Της Στέλλας Κίζυλη,
Η απονομή της δικαιοσύνης με την εφαρμογή των κανόνων δικαίου γίνεται σε δύο στάδια, αφενός με τη διαγνωστική διαδικασία με συνέπεια την έκδοση δικαστικής απόφασης που να ανταποκρίνεται στα πραγματικά περιστατικά και την ορθή υπαγωγή τους σε κανόνες δικαίου και αφετέρου με την αναγκαστική εκτέλεση. Η τελευταία είναι απαραίτητη για την ορθή και αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης, αφού, αν δεν υπήρχε η δυνατότητα υλικής πραγματοποίησης των κυρώσεων που απειλούνται βάσει των κανόνων δικαίου, η προσφυγή στα δικαστήρια, μάλλον, θα στερούνταν νοήματος.
Η αναγκαστική εκτέλεση διακρίνεται, εκτός των άλλων, και ανάλογα με το είδος της αξίωσης στην ικανοποίηση της οποίας τείνει. Έτσι, αντικείμενο της αξίωσης μπορεί να είναι η υποχρέωση του οφειλέτη να προβεί σε μία ενέργεια ή ακόμη και η υποχρέωσή του να παραλείψει ή να ανεχθεί κάποια ενέργεια. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη διάταξη 947 ΚΠολΔ: «Όταν ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να παραλείψει ή να ανεχθεί πράξη, το δικαστήριο, για την περίπτωση που παραβεί την υποχρέωσή του, απειλεί για κάθε παράβαση χρηματική ποινή έως εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ υπέρ του δανειστή και προσωπική κράτηση έως ένα έτος. Αν η απειλή της χρηματικής ποινής και της προσωπικής κράτησης δεν περιέχεται στην απόφαση που καταδικάζει τον οφειλέτη να παραλείψει ή να ανεχθεί πράξη, απαγγέλλεται από το μονομελές πρωτοδικείο. Το δικαστήριο αυτό είναι αρμόδιο να βεβαιώσει την παράβαση και να καταδικάσει στη χρηματική ποινή και στην προσωπική κράτηση. Στην τελευταία περίπτωση, δικάζει σύμφωνα με τη διαδικασία των περιουσιακών διαφορών των άρθρων 614 επ.». Προϋπόθεση για την εφαρμογή του άρθρου αυτού είναι, επομένως, η ύπαρξη αξίωσης προς παράλειψη ή ανοχή πράξης, η οποία μπορεί να απορρέει είτε από την ιδιωτική βούληση, δηλαδή από σύμβαση, είτε από τον νόμο, δηλαδή από απαγορευτικές διατάξεις που υποχρεώνουν σε παράλειψη ή ανοχή.
Η παράλειψη μπορεί να συνίσταται τόσο στην εφάπαξ αρνητική στάση του οφειλέτη όσο και στην εξακολουθητική ή περιοδική αποχή του οφειλέτη από την ενέργεια πράξεως. Από την άλλη, αντίθετα με ό,τι ισχύει στην αξίωση προς παράλειψη, όπου ο οφειλέτης έχει υποχρέωση αποχής, στην αξίωση για ανοχή, ο οφειλέτης δεν έχει δικαίωμα να αποτρέψει την ενέργεια του δανειστή. Η αναγκαστική εκτέλεση του άρθρου 947 ΚΠολΔ περιλαμβάνει δύο στάδια και απαιτεί την έκδοση δύο δικαστικών αποφάσεων. Ειδικότερα, με την πρώτη απόφαση καταδικάζεται ο οφειλέτης σε παράλειψη ή ανοχή και απειλείται εναντίον του χρηματική ποινή και προσωπική κράτηση για κάθε παράβαση της υποχρέωσης, ενώ με τη δεύτερη διαπιστώνεται η παράβαση της υποχρέωσης εκ μέρους του οφειλέτη και επιβάλλονται οι προβλεπόμενες κυρώσεις. Η αξίωση, δηλαδή, μπορεί να προστατευθεί, αν παραβιάστηκε η υποχρέωση του οφειλέτη για παράλειψη ή ανοχή και όχι αν δεν απειλείται παραβίαση της.
Ακόμη, για την κατάφαση των προϋποθέσεων της αναγκαστικής εκτέλεσης απαιτείται εκτελεστός τίτλος, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι η τελεσίδικη δικαστική απόφαση, με την οποία ο οφειλέτης καταδικάζεται στην υποχρέωση παράλειψης ή ανοχής και απειλούνται οι σχετικές κυρώσεις, όπως προκύπτει, άλλωστε, από τη σαφή διατύπωση του άρθρου 947. Ωστόσο, γίνεται δεκτό ότι η εκτέλεση της απόφασης δεν προϋποθέτει απαραίτητα την τελεσιδικία της αλλά μπορεί να γίνει και στην περίπτωση που η απόφαση κηρυχθεί προσωρινά εκτελεστή, υπό τους όρους του άρθρου 908 ΚΠολΔ, ως προς τη χρηματική ποινή και όχι ως προς την προσωπική κράτηση, για την οποία απαιτείται οπωσδήποτε τελεσίδικη απόφαση.
Για τη βεβαίωση της παράβασης και την καταδίκη του οφειλέτη στη χρηματική ποινή ή και την προσωπική κράτηση απαιτείται, πέρα από την έκδοση της απόφασης που τον υποχρεώνει σε παράλειψη ή ανοχή και απειλεί τις προβλεπόμενες κυρώσεις, η εκ προθέσεως παράβαση της υποχρέωσης αυτής από τον οφειλέτη. Χρειάζεται, δηλαδή, ο οφειλέτης να προβλέπει και να αποδέχεται ως αναγκαία ή ενδεχόμενη συνέπεια της συμπεριφοράς του την παραβίαση της πρώτης απόφασης. Σε περίπτωση πολλαπλών παραβάσεων, μάλιστα, οφείλονται καταρχήν ισάριθμες χρηματικές ποινές και χωρεί καταδίκη σε προσωπική κράτηση για κάθε παράβαση χωριστά, εκτός αν μεταξύ των πολλαπλών παραβάσεων υπάρχει στενός δεσμός, δηλαδή αυτές λαμβάνουν χώρα εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος, με τρόπο τέτοιο, ώστε να συγκροτούν μία «διαρκή ενέργεια» ή «φυσική ενότητα ενέργειας» και τότε επιβάλλεται μία μόνο ποινή. Αυτό συμβαίνει όταν οι επιμέρους πράξεις δε μπορούν να διαγνωστούν αυτοτελώς με σαφήνεια, αλλά δημιουργούν στον μέσο εξωτερικό παρατηρητή την εντύπωση μίας ενιαίας συμπεριφοράς.
Εν κατακλείδι, τα μέσα εκτέλεσης για την ικανοποίηση της αξίωσης του δανειστή κατά του οφειλέτη για παράλειψη ή ανοχή δεν έχουν το χαρακτήρα αποζημίωσης για τη μη τήρηση εκ μέρους του οφειλέτη της υποχρέωσής του, αλλά λειτουργούν ως μέσα εξαναγκασμού, προκειμένου να συμμορφωθεί αυτός προς το περιεχόμενο της δικαστικής απόφασης, ενώ ο δανειστής διατηρεί όλες τις αξιώσεις που προβλέπονται από το ουσιαστικό δίκαιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η αναγκαστική εκτέλεση της υποχρέωσης του οφειλέτη προς παράλειψη ή ανοχή, efotopoulou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εγχειρίδιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως, Πελαγία Γέσιου- Φαλτσή, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2019
