Της Σταματίνας Βόντα,
Με αφορμή το προσφάτως εγκριθέν νομοσχέδιο για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, επανήλθε στο προσκήνιο η «προβληματική» της κοινωνικής αλλαγής. Το βασικό ερώτημα εντοπίζεται στο εάν η κοινωνική αλλαγή πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μία συνθήκη υπαγορευόμενη από την κοινωνία σύσσωμη ή από τις «βαθύτερες» ανάγκες της κοινωνίας, ακόμη κι αν αυτές αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μέρος της. Αποτελεί κοινή γνώση ότι η κοινωνική οργάνωση ανά τα χρόνια μετασχηματίζεται, εξελίσσεται και ανανεώνεται θεσμικά, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις νέες κοινωνικές ανάγκες που ανακύπτουν. Αυτή η αλλαγή, όμως, μπορεί να συνιστά αντικείμενο προσωπικής άποψης του κάθε κοινωνού, ιδίως όταν αναφέρεται σε δικαιώματα που απονέμει το κράτος στους πολίτες του; Μπορεί, δηλαδή, ένα κράτος, το οποίο επιθυμεί να καλείται δημοκρατικό και «κράτος δικαίου», να αγνοεί μέρος της κοινωνίας, στερώντας θεμελιώδη δικαιώματά του και αντιμετωπίζοντάς το ως «πολίτη 2ης κατηγορίας», ώστε να μη προσβληθούν οι προσωπικές πεποιθήσεις και η ιδεολογία μιας μερίδας ατόμων;
Από τη μια πλευρά, η Δημοκρατία ως πολίτευμα, αλλά και ως ιδέα, δεν είναι μια «στείρα» αντίθεση μειοψηφίας-πλειοψηφίας, δεν είναι «ελευθερία για τους πολλούς», αλλά ελευθερία και ισότητα για όλους. Το κράτος οφείλει να συγκροτείται και να λειτουργεί προς εξυπηρέτηση όλων των κοινωνών και, ιδίως σε συνταγματικά ζητήματα, να ακολουθεί τις επιταγές των κοινωνικών αναγκών. Με λίγα λόγια, όταν η ίδια η κοινωνία έχει αλλάξει, έχει ανασυσταθεί, έχει αναγνωρίσει την ύπαρξη ζητημάτων που χρήζουν μεταρρυθμίσεων, το κράτος δε δύναται να αδιαφορεί.
Από την άλλη πλευρά, «προσεγγίζοντας» το θέμα κοινωνιολογικά κι όχι μόνο πολιτικά-νομικά, η αποδοχή της αλλαγής από την κοινωνία συλλήβδην είναι μια «ουτοπία», διότι είναι υπερβολικά ελπιδοφόρο να περιμένουμε να υπάρξει ομοφωνία ανάμεσα σε ανθρώπους τόσο διαφορετικούς σε ποικίλους τομείς της ζωής τους, λόγου χάρη, σε πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο, στη νοοτροπία, στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, στην ηλικία. Το γεγονός ότι μια «αλλαγή» αποκτά νομική αναγνώριση από το κράτος δε σημαίνει αλληλένδετα ότι και η κοινωνία θα αποδεχτεί ανθρώπους και θα αναγνωρίσει τα δικαιώματά τους εν μία νυκτί (πλήρης κοινωνικής ενσωμάτωση). Δυστυχώς, οι διακρίσεις και η ρητορική μίσους θα εξακολουθήσουν να παρατηρούνται σε ορισμένους κύκλους της κοινωνίας, καθώς αυτό είναι και ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών, η ανομοιομορφία τόσο μεταξύ των διαφορετικών κοινωνιών όσο και μέσα στην ίδια κοινωνία.
Σταδιακά και κλιμακωτά, άλλοτε σε βραχύτερο άλλοτε σε μακρότερο χρονικό διάστημα, μετά από μια κοινωνική μεταβολή που «ταράζει τα νερά» της κοινής γνώμης και απασχολεί έντονα την κοινωνία, επέρχεται η αποδοχή και η σύμπλευση, επειδή ακόμη και οι πιο «δύσπιστοι» κοινωνοί αντιλαμβάνονται μέσα από την καθημερινότητα ότι αυτό που φάνταζε στα μάτια τους ως ανεπίτρεπτο και «εξωπραγματικό» είναι τελικά συμβατό με την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, χωρίς να δημιουργεί ανυπέρβλητα προβλήματα. Αυτή, άλλωστε, είναι και η φυσική πορεία του κοινωνικού μετασχηματισμού, μεταβολή status quo — μεταβολή, σε έναν αέναο κύκλο κοινωνικής ύπαρξης. Σε αυτό το σημείο διαφαίνεται και η αλήθεια πίσω από τα λόγια του Friedrich Engels, ο οποίος υποστήριζε ότι μετά από μια επανάσταση που δικαιώνεται, το καθεστώς που διαμορφώνεται είναι μετά από λίγο καιρό η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, η οποία χρειάζεται ξανά ανατροπή, δηλαδή μια νέα επανάσταση. Έτσι, λοιπόν, είναι και η κοινωνία που διαρκώς αλλάζει και αναδιοργανώνεται με ταχείς ρυθμούς, πάντοτε προς εξυπηρέτηση των αναγκών των μελών της.
