Του Ιωάννη Περγαντή,
Η περίοδος της Αναγέννησης είναι γνωστή για τις μεγάλες πνευματικές και καλλιτεχνικές προόδους, οι οποίες καθόρισαν την μετέπειτα πορεία όλης της ανθρωπότητας. Σε αυτό, όμως, το πλαίσιο της πνευματικής και δημιουργικής άνθησης, έλαβαν μέρος κάποιες από τις πιο σκληρές πολεμικές συγκρούσεις του 15ου και 16ου αιώνα. Κύριο «θύμα» αυτών των αναμετρήσεων αποτέλεσε η ιταλική χερσόνησος, πεδίο αστείρευτων συγκρούσεων και διαμαχών μεταξύ των διαφόρων κρατιδίων, συγκρούσεις οι οποίες τροφοδοτούνταν και από εξωτερικούς παράγοντες. Στο παρόν άρθρο θα αναλυθεί το πρώτο μέρος των πολεμικών συρράξεων που έλαβαν μέρος στην Ιταλία κατά την Αναγέννηση, γνωστές και ως Ιταλικοί Πόλεμοι.
Το χρονικό αυτών των πολέμων τοποθετείται από το 1494 έως το 1599. Η μεγάλη κόντρα μεταξύ της Βενετίας και του Μιλάνο, η οποία ενέπλεκε όλα τα κρατίδια, τράβηξε την προσοχή τους μακριά από τον μεγάλο επικείμενο εχθρό, την Γαλλία, η οποία προσδοκούσε να επεκταθεί προς την πλούσια και εύφορη πεδιάδα του Πάδου. Πέραν από την Γαλλία, συμφέροντα στην περιοχή είχαν και οι άλλες δύο υπερδυνάμεις της εποχής, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και το βασίλειο της Αραγονίας. Όλες αυτές οι δυνάμεις μπλέχτηκαν για ένα περίπου αιώνα σε ένα γεωπολιτικό παιχνίδι στα εδάφη της Ιταλίας, από το οποίο όλοι διεκδικούσαν και από ένα κομμάτι.
Στην διάρκεια αυτού του αιώνα έλαβαν μέρος αρκετοί πόλεμοι, με το έναυσμα να το δίνει ο Πρώτος Ιταλικός Πόλεμος (1494-1495). Αφορμή του πολέμου ήταν ο Λουδοβίκος Σφόρτζα, αντιβασιλέας του Μιλάνου, ο οποίος ζήτησε την βοήθεια και στρατιωτική επέμβαση του Γάλλου βασιλέας Κάρολου Ζ’. Αυτό συνέβη γιατί ο Σφόρτζα, μετά τον αποκλεισμό του ανιψιού του και νόμιμου διαδόχου του από την εξουσία (Τζαν Σφόρτζα), φοβόταν την επέμβαση του βασιλιά της Νάπολης, Αλφόνσου Β’, με τον οποίο υπήρχε συγγένεια εξ αγχιστείας (ο Τζαν παντρεύτηκε την κόρη του Αλφόνσου Ισαμπέλλα). Θέλοντας να αποτρέψει μια ενδεχόμενη ανατροπή του από την εξουσία, ο Λουδοβίκος ζήτησε την βοήθεια του Καρόλου, ο οποίος τον Σεπτέμβριο του 1494 εισέβαλε στην Ιταλία.
Η πορεία του γαλλικού στρατού προς τον Νότο δεν γνώρισε καμία σχεδόν αντίδραση, καθώς εισέβαλε χωρίς την χρήση όπλων σε Πίζα, Φλωρεντία και Ρώμη, όλα αυτά με τις ευλογίες του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’. Στις 9 Φεβρουαρίου οι Γάλλοι κυρίευσαν το Σαν Τζιοβάννι Καμπάνο, κτήση της Νάπολης, η οποία όμως κατάκτηση συνοδεύτηκε με σφαγές άνευ προηγουμένου, ανατρέποντας εν τω μεταξύ τον Αλφόνσο. Αυτή η κίνηση εξόργισε τα ιταλικά κρατίδια, τα οποία το ένα μετά το άλλο άλλαξαν την στάση του προς τη Γαλλία, συγκροτώντας την Συμμαχία της Βενετίας, μέσω της οποίας Βενετία, Μιλάνο, Αραγονία, Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Φλωρεντία, Πάπας και Μάντοβα προσπάθησαν να τους ανακόψουν. Το τέλος του πολέμου ήρθε με την μάχη του Φορνόβο, στις 6 Ιουλίου του 1495, η οποία παρόλο που απώθησε τους Γάλλους εκτός Ιταλίας, δεν κατάφερε να τους προξενήσει μεγάλα πλήγματα.
Ο Δεύτερος Ιταλικός Πόλεμος (1499-1504), ενέπλεκε και πάλι το Μιλάνο και τον Λουδοβίκο, αλλά αυτή τη φορά ως θύμα. Ο Λουδοβίκος ΙΒ’, διάδοχος του Καρόλου, έβαλε στο μάτι το Μιλάνο, ενώ επεδίωκε την ανακατάληψη της Νάπολης, την εξουσία της οποίας κατάφερε να ανακτήσει ο Αλφόνσος. Τότε, από μεριάς του Λουδοβίκου ΙΒ’, ξεκίνησε μια έντονη διπλωματική διεργασία με τις υπόλοιπες δυνάμεις της περιόδου (Αγγλία, Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Αραγονία, Βουργουνδία), με την υπογραφή συμφώνων ειρήνης και συνεργασίας. Μετά την εξασφάλιση της ειρήνης στα σύνορα, ο Λουδοβίκος εισέβαλε στην Λομβαρδία τον Αύγουστο του 1499, καταλαμβάνοντας το Μιλάνο και τα γύρω από αυτό φρούρια.
Το επίκεντρο του πολέμου αυτού έλαβε μέρος στις 11 Νοεμβρίου 1500, με την υπογραφή της Συνθήκης της Γρανάδας, μέσω της οποίας ο Λουδοβίκος ζητούσε την βοήθεια της Αραγονίας για τον πόλεμο με την Νάπολη, με αντάλλαγμα εδαφικά οφέλη. Η επίθεση αυτή τελικά έλαβε μέρος το 1501, η οποία κατάφερε να ανατρέψει για μια τελευταία φορά τον Αλφόνσο από τον θρόνο της Νάπολης, η οποία όμως δεν είχε το αντίκτυπο που ήθελε ο Λουδοβίκος. Η Συνθήκη της Γρανάδας δεν ανάφερε συγκεκριμένα πια εδάφη θα παραχωρούνταν στην Αραγονία, με τις τριβές που προκλήθηκαν να καταλήγουν σε έναν σύντομο πόλεμο μεταξύ των δύο δυνάμεων το 1502, ο οποίος έληξε με την εκδίωξη των Γάλλων από την νότια Ιταλία για ακόμη μια φορά.
Παρά την σύναψη ειρήνης, οι συγκρούσεις δεν σταμάτησαν εκεί. Αργότερα τον ίδιο χρόνο, ο νέος Πάπας της Ρώμης Ιούλιος Β’ αναγνώρισε μια νέα απειλή στον ορίζοντα, την Βενετία. Ο ίδιος, μαζί με την Γένοβα και την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έβλεπαν την επέκταση της Βενετίας στην κοιλάδα του Πάδου ως κάτι το ανησυχητικό, ενώ ο νέος βασιλιάς της Νάπολης Φερδινάρδος Β΄ εποφθαλμιούσε τα λιμάνια και τους εμπορικούς κόμβους της στην νότια Αδριατική. Όλες οι προαναφερόμενες δυνάμεις, μαζί και με την ένταξη της Φερράρα και της Γαλλία, υπέγραψαν στις 10 Δεκεμβρίου 1508 την Συμμαχία του Κάμπραϊ, με σκοπό τον περιορισμό της Βενετίας. Ο πρώτος χρόνος συγκρούσεων δεν μπόρεσε να αναδείξει κάποιον «πρωταγωνιστή», ενώ ήδη από τον Φεβρουάριο του 1510 το κλίμα άλλαξε εντός της Συμμαχίας. Η απειλή που ασκούσε η Βενετία, σύμφωνα με τον Ιούλιο ήταν μικρότερη σε σχέση με αυτής της Γαλλίας, με αποτέλεσμα τον Οκτώβριο του 1511 να σχηματιστεί μια αντι-γαλλική παράταξη, αποτελούμενη από τον Ερρίκο Η’ της Αγγλίας, τον Μαξιμιλιανό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την Αραγονία. Ο πόλεμος που ακολούθησε βρήκε τα μέλη της Συμμαχίας σε μια διαρκή διχόνοια, ενώ η σύναψη συνεργασίας μεταξύ Γαλλίας και Βενετίας δεν επέφερε κάποια αποφασιστική νίκη. Ο πόλεμος τελικά έληξε στις 13 Αυγούστου 1516, από την οποία η Γαλλία βγήκε κερδισμένη, έχοντας εξασφαλίσει το Μιλάνο ως δική της κτήση, αλλά και την επίσημη αναγνώριση των διεκδικήσεων της επί του βασιλείου της Νάπολης.
Ο Τρίτος Ιταλικός Πόλεμος (1521-1526), δεν άργησε ούτε αυτός να έρθει. Το 1519, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αναδείχθηκε ο Κάρολος Α’ της Ισπανίας. Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε μια μεγάλη ανασφάλεια στους Γάλλους, καθώς από δύση, ανατολή και βορρά είχαν περικυκλωθεί από την Αψβουργική δυναστεία. Ο Φραγκίσκος Α’, βασιλιάς της Γαλλίας, αποσκοπώντας στο «σπάσιμο» αυτής της περικύκλωσης, κήρυξε τον πόλεμο σε Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και Ισπανία. Στο πόλεμο αυτό ενεπλάκη και ο Πάπας Λέων Ι’, ο οποίος τάχθηκε κατά της Γαλλίας, προσφέροντας βοήθεια για την ανακατάληψη του Μιλάνου, με αντάλλαγμα την βοήθεια του Καρόλου ενάντια στην μεγαλύτερη απειλή του Καθολικισμού την εποχή εκείνη, τον Μαρτίνο Λούθηρο. Στις αρχές του 1522 το Μιλάνο έπεσε στα χέρια του αυτοκρατορικού στρατού, ενώ λίγο καιρό αργότερα και η Αγγλία κήρυξε τον πόλεμο στην Γαλλία. Τον Νοέμβριο του 1523 Πάπας εκλέχθει ο Κλήμης Ζ’, ο οποίος πήρε μια σταθερή θέση κατά του πολέμου, μεσολαβώντας για την επικράτηση της ειρήνης, τάζοντας εν τω μεταξύ τον εαυτό του μυστικά με το μέρος της Γαλλίας. Η καταστροφή όμως δεν μπόρεσε να αποτραπεί, καθώς στη μάχη της Πάβια, στις 24 Φεβρουαρίου 1525, ο Φραγκίσκος γνώρισε μια μεγάλη ήττα, η οποία τον έστειλε ως κρατούμενο στην Ισπανία. Στις διπλωματικές συζητήσεις που ακολούθησαν, στις οποίες πιθανολογείται ότι ενεπλάκησαν και οι Οθωμανοί, ο Φραγκίσκος αφέθη ελεύθερος μετά και την υπογραφή της συνθήκης της Μαδρίτης τον Μάρτιο του 1526, μέσω της οποίας η Γαλλία αποποιούνταν από τις διεκδικήσεις της στην περιοχή της Αρτουά, Βουργουνδίας αλλά και του Μιλάνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- History/ Protestant Reformation / Italian Wars, studysmarter.co.uk, Διαθέσιμο εδώ
- Italian Wars, heritage-history.com, Διαθέσιμο εδώ
- Italian Wars, academic-accelerator.com, Διαθέσιμο εδώ
- Italian Wars, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
