Της Αναστασίας Κούρλα,
«Είμαστε τσακισμένοι, μαραμένοι, χαμένοι μες στον κυκέωνα της σύγχρονης ζωής. Κανείς δεν περιμένει κάτι καλό από την Ελλάδα. Καμία ελπίδα δεν χαράζει πουθενά. Η στιγμή αυτή είναι βέβαια μια θαυμάσια στιγμή».
Από το δοκίμιο «Ελεύθερον Πνεύμα» (1929)
Ο Έλληνας λογοτέχνης και γνωστός εκπρόσωπος της γενιάς του ’30, ο Γιώργος Θεοτοκάς, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 27 Αυγούστου του 1905, γιος του δικηγόρου Μιχαήλ Θεοτοκά, με καταγωγή από τη Χίο, και της Ανδρονίκης, το γένος Νομικού, κόρη εμπόρου από τα Νένητα της Χίου, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην Πόλη. Στην Κωνσταντινούπολη φοίτησε στο Ελληνογαλλικό Λύκειο και το 1922 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα με την οικογένειά του, ξεκινώντας τον κύκλο σπουδών του στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού. Το 1925, όντας ακόμη φοιτητής, εκλέχτηκε Γενικός Γραμματέας της δημοτικιστικής οργάνωσης Φοιτητική Συντροφιά, όπου υποδέχτηκε τον Γιάννη Ψυχάρη στη Χίο. Πηγές αναφέρουν ότι για τη δραστηριοποίησή του εκεί, κινδύνευσε το 1926 να αποβληθεί από το Πανεπιστήμιο. Αποφοίτησε το 1927 κι έφυγε αμέσως μετά για τρία χρόνια στο Παρίσι και το Λονδίνο, για να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, ερχόμενος σε επαφή με φιλοσοφικά, ιστορικά και ανεξαιρέτως νομικά ενδιαφέροντα.
Στο Λονδίνο, έγραψε το πρώτο του δοκίμιο Ελεύθερο Πνεύμα (1929), που θεωρήθηκε ως το «μανιφέστο της Γενιάς του ´30». Πρόκειται για ένα τολμηρό έργο που ελέγχει, και σχεδόν απορρίπτει, την προγενέστερη λογοτεχνική παραγωγή (ιδίως την ηθογραφία), καθώς δεν αποδέχεται το φανατισμό και το δογματισμό στην κριτική και καταθέτει τις απόψεις του για την ανανέωση της ελληνικής λογοτεχνίας.
Το 1929 επέστρεψε στην πρωτεύουσα, όπου άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου και δημοσίευσε πολλά κείμενά του, τόσο στον ημερήσιο, όσο και στον περιοδικό Τύπο. Κατά καιρούς, συνεργάστηκε με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και με την εφημερίδα «Το Βήμα», ενώ υπήρξε επίσης μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Εποχές». Παράλληλα, το 1933, κυκλοφόρησε το πρώτο λογοτεχνικό του έργο, το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος Αργώ, ενώ υπήρξε συνιδρυτής του περιοδικού «Νέα Γράμματα» το 1935.
Η πεζογραφία, το θέατρο, η ποίηση, το δοκίμιο, η κριτική και η ταξιδιωτική λογοτεχνία ήταν κάποιες από τις ασχολίες του. Με το έργο του έθεσε τις βάσεις της θεωρίας της «Γενιάς του ´30» για την ελληνικότητα, που προέρχεται από την ελληνική παράδοση (αρχαιοελληνική, βυζαντινή, λαϊκός πολιτισμός), αλλά, και από την ευρωπαϊκή και τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ακόμη, η ελληνική πεζογραφική δημιουργία του 19ου αιώνα αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για τον αφηγηματικό του λόγο. Από τα έργα του σημειώνουμε ως ορόσημα τον Λεωνή, τους Ασθενείς και οδοιπόρους, το Δαιμόνιο, για το οποίο η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε με το «Bραβείο πεζογραφίας» το 1939.
Το 1940, στις δύσκολες εποχές του πολέμου, κατατάχτηκε ως εθελοντής στο στρατό, αλλά αποπέμφθηκε κι επανακατατάχθηκε το Μάρτιο του 1941. Παρόλο που εκπαιδεύτηκε, τελικά, δεν πολέμησε. Αργότερα, διετέλεσε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου κατά τις διετίες, 1945-1946 και 1951-1952 και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κ.Θ.Β.Ε. Το 1945, προτάθηκε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας από το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας, Sigfrid Siwertz, αλλά δε βραβεύτηκε. Ταξίδεψε σε πολλές χώρες και έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Επίσης, εκπροσώπησε την Ελλάδα στις διεθνείς συναντήσεις της Γενεύης και στο Διεθνές Συνέδριο του Εδιμβούργου.
Το 1948 παντρεύτηκε τη φιλόλογο Ναυσικά Στεργίου, την οποία θρήνησε το 1959. Το 1955 έθεσε υποψηφιότητα, ανεπιτυχώς, στις βουλευτικές εκλογές στη πατρογονική του Χίου. Το 1957 έλαβε το Α’ Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για το έργο του Τα προβλήματα του καιρού μας. `Υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος από το 1961, δηλαδή το έτος ίδρυσής του.
Εμφορούταν από δημοκρατικές και φιλελεύθερες πολιτικές απόψεις, και, μετεμφυλιακά, υπήρξε ο βασικός παραγωγός δημιουργικής σκέψης στο χώρο του «Δημοκρατικού Κέντρου», ως «ο πνευματικός ταγός δίπλα στον πολιτικό ταγό Γεώργιο Παπανδρέου». Τέλος, το 1966 παντρεύτηκε την ποιήτρια Κοραλία Ανδρεάδη. Ωστόσο, ο έγγαμος βίος δε διήρκησε πολύ, καθώς ο ίδιος, απεβίωσε στις 30 Οκτώβριου, του ίδιου χρόνου, στην Αθήνα, σε ηλικία 61 χρόνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Γιώργος Θεοτοκάς», Τα πρόσωπα και τα κείμενα Β΄, Αθήνα, 1943.
- Γιώργος Θεοτοκάς, biblionet.gr, διαθέσιμο εδώ.
