Του Βάιου Φιλιούση,
Στις ευρωεκλογές του 2014 οι Bündnis 90/Die Grünen έλαβαν ένα ποσοστό της τάξης του 10,7%. Το 2019 οι Πράσινοι διπλασίασαν τα ποσοστά τους, και έφτασαν το 20,5%. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι στις ευρωεκλογές του 2024, τα ποσοστά του κόμματος έπεσαν ξανά στα «φυσιολογικά» τους, δηλαδή γύρω στο 11%. Γιατί όμως υπάρχει αυτή ή ασταθής πορεία των Πρασίνων; Γιατί παρατηρείται αυτό το φαινόμενο;
Για να κατανοήσουμε το φαινόμενο, πρέπει αρχικά να εξετάσουμε το πολιτικό και οικονομικό παγκόσμιο πλαίσιο ανά τις περιόδους. Tην περίοδο πριν το 2014, η Ευρωζώνη βρισκόταν βαθιά ακόμα στην κρίση που προκλήθηκε το 2009. Υπήρχε έντονα ο κίνδυνος της διάλυσής της και πέντε χώρες της, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Κύπρος βρίσκονταν σε μνημόνια. Την ίδια περίοδο εμφανίστηκαν πολλά λαϊκιστικά κινήματα και ηγέτες με λαϊκιστικά χαρακτηριστικά, που «απειλούσαν» να μεταρρυθμίσουν τη μέχρι τότε δεδομένη κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέτοια κόμματα ήταν ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α και η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, οι Podemos στην Ισπανία και το Κίνημα των πέντε αστέρων στην Ιταλία. Ταυτόχρονα, η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε ως περίοδος αναταραχών, λόγω της αστάθειας στην Ουκρανία, με την πτώση του φιλορώσου Προέδρου Γιανουκόβιτς και την εγκατάσταση νέας φιλοευρωπαϊκής κυβέρνησης, που οδήγησε στην προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και την έναρξη του πολέμου στο Ντονμπάς. Επομένως, η περίοδος 2009-14 χαρακτηρίζεται από ένα ασταθές πολιτικό και οικονομικό σκηνικό, το οποίο προφανώς κατηύθυνε και την ψήφο των Γερμανών ψηφοφόρων. Αξίζει , επίσης να σημειωθεί το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο, βρισκόταν στο τιμόνι της Γερμανίας μία ισχυρή ηγετική προσωπικότητα, η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία σίγουρα προσέφερε μία σταθερότητα και μία σιγουριά μέσα στη ρευστή πολιτική πραγματικότητα.
Όσον αφορά την περίοδο 2014-19, οι συνθήκες είχαν αλλάξει. Καταρχάς, στην εκλογική άνοδο των Πρασίνων, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο η ανάδειξη της οικολογικής κρίσης ως θέμα μείζονος σημασίας στον δημόσιο λόγο. Υπήρξαν μαζικές διαδηλώσεις νέων σε όλη την Ευρώπη για το ζήτημα της οικολογικής καταστροφής, και εμφανίστηκαν κινήματα όπως αυτό του “Fridays for Future” της Greta Thunberg που διαμόρφωσαν την εκλογική συνείδηση των νέων ψηφοφόρων. Αν και η άνοδος του λαϊκισμού δε σταμάτησε ( μάλιστα γνώρισαν σημαντική εκλογική στήριξη νέα κόμματα όπως το Fidesz στην Ουγγαρία και το AfD στην Γερμανία), και η παγκόσμια ειρήνη φάνηκε να αποσταθεροποιείται ακόμα περισσότερο, με τις τρομοκρατικές επιθέσεις σε όλη την Ευρώπη, το γερμανικό εκλογικό σώμα αποφάσισε να στηρίξει το πράσινο κίνημα. Σε αυτό σίγουρα διετέλεσε σημαντικός παράγοντας, το γεγονός ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο η οικονομία γνώρισε μία ανάκαμψη (το 2018 ακόμα και η Ελλάδα βγήκε από τα μνημόνια), ενώ η Γερμανία ήταν από τις χώρες που επωφελήθηκαν περισσότερο εκείνη την περίοδο. Επομένως παρατηρούμε ότι, σε αυτήν την χρονική περίοδο, το γερμανικό σώμα ψήφισε με βάση μεταϋλιστικές αξίες, δεδομένου φυσικά ότι οικονομικά η χώρα πήγαινε πολύ καλά.
Αντιθέτως, την περίοδο 2019-24 η ευρωπαϊκή ήπειρος βρέθηκε εκ νέου σε τροχιά κρίσεων. Καταρχάς το 2020 εμφανίστηκε μία πρωτοφανής κρίση για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η πανδημία του Covid-19 «χτύπησε καμπανάκια» στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα μέλη κράτη της, και τους έδειξε ότι χρειάζεται μία ισχυρή, κοινή πολιτική όσον αφορά πιθανές μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις. Το ίδιο συνέβη και με την άλλη σοβαρή κρίση που εμφανίστηκε εκείνη την περίοδο. Αναφέρομαι στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και στην οικονομική και ανθρωπιστική κρίση που δημιουργήθηκε.
Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε και το γεγονός ότι οι Πράσινοι από το 2021 αποτελούσαν μέρος της κυβέρνησης συνεργασίας, η οποία αποτελείτο μεταξύ των ιδίων, των σοσιαλδημοκρατών και των φιλελεύθερων. Επομένως, η πτώση των ποσοστών τους στις ευρωεκλογές του 2024 μπορεί να θεωρηθεί και φυσιολογική φθορά που γνωρίζουν τα κυβερνητικά κόμματα σε εκλογές δεύτερης τάξης. Την ίδια στιγμή, εμφανίστηκε ένα νέο κόμμα το οποίο ανταποκρινόταν σε ένα μέρος του «προφίλ» των «πράσινων ψηφοφόρων». Αναφέρομαι στο νεοσύστατο BSW. Το BSW ιδρύθηκε στις 8 Ιανουαρίου του 2024 από το χρόνια υψηλόβαθμο στέλεχος της γερμανικής αριστεράς (Die linke), Sahra Wagenknecht. Αν και πρόκειται για ένα κόμμα με αριστερές οικονομικές θέσεις, σε επίπεδο κοινωνίας φαίνεται πως στέκεται στα «δεξιά». Η οικονομική πολιτική που ακολουθεί το BSW, θεωρείται αρκετά ξεκάθαρη και τάσσεται υπέρ των υψηλών φόρων και του περιορισμού της ελεύθερης οικονομίας, με σκοπό την αποκαρτελοποίησή της και το σπάσιμο τυχόν μονοπωλίων. Τάσσεται υπέρ της περαιτέρω ανάπτυξης της βιομηχανίας, ενώ θεωρεί ότι τα πράσινα μέτρα κάνουν κακό στην οικονομία της χώρας. Παρά το γεγονός ότι δεν αρνείται την επικινδυνότητα της κλιματικής κρίσης, η αντιμετώπισή της δεν είναι στην κορυφή της ατζέντας του κόμματος. Αξίζει να σημειωθεί πως η Wagenknecht έχει δημοσίως ότι το κόμμα των Πράσινων είναι το πιο επικίνδυνο κόμμα για το μέλλον της Γερμανίας. Παρατηρούμε λοιπόν ότι επρόκειτο για ένα αριστερό οικονομικά κόμμα, το οποίο όμως κατακρίνει τις σύγχρονες αριστερές/ προοδευτικές τάσεις που ενσαρκώνει το κόμμα των Πρασίνων. Αν και εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράδοξο το γεγονός ότι κάποιοι πρώην ψηφοφόροι των Πρασίνων στράφηκαν προς ένα κόμμα που τους χαρακτηρίζει «επικίνδυνους», αυτό μπορεί να εξηγηθεί αν τους θεωρήσουμε ευμετάβλητους, συγκυριακούς ψηφοφόρους της Αριστεράς, χωρίς μεγάλη κομματική ταύτιση, που δεν ανήκουν στον ιδεολογικά «σταθερό πυρήνα» του κόμματος. Είναι επομένως αρκετά λογικό ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων των Πρασίνων να κατευθύνθηκε προς τα εκεί ως ένδειξη διαμαρτυρίας.
Συμπερασματικά, παρατηρείται ότι η ψήφος του εκλογικού σώματος της Γερμανίας αντικατόπτριζε πλήρως την πολιτικοοικονομική κατάσταση της περιόδου. Όποτε οι συνθήκες σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν δύσκολες, κρίσιμες ή επικίνδυνες, οι Γερμανοί ψήφιζαν με γνώμονα την ασφάλεια αλλά και την σταθερότητα της οικονομίας. Από την άλλη, όποτε οι διεθνείς συνθήκες ήταν ευνοϊκές και καλλιεργούσαν μία σταθερότητα η ψήφος τους κατευθυνόταν προς τους Πράσινους. Δηλαδή κατευθύνονταν προς μεταϋλιστικές αξίες. Τέλος, το γεγονός ότι οι Πράσινοι αποτελούσαν μέχρι το 2024 κυβερνητικό κόμμα επηρέασε τα ποσοστά τους στις ευρωεκλογές του 2024, ενώ ταυτόχρονα, η εμφάνιση ενός νέου αριστερού αντισυστημικού κόμματος τους έβλαψε σημαντικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Caught in Between: The German Greens After the Election, Green European Journal, διαθέσιμο εδώ
