Της Μαρίας Σιούτα,
Η επιστροφή, για δεύτερη φορά, του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2025 σηματοδοτεί την έναρξη μίας σειράς αποφασιστικών και ραγδαίων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων από μέρους του. Οι αλλαγές αυτές λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο μίας γενικότερης προσπάθειας του Αμερικανού προέδρου να προωθήσει δυναμικά και να θέσει έμπρακτα σε εφαρμογή την κυβερνητική του πολιτική, με κεντρικό άξονα το «Πρώτα η Αμερική» (“America First”). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι από την επάνοδο του στην εξουσία, ο Τραμπ έχει εκδώσει συνολικά 157 εκτελεστικά διατάγματα, επιχειρώντας να παρακάμψει τη νομοθετική διαδικασία και να επιβάλει την πολιτική του με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Η πρακτική αυτή συνιστά χειροπιαστή έκφραση της αδιάλλακτης και σφοδρής επιδίωξης του για την προάσπιση των αμερικανικών συμφερόντων και την εγκαθίδρυση της ρεπουμπλικανικής ατζέντας και ιδεολογίας, αποσκοπώντας ταυτόχρονα και στον περιορισμό της επιρροής θεσμών που θεωρεί αντίθετους προς τις ιδεολογικές και πολιτικές του κατευθύνσεις. Χαρακτηριστική έκφανση της στρατηγικής αυτής της κυβέρνησης Τραμπ αποτελεί η διαμάχη της με το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ένα από κορυφαία και τα πιο ιστορικά πανεπιστήμια στις ΗΠΑ αλλά και στον πλανήτη.
Εναρκτήριο λάκτισμα της σύνθετης και πολύπλευρης αυτής διαμάχης αποτέλεσε το κύμα φιλοπαλαιστινιακών αντιδράσεων και διαδηλώσεων, το οποίο ξέσπασε στις πανεπιστημιουπόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριλαμβανομένου και του Χάρβαρντ, με αφορμή την επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023. Οι αντιδράσεις αυτές δημιούργησαν εσωτερική πόλωση και διχασμό στα αμερικανικά πανεπιστήμια, με κάποιους να τάσσονται υπέρ της Παλαιστίνης κι άλλους να καταδικάζουν την βία της Χαμάς, ενώ πυροδότησαν συζητήσεις κι έφεραν στην επιφάνεια βαθύτερες διαφωνίες σχετικά με το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνη, τον αντισημιτισμό και την ελευθερία λόγου κι έκφρασης στα πανεπιστήμια.
Παράλληλα, έντονη και σφοδρή κριτική δέχθηκε η τότε Πρόεδρος του Χάρβαρντ Κλοντίν Γκέι, κυρίως από Ρεπουμπλικάνους πολιτικούς , καθώς θεωρήθηκε ότι η στάση της απέναντι στον αντισημιτισμό στην πανεπιστημιούπολη ήταν ιδιαίτερα αμφίσημη κι ελαστική, ενώ τα μέτρα που πήρε για την καταπολέμηση του φαινομένου και για την προστασία και την ευημερία των Εβραίων φοιτητών κρίθηκαν ανεπαρκή κι αναποτελεσματικά. Η ένταση, μάλιστα, κι οξύτητα της κριτικής και των πιέσεων που υπέστη οδήγησαν και στην οικειοθελή παραίτησή της, τον Δεκέμβριο του 2023, επισφραγίζοντας το τέλος της συντομότερης θητείας προέδρου στην ιστορία του Χάρβαρντ και ταυτόχρονα της πρώτης Αφροαμερικανής γυναίκας που κατείχε αυτή τη θέση.
Η διαμάχη κλιμακώνεται με την επιστροφή του Τραμπ στην πολιτική ηγεσία, τον Ιανουάριο του 2025. Τις πρώτες κιόλας ημέρες της θητείας του, υπογράφει εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο απαιτεί αυστηρότερη εφαρμογή των κυβερνητικών μέτρων για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και ζητά την παρακολούθηση, κι αν χρειαστεί ακόμα και την απομάκρυνση αλλοδαπών φοιτητών και προσωπικού που «ασπάζονται ή υποστηρίζουν τρομοκρατικές δραστηριότητες». Ακολουθεί η δημιουργία μίας ειδικής ομάδας εργασίας, συντιθέμενης από πολλές διαφορετικές υπηρεσίες, η οποία έχει ως αποστολή να επιβλέπει την τήρηση των νόμων κατά του αντισημιτισμού και την επιβολή σχετικών κυρώσεων και να συντονίσει τις κυβερνητικές προσπάθειες για την καταπολέμηση αντισημιτικών φαινομένων στα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Τον Απρίλιο του 2025, το Χάρβαρντ λαμβάνει σειρά επιστολών από την κυβέρνηση Τραμπ, με τις οποίες το πανεπιστήμιο κατηγορείται για την προώθηση του αντισημιτισμού και της ιδεολογικής μεροληψίας, ενώ παράλληλα καταγράφονται οι προϋποθέσεις στις οποίες πρέπει να ανταποκριθεί για να διατηρήσει την ομοσπονδιακή του χρηματοδότηση. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται και απαιτήσεις όπως: αλλαγές στις διαδικασίες πρόσληψης διδασκόντων και προσωπικού και εισαγωγής φοιτητών, ώστε αυτές να γίνονται «αμερόληπτα κι αντικειμενικά» και να μη βασίζονται σε κριτήρια όπως «το χρώμα του δέρματος ή η καταγωγή», ενώ οι διαδικασίες πρέπει να εποπτεύονται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ˙ αναμόρφωση του προγράμματος σπουδών και της διαχείρισης του πανεπιστημίου, ιδιαίτερα προγραμμάτων τα οποία σύμφωνα με την επιστολή «ευνοούν τον αντισημιτισμό» ˙ μεταρρύθμιση στη διαδικασία εισαγωγής ξένων φοιτητών, ώστε να αποφευχθεί η εισαγωγή φοιτητών οι οποίοι αποτελούν «απειλή για τις αμερικανικές αξίες και συνταγματικές αρχές» και είναι «υποστηρικτές της τρομοκρατίας και του αντισημιτισμού».
Το Χάρβαρντ δημοσιεύει την επιστολή αυτή, με την απάντηση του νυν προέδρου, Άλαν Γκάρμπερ, όπου δηλώνει την άρνηση του να συμμορφωθεί με τις επιστολές αυτές, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως ένα «αντισυνταγματικό τελεσίγραφο», με το οποίο απειλείται η ακαδημαϊκή ελευθερία και η αυτονομία του ιδρύματος. Στην άρνηση αυτή του Χάρβαρντ να συμμορφωθεί απαντά η κυβέρνηση, με την αιφνιδιαστική κατάσχεση ομοσπονδιακής χρηματοδότησης ύψους 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων για ερευνητικά προγράμματα στο πανεπιστήμιο. Η διαμάχη κορυφώνεται, με το πανεπιστήμιο να καταθέτει αγωγή κατά της κυβέρνησης για το ξαφνικό αυτό πάγωμα τη χρηματοδότησης, ισχυριζόμενο πως η απόφαση της κυβέρνησης είναι παράνομη κι αυθαίρετη, λειτουργώντας ως αντίποινο για την άρνηση συμμόρφωσης στις κυβερνητικές επιταγές και χρησιμοποιώντας την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση ως μέσο πίεσης. Παράλληλα, με την απόφαση της αυτή η κυβέρνηση κατηγορείται ότι παραβίασε την Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος (First Amendment), καθώς κι ότι δεν τήρησε τις προβλεπόμενες νομικές διαδικασίες πριν την επιβολή της κατάσχεσης.
Η διαμάχη οξύνεται στα τέλη Μαΐου του 2025, με την απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να προχωρήσει σε ανάκληση της πιστοποίησης του πανεπιστημίου να εγγράφει και να υποδέχεται ξένους φοιτητές, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 27% της φοιτητικής του κοινότητας, και σε αποκλεισμό του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών του. Η απόφαση αυτή επικαλείται λόγους «εθνικής ασφάλειας», κατηγορώντας το Χάρβαρντ ότι «δεν παρείχε πληροφορίες σχετικά με τη συμπεριφορά των ξένων φοιτητών» και ότι επιτρέπει την ύπαρξη «αντιαμερικανικών και φιλοτρομοκρατικών δρώντων» μέσα στην πανεπιστημιούπολη. Το Χάρβαρντ προσφεύγει σε ομοσπονδιακό δικαστήριο της Μασαχουσέτης και καταθέτει δεύτερη αγωγή εναντίον της κυβερνητικής απόφασης, για την οποία η δικαστής Άλισον Ντ. Μπάροουζ εκδίδει προσωρινή διαταγή αναστολής, τασσόμενη υπέρ του Χάρβαρντ.
Τον Ιούνιο του 2025, ο Τραμπ προχωρά σε έκδοση εκτελεστικού διατάγματος με το οποίο απαγορεύει τη χορήγηση θεωρήσεων σε ξένους φοιτητές που προορίζονταν να φοιτήσουν στο Χάρβαρντ από το νέο ακαδημαϊκό έτος, ενώ εξετάζει και την ανάκληση των ήδη παρεχόμενων θεωρήσεων σε ενεργούς αλλοδαπούς φοιτητές. Την αμέσως επόμενη ημέρα, το Χάρβαρντ τροποποιεί την ήδη υπάρχουσα αγωγή του, ζητώντας την παύση της εφαρμογής του διατάγματος αυτού, την οποία η δικαστής Μπάροουζ -η οποία έχει επιληφθεί και της υπόθεσης-πραγματοποιεί, εκδίδοντας μέσα σε λίγες ώρες προσωρινή περιοριστική εντολή, και δηλώνοντας πως ειδάλλως, αν εφαρμοζόταν ένα τέτοιο μέτρο προτού ακουστούν όλα τα επίδικα μέρη, το Χάρβαρντ θα διέτρεχε κίνδυνο για «άμεση και ανεπανόρθωτη ζημία».
Αυτή η πολυδιάστατη κι εκτεταμένη αντιπαράθεση της πολιτικής ηγεσίας με ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια της χώρας, συνιστά επομένως όχι μόνο νομική διαμάχη αλλά και πολιτική σύγκρουση. Πολιτική σύγκρουση η οποία εμπίπτει σε μία ευρύτερη στρατηγική του Αμερικανού Προέδρου να εφαρμόσει αποφασιστικά την κυβερνητική του πολιτική και την επικράτηση των ιδεολογικών και πολιτικών του προτιμήσεων με μέτρα σφοδρά, χαρακτηριζόμενα κι ως ακραία κι αυταρχικά από πολλούς. Όσο αναμένονται ακόμα εξελίξεις για το ζήτημα, θα ήταν εύλογο ίσως να αναρωτηθούμε: μέχρι ποιο σημείο νομιμοποιείται η πολιτική εξουσία να παρεμβαίνει στην ακαδημαϊκή αυτονομία; Πότε η κυβερνητική παρέμβαση μετατρέπεται σε παραβίαση των θεμελιωδών αρχών της ελευθερίας του λόγου και του πλουραλισμού;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Judge halts Trump’s proclamation to suspend new international student visas at Harvard hours after university filed amended lawsuit, CNN, διαθέσιμο εδώ
-
Attacks on Harvard by Trump administration have built for months. A timeline of the dispute, CNN, διαθέσιμο εδώ
-
The fallout from Trump’s war on Harvard will long outlast his presidency, BBC, διαθέσιμο εδώ
-
Explainer – Χάρβαρντ: Τι σημαίνει το «μπλόκο» Τραμπ στους ξένους φοιτητές, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
