσει οικουμενικά την επιθυμία τους για μια πιο δυνατή, συμπαγή και αλληλέγγυα ένωση.
Αν και θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι, για την Αφρικανική Ένωση, η Ε.Ε. αποτελεί κάτι σαν πρότυπο, η πρώτη δεν έχει φτάσει στο ίδιο επίπεδο ενοποίησης που έχουν καταφέρει τα ευρωπαϊκά κράτη. Καλώς ή κακώς, δεν έχει υιοθετήσει κοινό νόμισμα ή νομισματική πολιτική, ούτε έχει κάτι αντίστοιχο της Συνθήκης Σένγκεν, που να δίνει τη δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης αγαθών, κεφαλαίου και επενδύσεων, αν και έχει κατοχυρωθεί η ελεύθερη μετακίνηση προσώπων. Στον τομέα της πολιτικής συνεργασίας, αν και υπάρχει ένα όργανο αντίστοιχο του Ευρωκοινοβουλίου, έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο, ενώ, στον τομέα της ασφάλειας, σε ένα παρόμοιο με την Ε.Ε. κλίμα, υπάρχει πρόβλεψη για ένα ειρηνευτικό σώμα, αντίστοιχο του σώματος των Κυανόκρανων των Ηνωμένων Εθνών.
Η σχέση μεταξύ της Αφρικής και της Ε.Ε. αποτελεί μια σχέση παραδοσιακής συνεργασίας, η οποία έχει αναπτυχθεί σε ένα μακρύ χρονικό διάστημα. Θεσμικά, ξεκίνησε με την πρώτη σύνοδο κορυφής Αφρικής – Ε.Ε. στο Κάιρο της Αιγύπτου, το 2000, την οποία ακολούθησε η 2η σύνοδος κορυφής, που πραγματοποιήθηκε στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας, τον Δεκέμβριο του 2007. Η τελευταία ενέκρινε την κοινή στρατηγική Αφρικής – Ε.Ε. (Joint Africa – E.U. Strategy / J.A.E.S.) και το σχέδιο δράσης της. Η τρίτη σύνοδος κορυφής Α.Ε. – Ε.Ε. πραγματοποιήθηκε στην Τρίπολη της Λιβύης, τον Νοέμβριο του 2010.
Η εφαρμογή του J.A.E.S. είχε, αρχικά, καθοριστεί σύμφωνα με οκτώ θεματικές ενότητες: (1) ειρήνη και ασφάλεια, (2) δημοκρατική διακυβέρνηση και ανθρώπινα δικαιώματα, (3) εμπόριο, (4) περιφερειακή ολοκλήρωση και υποδομές, (5) αναπτυξιακοί στόχοι της Χιλιετίας, (6) ενέργεια, κλιματική αλλαγή και περιβάλλον, (7) μετανάστευση, κινητικότητα και απασχόληση, (8) επιστήμη, κοινωνία της πληροφορίας και διάστημα. Η κοινή στρατηγική Αφρικής – Ε.Ε., η οποία αποτελεί το κύριο μακροπρόθεσμο πλαίσιο για τις σχέσεις μεταξύ της Ε.Ε. και της Αφρικής, υλοποιείται μέσα από κοινά καθορισμένους στόχους, που επηρεάζουν ουσιαστικά την καθημερινή ζωή των ανθρώπων που ζουν και στις δύο ηπείρους και είναι, ως εκ τούτου, αμοιβαίας σημασίας για την Ε.Ε. και την Αφρική. Το επίκεντρο κάθε τομέα συνεργασίας είναι οι πρωτοβουλίες που μπορούν να υλοποιηθούν σε ηπειρωτικό, παγκόσμιο ή διαπεριφερειακό επίπεδο, και στις οποίες οι εμπλεκόμενοι φορείς μπορούν να συνεργαστούν για ένα καλύτερο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Αυτή η αρχή είναι θεμελιώδης και σε επίπεδο Ε.Ε.
Όπως αναφέρει και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Ως ο πλησιέστερος γείτονας της Ευρώπης, η Αφρική δε μοιράζεται μόνο μια πλούσια ιστορία με τις χώρες της Ε.Ε., αλλά και κοινές αξίες και συμφέροντα. Μέσω της συνεργασίας Αφρικής – Ε.Ε., συμμετέχουμε σε πολιτικούς και πολιτειακούς διαλόγους και καθορίζουμε τη σχέση συνεργασίας μας με την Αφρική». Αυτή η πεποίθηση αποτυπώνεται και στις κοινές συμβάσεις μεταξύ των δύο, όπου και έχουν υιοθετηθεί κοινά μακροπρόθεσμα σχέδια δράσης και συνεργασίας. Στην πλέον 7η Σύνοδο Κορυφής, που έλαβε χώρα το 2022 στις Βρυξέλλες μάλιστα, επανατέθηκε το ερώτημα του πώς θα επιτευχθεί μια ακόμα πιο στενή συνεργασία μεταξύ Ε.Ε. και Α.Ε., αφήνοντας μία πνοή αισιοδοξίας για το μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Pressing the Reset Button on the Africa-Europe Relationship, Center for Global Development, διαθέσιμο εδώ
- Joint Africa-EU Strategy Support Mechanism (JAES SM), Landell Mills, διαθέσιμο εδώ
- Organization of African Unity (1963-2002), BlackPast, διαθέσιμο εδώ
- Africa-EU Partnership, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- Trouble in paradise: The EU-Africa partnership in a geopolitical context, European Centre for Development Policy Management (ECDPM), διαθέσιμο εδώ
- Africa – EU, African Union, διαθέσιμο εδώ
- The future of the EU’s cooperation with the African Union, Foundation for European Progressive Studies (FEPS), διαθέσιμο εδώ
