Της Βικτώριας Τσουκανέλη,
Κατά τους χειμερινούς ή ψυχρούς μήνες πολλοί άνθρωποι ταλαιπωρούνται με ένα φαινόμενο που επηρεάζει τόσο τα δάχτυλα του χεριού όσο και του ποδιού. Τα χείμετλα (ή στην καθομιλουμένη χιονίστρες), που εμφανίζονται σε πολλούς ανθρώπους, είναι ένας τύπος κάκωσης από ψύχος, μια κυκλοφοριακή διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από ερυθηματώδεις, βλατιδώδεις, φυσαλιδώδεις, οζώδεις ή ελκωτικές αλλοιώσεις.
Τα χείμετλα εμφανίζονται στα δάκτυλα των χεριών ή/και των ποδιών 12 με 24 ώρες μετά την έκθεση σε κρύο και υγρό περιβάλλον. Οι βλάβες μπορεί να είναι μονήρεις (μεμονωμένες), πολλαπλές, ακόμα και να συνενώνονται μεταξύ τους δημιουργώντας μεγάλες ερυθρωπές, επώδυνες περιοχές. Η διάρκειά τους ποικίλλει, αλλά συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 1 και 3 εβδομάδων. Πολλοί άνθρωποι φαίνεται πως ταλαιπωρούνται κάθε χειμώνα από τις χιονίστρες, ενώ έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις ασθενών που παύουν να τις εμφανίζουν, παρ’ όλο που ταλαιπωρούνται για χρόνια από αυτές. Ο λόγος που γίνεται αυτό παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστος.
Ο ασθενής με χείμετλα αναφέρει πόνο, πρήξιμο των δακτύλων του, έντονο κνησμό και αίσθημα καύσου. Παρατηρείται έντονη ευαισθησία στην περιοχή και, ειδικά, όταν τα χείμετλα βρίσκονται σε έξαρση, ο ασθενής αδυνατεί να χρησιμοποιήσει τα χέρια του. Σε τέτοιες περιπτώσεις, που επηρεάζεται φανερά η κινητικότητα των άκρων, τα συμπτώματα μπορεί να αποδοθούν λανθασμένα σε καταστάσεις όπως αρθρίτιδα. Επομένως, με σκοπό την εξ’ αρχής σωστή διάγνωση, είναι σημαντικό ο ασθενής να συμβουλευτεί τον κατάλληλο γιατρό και να υποβληθεί στις κατάλληλες εξετάσεις.
Η κλινική εικόνα των χειμέτλων δεν είναι πάντοτε αθώα. Αν και στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών τα χείμετλα είναι ιδιοπαθή, ο γιατρός οφείλει να τους εξετάσει πλήρως για μια σειρά παθήσεων που μπορεί να υποβόσκουν. Η κύρια πάθηση που ανησυχεί τους γιατρούς είναι τα χείμετλα σε έδαφος ερυθηματώδους λύκου. Ο φόβος οφείλεται στη συσχέτιση των χειμέτλων αυτών με την εκδήλωση συστηματικού ερυθηματώδους λύκου (ΣΕΛ). Η βιβλιογραφία αναφέρει μικρή πιθανότητα μετάπτωσης των απλών ιδιοπαθών χειμέτλων σε ΣΕΛ, εν τούτοις, η σοβαρή οργανική επίπτωση του αδιάγνωστου ΣΕΛ αποτελεί την κυριότερη αιτία ενδελεχούς εξέτασης του ασθενή.
Το φαινόμενο Raynaud είναι μια αγγειοσυσπαστική διαταραχή των χεριών που πολλές φορές συγχέεται με τις χιονίστρες, παρ’ όλο που η κλινική τους εικόνα διαφέρει αρκετά. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να γίνεται με προσοχή η διαφορική διάγνωσή τους, καθώς το κάθε νόσημα μπορεί να υποκρύπτει τους δικούς του κινδύνους. Πολλά ρευματολογικά νοσήματα μπορεί να κρύβονται πίσω από τις χιονίστρες και γι’ αυτό ο γιατρός οφείλει να εξετάσει ενδελεχώς τον ασθενή του. Τέτοια νοσήματα είναι το αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ), το σκληρόδερμα και άλλα.
Πρόληψη και αντιμετώπιση
Οι χιονίστρες φαίνεται πως μπορούν να προληφθούν με την αποφυγή της έκθεσης σε κρύο, με το ζεστό ντύσιμο και την κάλυψη των εκτεθειμένων περιοχών. Γίνεται ισχυρή σύσταση για χρήση γαντιών κάθε φορά που ο ασθενής έρχεται σε επαφή με κρύο και υγρασία, προκειμένου τόσο να προληφθούν οι βλάβες όσο και για να μην υποτροπιάσουν. Επιπρόσθετα, το κάπνισμα έχει συσχετιστεί με αγγειόσπασμο που επιδεινώνει τα συμπτώματα των χειμέτλων, επομένως, αλλαγές στον τρόπο ζωής όπως η διακοπή του καπνίσματος, θα ωφελήσουν τον ασθενή. Το δέρμα μετά από την έκθεση σε κρύο πρέπει να ζεσταίνεται αργά και με έμμεσο τρόπο, αποφεύγοντας μαλάξεις, επαφή με τις βλάβες ή άμεση έκθεση του άκρου σε ζέστη.
Θεραπεία δεύτερης γραμμής αποτελούν τα τοπικά κορτικοστεροειδή, κυρίως, σε μορφή αλοιφών, οι οποίες περιέχουν χαμηλές, μέτριες ή υψηλές δόσεις αυτών. Πολλές κλινικές μελέτες έχουν αποκαλύψει την αμφιλεγόμενη αποτελεσματικότητα αυτών, καθώς, αν και παρατηρούμε υποχώρηση των συμπτωμάτων μετά την εφαρμογή τους, τα κορτικοστεροειδή επιβαρύνουν σημαντικά τον ασθενή και δημιουργούν περαιτέρω προβλήματα όπως ιστική ατροφία, σε περιπτώσεις χρόνιας χρήσης αυτών. Τέλος, η νιφεπιδίνη και, γενικότερα, οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου, αποτελούν μια ομάδα φαρμάκων αρκετά αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των χειμέτλων. Διαθέτουν αγγειοδιασταλτική δράση και οι βλάβες μετά τη χορήγησή τους φαίνεται πως υποστρέφουν.
Ο ασθενής πρέπει να ελεγχθεί με μια σειρά αιματολογικών και ρευματολογικών εξετάσεων προκειμένου τόσο να επιβεβαιωθεί η διάγνωση των χειμέτλων όσο και για να αποκλειστεί πιθανή υποβόσκουσα παθολογία. Ο πλήρης ρευματολογικός έλεγχος περιλαμβάνει:
- Αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα: Για αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο
- Αντιπυρηνικά αντισώματα (ANA, anti-DNA, anti-ENA): Για ΣΕΛ και μικτή νόσο συνδετικού ιστού
- Ρευματοειδής παράγοντας ή/και anti-CCP: Για ρευματοειδή αρθρίτιδα
- ACA και anti-SCL: Για σκληρόδερμα
- Κρυοσφαιρίνες, κρυοϊνωδογόνοκαι ψυχροσυγκολλητίνες για ασθενείς με χρόνια χείμετλα
Μια απλή αιματολογική εξέταση μπορεί να βοηθήσει στην αρχική εκτίμηση των χειμέτλων. Ο γιατρός οφείλει να ζητήσει γενική αίματος, αλλά μπορεί να ελέγξει τον ασθενή και με πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως:
- Ηλεκτροφόρηση των πρωτεϊνών του ορού
- Μέτρηση των κρυοσφαιρινών του ορού
- Δερματικές βιοψίες, τα αποτελέσματα των οποίων, αν και είναι μη-ειδικά, μπορεί να βοηθήσουν στην διάγνωση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χείμετλα (χιονίστρες), e-rheumatology.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Chilblains, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Pernio, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
