Του Δημήτρη Τσελίκα,
Η Σελήνη αποτελεί μία από τις παλαιότερες θεές του ελληνικού πανθέου. Ωστόσο, επειδή δεν είναι μέλος του πανελληνίως καθιερωμένου Δωδεκάθεου, οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξη, την ιστορία και την λατρεία της. Στο παρόν άρθρο, θα προσπαθήσουμε να μάθουμε λίγα παραπάνω πράγματα για αυτήν τη σημαντική θεά.
Ετυμολογικά, το όνομά της προέρχεται από την αρχαία ελληνική ρίζα «σελ», που σημαίνει φως (εξ ου και σέλας, σέλιος=ήλιος, Σελλοί). Ονομαζόταν επίσης και Μήν, ενώ ανήκε στη δεύτερη γενιά των θεών. Σύμφωνα με τον Ησίοδο, ήταν κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας, οπότε κι αυτή με τη σειρά της ήταν Τιτανίδα. Άλλες απόψεις, υποστηρίζουν ότι ήταν κόρη του Ήλιου ή του Πάλλαντα, ωστόσο η άποψη του Ησιόδου είναι η επικρατέστερη. Επίσης, ήταν αδερφή της Ηούς (Αυγής) και του Ήλιου. Όπως και ο αδελφός της καθήκον είχε να περιέρχεται την γη και να την φωτίζει. Κι επειδή η σελήνη είναι ετερόφωτος οργανισμός, σύμφωνα με τον μύθο ο Ήλιος της έδινε πάντοτε το φως του, επειδή την αγαπούσε πολύ. Ο νόμιμος άνδρας της ήταν ο Αέρας και μαζί είχαν αποκτήσει μια κόρη, την Δρόσο. Ωστόσο, δεν είναι αυτή η μόνη παράδοση. Στον ομηρικό ύμνο προς τη Σελήνη, αναφέρεται πως ο Δίας κοιμήθηκε μαζί της και γέννησαν την Πάνδεια (ή Πανδία, παν+δίος=θειότατη), που ήταν ξεχωριστή ανάμεσα στους αθανάτους. Την είχε ερωτευτεί και ο θεός Πάνας, ο οποίος λέγεται ότι την εξαπάτησε ως εξής: της είπε να διαλέξει όποιο ζώο ήθελε αυτή από το κοπάδι του και αυτή επέλεξε ένα λευκό κριάρι. Το ζώο όμως, είχε μαύρη γλώσσα.
Σε μια άλλη εκδοχή, ο ίδιος ο Πάνας ντύθηκε κριάρι και την εξαπάτησε. Ίσως τα παραπάνω περιστατικά να υποδηλώνουν ενδεχόμενο βιασμό της θεάς. Η πιο γνωστή ιστορία αγάπης με την Σελήνη όμως είναι αδιαμφισβήτητα ο έρωτάς της για τον πανέμορφο θνητό Ενδυμίωνα. Τον είδε ένα βράδυ να κοιμάται στο όρος Λάτμον της Καρίας (ή σε ένα όρος στην Τραχινία, το οποίο ονομαζόταν ασέληνον, διότι όταν η θεά κατέβαινε στον Ενδυμίωνα δεν φώτιζε, για να μην γίνει ορατή από τους υπόλοιπους θεούς) και τον ερωτεύτηκε αμέσως. Κάθε βράδυ τον επισκεπτόταν και έμενε εκεί να τον κοιτάζει. Επειδή δεν ήθελε ποτέ να γεράσει, παρακάλεσε τον Δία να του χαρίσει τον αιώνιο ύπνο, ώστε να μείνει για πάντα αγέραστος και ο πατέρας των θεών εκπλήρωσε την επιθυμία της. Από τον Ενδυμίωνα γέννησε 50 κόρες, όσοι και οι σεληνιακοί μήνες της κάθε Ολυμπιάδας.
Η Σελήνη, απεικονιζόταν ως μια πολύ όμορφη και νέα γυναίκα, με δύο όρθια κέρατα στο κεφάλι, συμβολίζοντας το σχήμα της νέας σελήνης που είναι όρθιο. Την περιφορά της Γης την πραγματοποιούσε μέσα σε ένα άρμα, το οποίο έσερναν δύο μουλάρια ή δύο άλογα ή δύο ταύροι, ή ένας ταύρος ή ένα μουλάρι. Τα ζώα αυτά, ήταν από τη μισή τους πλευρά λευκά, από τη μισή μαύρα, επειδή μόνο το ένα μέρος της σελήνης φωτίζεται από τον ήλιο. Έπρεπε όμως, να έχει μόνο ένα ή δύο υποζύγια στο άρμα της και όχι παραπάνω. Αυτό γιατί έξι υποζύγια έζευε στο άρμα του ο Δίας και τέσσερα ο Ήλιος. Υπήρχε, δηλαδή, μια συγκεκριμένη ιεραρχία. Όταν η Σελήνη κατέβαινε στον Ωκεανό λουζόταν, ντυνόταν με λαμπερά φορέματα και ανέβαινε πάλι στον ουρανό. Σύμφωνα με τη μυθολογία, φρουρό στην πύλη του παλατιού της είχε ένα λιοντάρι με δέρμα τόσο σκληρό που το καθιστούσε άτρωτο. Μια μέρα που εκνευρίστηκε μαζί του, του έδωσε μια κλωτσιά και το έριξε στην γη, σε μια περιοχή της Πελοποννήσου, την Νεμέα. Αυτό δεν ήταν άλλο από το γνωστό λιοντάρι της Νεμέας, το οποίο έπνιξε ο Ηρακλής στον πρώτο του άθλο και πήρε την λεοντή (το τομάρι του) για πανοπλία του.
Χρώματα της Σελήνης, ήταν το ασημένιο και το λευκό, ενώ μέταλλό της ο άργυρος (κατά άλλους και ο χρυσός). Άλλωστε, το χημικό στοιχείο Σελήνιο ονομάστηκε έτσι από την Σελήνη από τον Γιενς Γιάκομπ Μπερζέλιους, εξαιτίας της ομοιότητάς του με το Τελλούριο, το οποίο ονομάστηκε έτσι από την λατινική λέξη tellus, που σημαίνει γη. Αξίζει να σημειωθεί, πως ο σεληνιακός μηνίσκος (σύμβολο της σημαίας της Τουρκίας, του Πακιστάν και άλλων μουσουλμανικών χωρών) είναι πανάρχαιο ελληνικό σύμβολο, αφού και πριν το Βυζάντιο αποτελούσε σύμβολο της θεάς Σελήνης. Η Σελήνη εθεωρείτο προστάτις της μαγείας (ερωτικής και όχι μόνο) γι’ αυτό και οι νεαρές μάγισσες την επικαλούνταν. Μάλιστα, οι μάγισσες της Θεσσαλίας καυχιόντουσαν ότι είχαν τόσο μεγάλη δύναμη, ισχυριζόμενες ότι μπορούσαν να κατεβάσουν την θεά στην γη. Εθεωρείτο προστάτις του τοκετού (πριν αναλάβει τον ρόλο αυτό η Ειλειθυία), ενώ μετά την καθιέρωση του Δωδεκάθεου, με την Σελήνη ταυτίστηκαν τόσο η Εκάτη, όσο και η Άρτεμις, δείγμα της αφομοίωσης της παλαιότερης ελληνικής θρησκείας στη νεώτερη.
Διακρίνουμε ότι, όπως συμβαίνει με όλους τους θεούς και τις θεές των Ελλήνων, η Σελήνη βρίθει από συμβολισμούς. Έτσι, είναι αδερφή του Ήλιου και της Ηούς (ήλιος και σελήνη, τα ουράνια σώματα που φωτίζουν την γη), σύζυγός της είναι ο Αέρας (αέρας) και κόρη της η Δρόσος (οι πρωινές και βραδινές σταγόνες της δροσιάς) και οι 50 κόρες της από τον Ενδυμίωνα είναι οι σεληνιακοί μήνες της κάθε Ολυμπιάδας. Αναφερθήκαμε στον συμβολισμό των κεράτων της και στο χρώμα των υποζυγίων της, ενώ συμβολισμό αποτελεί ξεκάθαρα και το λούσιμό της στον Ωκεανό, εκεί που ο Ήλιος σταματά το ουράνιο ταξίδι του και αναλαμβάνει πλέον η Σελήνη (στο σημείο εκείνο δύει ο ήλιος και ξεκινάει η νύχτα).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- ancientgreecereloaded.com, Σελήνη, Διαθέσιμο εδώ
- Σταγειρίτης Αθανάσιος (2015), Ωγυγία ή Αρχαιολογία, τμ. Γ΄, Αθήνα: Εκδόσεις Διανόηση.
