Της Σταυρούλας Κυριάκου,
Τι είναι ο σταφυλόκοκκος;
Ο σταφυλόκοκκος είναι γένος βακτηρίων που ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια Staphylococcacae και χαρακτηρίζονται ως θετικοί κατά Gram κόκκοι σύμφωνα με τη χρώση Gram. Κάτω από το μικροσκόπιο, το βακτήριο του σταφυλόκοκκου αποτυπώνεται σε ομάδες που μοιάζουν με τσαμπί σταφυλιού και εκεί οφείλεται και η ονομασία του.
Πώς γίνεται η ταξινόμηση του βακτηρίου;
Το γένος του σταφυλόκοκκου περιλαμβάνει πάνω από 45 είδη βακτηρίων. Η πιο κοινή μέθοδος διάκρισης των διαφόρων τύπων στα μικροβιολογικά εργαστήρια είναι η δοκιμασία της κοαγκουλάσης ενώ 3 από αυτούς σχετίζονται με λοιμώξεις στον άνθρωπο:
- Staphylococcus Aureus (χρυσίζων σταφυλόκοκκος): ο πλέον μολυσματικός με μεγάλη κατηγορία λοιμώξεων, συνήθως πυογόνων.
- Staphylococcus Epidermitis: μέλος της φυσιολογικής χλωρίδας, προκαλεί λοιμώξεις που σχετίζονται με εγκατεστημένες ιατρικές συσκευές.
- Staphylococcus Saprophyticus: κύρια αιτία ουρολοιμώξεων (κυρίως σε νεαρές γυναίκες), λιγότερο επικίνδυνο στέλεχος από τον S. Aureus αλλά με πολυάριθμες επιπλοκές αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα.
Ποιες είναι οι κλινικές εκδηλώσεις του σταφυλόκοκκου;
Ο S. Aureus προκαλεί σοβαρές δερματικές αλλοιώσεις, αποστήματα και εν τω βάθει λοιμώξεις όπως οστεομυελίτιδα και ενδοκαρδίτιδα. Αποτελεί μία ενδονοσοκομειακή μόλυνση που πυροδοτεί το σύνδρομο τοξικού σοκ με απελευθέρωση υπεραντιγόνων στην κυκλοφορία του αίματος. Ο S. Epidermitis μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπου υπάρχει ξένο αντικείμενο (καθετήρας, ενδοφλέβια γραμμή, αρθροπλαστική επιμόλυνση) ή ακόμη και σε ανοσοκατεσταλμένους. Επιπλέον, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τους χρήστες ναρκωτικών. Άλλα συμπτώματα που αναφέρονται συχνά είναι:
- Πνευμονία
- Σηψαιμία
- Ενδοφθαλμίτιδα
- Τροφική δηλητηρίαση
- Ουρολοιμώξεις
- Πυόδερμα
Πώς γίνεται η μετάδοση του σταφυλόκοκκου;
Η μετάδοση του βακτηρίου γίνεται πολύ εύκολα, γεγονός που αντικατοπτρίζει με μεγάλη ακρίβεια το ποσοστό των προσβεβλημένων ατόμων στη χώρα μας. Η άμεση επαφή με μολυσμένη επιφάνεια ή δέρμα όπως και η αερογενής μετάδοση κατέχουν την πρώτη θέση στο επίπεδο της μόλυνσης. Επίσης, το βακτήριο ευδοκιμεί σε χώρους με υψηλή μικροβιακή πίεση, όπως τα νοσοκομεία και καθιστά ευάλωτα τα άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
Τι πρέπει να κάνω όταν δω το πρώτο σημάδι της λοίμωξης;
Η άμεση αντιμετώπιση των συμπτωμάτων καθορίζει και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Για τον λόγο αυτό, ο ασθενής οφείλει να ενεργήσει χωρίς βιασύνη και αμέσως μόλις εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
- Καθαρισμός της μολυσμένης περιοχής με νερό και σαπούνι.
- Αποφυγή τριβής και ξυσίματος, διότι υπάρχει ο κίνδυνος εξάπλωσης σε άλλα μέρη του σώματος.
- Προστασία της περιοχής με αποστειρωμένο επίδεσμο ή γάζα.
- Επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό, ο οποίος θα καθορίσει και την εξέλιξη της θεραπείας.
Ποια είναι η θεραπεία της λοίμωξης;
Η συχνότερη θεραπεία του σταφυλόκοκκου γίνεται με τη χρήση αντιβιοτικών και συγκεκριμένα β-λακταμικών αντιβιοτικών, ανθεκτικών στην πενικιλινάση. Η πενικιλίνη χρησιμοποιείται σε στελέχη ευαίσθητα στη μεθικιλλίνη ενώ για τα στελέχη MRSA (Methicillin-Resistant Staphylococcus Aureus) που αντιπροσωπεύουν τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις γίνεται χρήση της βανκομυκίνης. Σε περιπτώσεις αποστημάτων, η παροχέτευση και η χειρουργική αντιμετώπιση είναι καθοριστική. Μπορεί να χορηγηθεί, επιπλέον, ενισχυτική θεραπεία που περιλαμβάνει αναλγητικά και αντιπυρετικά ενώ είναι σημαντική η καλή ενυδάτωση και η σωστή διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η νοσοκομειακή αντιμετώπιση, όπου απαιτείται νοσηλεία με ενδοφλέβια αντιβιοτικά και στενή ιατρική παρακολούθηση.
Μπορεί να προληφθεί ο σταφυλόκοκκος;
Ο σταφυλόκοκκος είναι ένα βακτήριο που με καλή υγιεινή και προσοχή μπορεί να προληφθεί σε μεγάλο βαθμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) παραθέτει κάποια μέτρα πρόληψης τα οποία, είναι σημαντικά για τη μη εξάπλωση επιδημίας σε κοινότητες αλλά και νοσοκομεία. Αυτά είναι:
- Τακτικό πλύσιμο χεριών κυρίως πριν τα γεύματα και αποφυγή άμεσης επαφής των βλεννογόνων.
- Καθαρισμός, απολύμανση επιφανειών και συχνό πλύσιμο σε πετσέτες, σεντόνια σε υψηλές θερμοκρασίες.
- Αποφυγή κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων (ξυραφάκια, χτένες, οδοντόβουρτσες).
- Κάλυψη πληγών σε περίπτωση ατυχήματος.
- Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των παιδιών κατά τη σχολική τους ηλικία.
Δεν υπάρχει επί του παρόντος, διαθέσιμο εμβόλιο κατά του σταφυλόκοκκου αλλά βρίσκεται σε κατάσταση δοκιμής. Πρόκειται για ένα πρωτότυπο εμβόλιο που βασίζεται σε καψικό πολυσακχαρίτη του S. Aureus και έχει χορηγηθεί σε εθελοντές για την αύξηση του υπεράνοσου ορού, ο οποίος θα μπορούσε να δοθεί σε ασθενείς στο νοσοκομείο πριν από την επέμβαση. Ένα εμβόλιο που βασίζεται σε πρωτεΐνη που δεσμεύει τη φιμπρονεκτίνη, επάγει προστατευτική ανοσία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των σταφυλοκοκκικών λοιμώξεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Staphylococcus, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Σταφυλόκοκκος, Rhodos Urology, διαθέσιμο εδώ
