Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Από τα πιο… επικίνδυνα θέματα έκθεσης της Γ’ Λυκείου και των Πανελληνίων εξετάσεων. Το ζήτημα είναι ότι έμεινε ως θεματική και μόνο, χωρίς να είναι βέβαιο το αν ο πνευματικός άνθρωπος αποτελεί απτή πραγματικότητα. Το ερώτημα είναι: υπάρχουν πνευματικοί ταγοί στις μέρες μας ή η πνευματικότητα αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός; Αρχικά, είναι απαραίτητο να ορίσουμε το περιεχόμενο της έννοιας του πνευματικού ανθρώπου. Έτσι μπορεί να προσδιοριστεί το άτομο εκείνο που διακρίνεται για τη μόρφωση, την ευαισθησία, την αρετή, τη διορατικότητα και την καθαρή συνείδησή του. Ακούγεται ιδανικό, κι όμως, «πηγάζει» από τη διττή φύση του ανθρώπου: αφ’ ενός κοινωνική -από τη στιγμή που υπάρχει μόνο σε σχέση με τους υπόλοιπους- αφ’ ετέρου πνευματική, με όλα τα προαναφερθέντα γνωρίσματα. Πώς, άραγε, αντανακλώνται όλα αυτά στη συμπεριφορά ενός πνευματικού ανθρώπου και τις συναναστροφές του;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό βρίσκεται ακριβώς στην έννοια της συνύπαρξης. Κι αυτό γιατί, ένας πνευματικός ταγός αποποιείται κάθε μορφή απομόνωσης και περιθωριοποίησης. Το δίχως άλλο, η κοινωνική συμμετοχή και το αγωνιστικό του πνεύμα τον διακρίνουν από τους υπολοίπους. Όπως φαίνεται συχνά, ωστόσο, η τάση τους αυτή για ενεργό εμπλοκή στα τεκταινόμενα έχει σταθεί πολλές φορές αφορμή για την απαξίωση της πολιτικοποίησής τους. Παράλογο, θα έλεγε κανείς, αν αναλογιζόταν τη βαθύτερη ουσία της δημοκρατίας στην οποία ζούμε, η οποία όχι μόνο δεν απαξιώνει αλλά αντίθετα ενθαρρύνει τη συμμετοχή στα κοινά.
Σαφώς, όμως, η έννοια του πνευματικού ανθρώπου θα ήταν λάθος να συνδεθεί με το πολιτικό στοιχείο και μόνο. Αντιθέτως, είναι χαρακτηριστική και η κοινωνική τους κινητοποίηση με κάθε αφορμή, η οποία, χάρη στο χάρισμα που έχουν να επηρεάζουν και να συνεπαίρνουν τα πλήθη μεταδίδεται διάχυτη. Αυτή τους η μεταδοτικότητα κάθε φορά είναι που «ανοίγει» νέους προβληματισμούς και «ασκεί» γόνιμη κριτική στα κοινωνικά προβλήματα του σήμερα. Ομολογουμένως, κάτι τέτοιο ενισχύεται από την έμφυτη ευγλωττία που συχνά διαθέτουν. Παρ’ όλα αυτά, η ενασχόληση με τις θεωρητικές και ανθρωπιστικές επιστήμες δεν αποτελεί «κριτήριο πνευματικότητας». Περισσότερο συνιστά ένα χρήσιμο εφόδιο προς αυτή.
Δεδομένης της κοινωνικής παθογένειας που όλοι μας διαπιστώνουμε καθημερινά γύρω μας ολοένα και περισσότερο, επισημαίνεται η αναγκαιότητα ύπαρξης τέτοιων προσωπικοτήτων. Ανθρώπων, δηλαδή, που μέσω της στάσης ζωής τους «ανοίγουν το δρόμο» προς τις ανθρωπιστικές αξίες και τις αρετές της φιλομάθειας, της γόνιμης αμφισβήτησης και της αποδοχής της διαφορετικής άποψης. Τέτοια πρόσωπα έχουν με βεβαιότητα υπάρξει στο παρελθόν-η ιστορία, με την παράθεση των βιογραφιών τους, το έχει αποδείξει πανηγυρικά. Το αν, όμως, η πνευματικότητα θα συνεχίσει να αποτελεί έναν σκοπό άξιο σεβασμού είναι στο χέρι όσων τώρα την «ανακαλύπτουν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πνευματικοί άνθρωποι: Εξορία ή στράτευση;, avgi.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η χρησιμότητα του διανοούμενου, eleftheria.gr, Διαθέσιμο εδώ
