Του Νικόλαου Τσελέντη,
Η σοκολάτα είναι ένα αγαθό, το οποίο έχουμε την τύχη να απολαμβάνουμε και να το κατατάσσουμε στις μεγαλύτερες διατροφικές μας απολαύσεις. Το εν λόγω προϊόν προέρχεται από τους καρπούς κακάο που εντοπίζονται, κυρίως, στα τροπικά κλίματα της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της δυτικής Αφρικής. Μάλιστα, στην τελευταία παράγεται περισσότερο από το 70% του παγκόσμιου κακάο, με τη συγκομιδή του να πωλείται σε μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες σοκολάτας του κόσμου. Κι ενώ η τελική της μορφή έχει ως βασικό χαρακτηριστικό τη γλυκύτητά της, η όλη διαδικασία της καλλιέργειας του κακάο αφήνει μία πικρή γεύση.
Οι δύο κυριότερες χώρες που ασχολούνται με την καλλιέργεια του κακάο είναι η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα. Τουλάχιστον το 60% των εξαγωγικών τους εσόδων προέρχονται από την παραγωγή του συγκεκριμένου καρπού. Ωστόσο, η αυξημένη ζήτηση για φθηνό κακάο, με τη συνακόλουθη ανάπτυξη της βιομηχανίας της σοκολάτας, οδηγούν σε πιέσεις για μείωση του κόστους εργασίας. Οι αγρότες, που είναι παράλληλα και ιδιοκτήτες των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, κερδίζουν από τις επιχειρήσεις κάτι περισσότερο από 2 δολάρια ημερησίως, ένα εισόδημα που τους κατατάσσει κάτω από το όριο της φτώχειας. Προκειμένου αυτοί, με τη σειρά τους, να μπορέσουν να βιοποριστούν, αφού οι μεγάλες εταιρείες τους εκμεταλλεύονται οικονομικά, καταφεύγουν στην πιο ακραία και σκληρή μορφή ανθρώπινης εκμετάλλευσης: την παιδική εργασία.
Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού των κρατών της δυτικής Αφρικής διαβιεί υπό άθλιες συνθήκες και στα όρια της πενίας. Έτσι, ένας σημαντικός αριθμός παιδιών εγκαταλείπει το σχολείο και αρχίζει να εργάζεται από μικρή ηλικία, με σκοπό την οικονομική ενίσχυση του οικογενειακού περιβάλλοντος. Η επιλογή της ενασχόλησής των παιδιών αυτών με την καλλιέργεια του κακάο προκύπτει από τη διάδοση φημών, ότι η δουλειά αυτή πληρώνει καλά. Οι οικογένειες, μάλιστα, είτε αγνοούν το πόσο επικίνδυνο είναι αυτό το εργασιακό περιβάλλον, είτε αναγκάζονται, για βιοποριστικούς λόγους, να «πωλήσουν» τα παιδιά τους σε ιδιοκτήτες αγροκτημάτων και σε διάφορους διακινητές. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι διακινητές απαγάγουν παιδιά από μικρά χωριά των γειτονικών χωρών, όπως η Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι, αναγκάζοντάς τα να εργαστούν στην παραγωγή του κακάο και αποκόπτοντάς τα από τις οικογένειές τους, επ’ αόριστον.
Σύμφωνα με έρευνες των δημοσιογράφων, οι ηλικίες των παιδιών κυμαίνονται από 12 έως 16 ετών, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν εντοπιστεί και παιδιά πολύ μικρότερα, ανεξαρτήτως φύλου. Η εργάσιμη μέρα τους ξεκινά από τις 6 το πρωί και τελειώνει αργά το βράδυ. Ορισμένα παιδιά χρησιμοποιούν αλυσοπρίονα για να καθαρίσουν τα δάση και άλλα αναλαμβάνουν το σκαρφάλωμα στα δέντρα για να κόψουν τους καρπούς του κακάο, χρησιμοποιώντας ματσέτες. Αυτά τα βαριά και επικίνδυνα μαχαίρια είναι τα βασικά εργαλεία που αξιοποιούνται στις εκμεταλλεύσεις κακάο, παραβιάζοντας μία σειρά από διεθνείς εργατικούς νόμους, καθώς επίσης και τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών (The Harkin- Engel Protocol) «για την εξάλειψη των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας». Ως τέτοιες ορίζονται οι πρακτικές που «ενδέχεται να βλάψουν την υγεία, την ασφάλεια ή την ηθική των παιδιών και περιλαμβάνουν τη χρήση επικίνδυνων εργαλείων». Η ματσέτα δικαιολογημένα θεωρείται ως ένα από αυτά, διότι ένα χτύπημά της είναι αρκετό για να τεμαχίσει τη σάρκα ενός παιδιού. Εκτός αυτού, τα παιδιά εκτίθενται σε έναν ακόμη κίνδυνο, ο οποίος αφορά στην αντιμετώπιση των εντόμων, με ψεκασμούς μεγάλων ποσοτήτων χημικών. Τις περισσότερες φορές, αναλαμβάνουν τον καθαρισμό των γεωργικών εκτάσεων, χωρίς να φοράνε τον απαραίτητο προστατευτικό ρουχισμό.
Οι κίνδυνοι αυτοί έχουν πλέον γνωστοποιηθεί στη βιομηχανία της σοκολάτας και οι εταιρείες της έχουν τη δύναμη να τερματίσουν την παιδική εργασία. Για αρχή, καλούνται να αναπτύξουν και να υποστηρίξουν οικονομικά προγράμματα διάσωσης και αποκατάστασης των παιδιών που έχουν «πωληθεί» σε καλλιεργητές κακάο. Η οικονομική αρωγή είναι πραγματικά ζωτικής σημασίας, καθώς μία αύξηση στο εισόδημα των αγροτών θα περιορίσει την παιδική εργασία και οι εργαζόμενοι δε θα δουλεύουν πλέον «δωρεάν». Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μία απλή κατανομή των εσόδων που αποκομίζουν οι εταιρείες μέσα σε ένα έτος∙ από τα 100 δισεκατομμύρια το χρόνο, μόνο το 6% φθάνει στους αγρότες! Επιπλέον, το Food Empowerment Project έχει δημιουργήσει μία λίστα με προτεινόμενες σοκολάτες, ώστε οι ίδιοι οι καταναλωτές να μην επιλέγουν εκείνες που προέρχονται από τη δυτική Αφρική.
Συνοψίζοντας, το φαινόμενο της παιδικής εργασίας δεν είναι πρωτοφανές. Στις περιοχές, όμως, της δυτικής Αφρικής η κατάσταση γίνεται ανεξέλεγκτη, με πάνω από 2 εκατομμύρια παιδιά να εργάζονται στην παραγωγή του κακάο υπό δυσχερείς συνθήκες. Ορισμένες ξακουστές εταιρείες σοκολάτας (Nestle, Mars, Godiva), παρότι έχουν αποδεχθεί τη συμμετοχή τους σε αυτό το έγκλημα, παραμένουν αδρανείς. Τείνουν να αποσιωπούν την αλήθεια και να θυσιάζουν αθώες ψυχές στο βωμό της κερδοσκοπίας. Ωστόσο, η ευθύνη είναι και ατομική. Για τους καταναλωτές στις αναπτυγμένες χώρες, η σοκολάτα είναι μία πολυτέλεια, μία απόλαυση που ικανοποιεί τους πόθους και συμβολίζει την αγάπη. Για τα παιδιά στις αναπτυσσόμενες χώρες, όμως, που το παράγουν και δεν έχουν δοκιμάσει ποτέ το τελικό προϊόν, η σοκολάτα είναι σύμβολο της δουλείας, της κακοποίησης και του τέλους της παιδικής τους ηλικίας. Η επιλογή είναι και δική μας.
Γεννήθηκε το 2000 και μεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι φοιτητής του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει παρακολουθήσει αρκετές ομιλίες και ημερίδες σχετικές με το αντικείμενο των σπουδών του. Ιδιαίτερη είναι η συμμετοχή του σε συνέδριο προσομοίωσης του ΟΗΕ (RhodesMRC). Είναι γνώστης της Αγγλικής και αυτήν την περίοδο διδάσκεται τη Γαλλική γλώσσα.
