Tου Ελευθέριου Χονδρού,
Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Vladimir Putin αρέσκεται να απεικονίζεται ως νέος τσάρος όπως ο Πέτρος Α’ ή ο Ιβάν Γ’, ο μεγάλος πρίγκιπας του 15ου αιώνα, γνωστός για τη «συγκέντρωση των ρωσικών εδαφών». Ωστόσο, ο πόλεμος του Putin στην Ουκρανία, που ήδη κλείνει ένα χρόνο, δεν κατάφερε μέχρι στιγμής να εξασφαλίσει τα εδάφη που σκοπεύει να καταλάβει και στη Ρωσία, υπάρχει φόβος ότι οδηγεί το έθνος του σε μια σκοτεινή περίοδο διαμάχης και στασιμότητας. Ορισμένοι της ρωσικής ελίτ λένε, επίσης, ότι ο Ρώσος ηγέτης χρειάζεται πλέον απεγνωσμένα μια στρατιωτική νίκη για να εξασφαλίσει τη δική του επιβίωση. «Στη Ρωσία η πίστη δεν υπάρχει», είπε ένας Ρώσος δισεκατομμυριούχος.
Η πλήρους κλίμακας εισβολή του Putin στην Ουκρανία μπορεί να ξεκίνησε με υπερβάλλοντα ζήλο να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Όμως, ακόμη κι όταν υπέστη επανειλημμένες στρατιωτικές ήττες –μειώνοντας το ανάστημά του παγκοσμίως και βάφοντάς τον με ισχυρισμούς για φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τα στρατεύματά του– ο Putin έχει σφίξει τον αυταρχικό του έλεγχο στο εσωτερικό, χρησιμοποιώντας τον πόλεμο για να καταστρέψει κάθε αντιπολίτευση και να δημιουργήσει μια κλειστή, παρανοϊκή κοινωνία, η οποία θα είναι εχθρική προς τους φιλελεύθερους, τα LGBTQ άτομα και, ιδιαίτερα, την Ελευθερία και τη Δημοκρατία «δυτικού» τύπου.
Οι οπαδοί του Ρώσου Προέδρου ορκίζονται ότι «απλώς δεν μπορεί να χάσει» στην Ουκρανία, χάρη στον τεράστιο ενεργειακό πλούτο της χώρας του, τα πυρηνικά όπλα και τον τεράστιο αριθμό στρατιωτών που μπορεί να συγκεντρώσει στο πεδίο της μάχης. Αυτοί οι υποστηρικτές βλέπουν τον Putin να «υψώνεται από τις στάχτες» της Ουκρανίας για να ηγηθεί ενός λαίμαργου έθνους που ορίζεται από την αποκήρυξη της Δύσης – μια μεγαλύτερη, πιο ισχυρή εκδοχή του Ιράν. Ωστόσο, στελέχη επιχειρήσεων και κρατικοί αξιωματούχοι λένε ότι η θέση του ίδιου του Putin στην κορυφή θα μπορούσε να αποδειχθεί επισφαλής, καθώς οι αμφιβολίες για τις τακτικές του αυξάνονται. Για πολλούς από αυτούς, το παιχνίδι του Putin στοίχισε 30 χρόνια προόδου από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το όραμά του για τη Ρωσία τρομάζει πολλούς ολιγάρχες και κρατικούς αξιωματούχους, οι οποίοι εκμυστηρεύονται ότι ο πόλεμος ήταν ένα καταστροφικό λάθος που απέτυχε από κάθε άποψη.
Όμως, παραμένουν παράλυτοι, φοβισμένοι και δημόσια σιωπηλοί. Κάποιοι είναι σίγουροι ότι ο «τσάρος» τους μπορεί να διατηρήσει την εξουσία του χωρίς νίκη, αρκεί να συνεχίσει τον πόλεμο και να εξαντλήσει την αποφασιστικότητα της Δύσης και τις προμήθειες όπλων. Για να δράσει οποιοσδήποτε από την ελίτ, είπε ο Bondarev, πρώην Ρώσος διπλωμάτης, «πρέπει να κατανοηθεί ότι ο Putin οδηγεί τη χώρα σε πλήρη κατάρρευση. Ενώ αυτός εξακολουθεί να βομβαρδίζει και να επιτίθεται, ο κόσμος πιστεύει ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο άσχημη. Πρέπει να υπάρξει πλήρης στρατιωτική απώλεια και μόνο τότε οι άνθρωποι θα καταλάβουν ότι πρέπει να δράσουν».
Αυτό στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν όλα τα στρατόπεδα είναι ότι ο Ρώσος Πρόεδρος δεν δείχνει καμία πρόθεση να τα παρατήσει. Καθώς η θέση της Ρωσίας στο πεδίο μάχης επιδεινώθηκε τους τελευταίους μήνες, κλιμακώθηκε επανειλημμένα, ανακατεύοντας τους διοικητές του, εξαπολύοντας βάναυσες αεροπορικές επιδρομές σε μη στρατιωτικές υποδομές και απειλώντας να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Τώρα, με τα στρατεύματά του να ενισχύονται από στρατεύσιμους και κατάδικους και να είναι έτοιμοι να εξαπολύσουν νέες επιθέσεις, ο 70χρονος Ρώσος ηγέτης χρειάζεται οπωσδήποτε μια νίκη για να διατηρήσει τη δική του αξιοπιστία.
Οι αναλυτές που υποστηρίζουν το Κρεμλίνο βλέπουν την κλιμάκωση –την άντληση περισσότερων στρατιωτών και την αύξηση της στρατιωτικής παραγωγής– ως τον μόνο δρόμο προς τη νίκη. Κάτι που φαίνεται να «ταιριάζει γάντι» στον χαρακτήρα του Putin.
Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει πραγματικά τον τρέχοντα στρατιωτικό στόχο ή τι μπορεί να θεωρήσει ο Putin νίκη. Κάποιοι λένε ότι θα συμβιβαστεί με την κατάληψη όλων των περιοχών του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ της ανατολικής Ουκρανίας, όπου η Ρωσία άρχισε να υποδαυλίζει αυτονομιστικό πόλεμο το 2014. Άλλοι λένε ότι δεν εγκατέλειψε τα σχέδιά του να καταλάβει το Κίεβο και να ανατρέψει την Κυβέρνηση.
Aπο την άλλη, αυτοί που πιστεύουν ότι ο πόλεμος έχει χαθεί διατρέχουν τη γκάμα από φιλελεύθερους έως σκληροπυρηνικούς και είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξοι για το μέλλον της χώρας τους. Τονίζοντας ότι η οικονομία της χώρας τους βρίσκεται κάτω από τεράστια πίεση και δεν μπορεί να αντέξει για πολύ κάτω από αυτές τις συνθήκες.
Όπως διαφαίνεται, αυτό για το οποίο δεν υπάρχει όμως καμία αμφιβολία είναι ότι ο πόλεμος που διεξάγει ο Ρώσος Πρόεδρος ήταν καταστροφή για τη χώρα του. Οι εκτιμήσεις των ρωσικών απωλειών στα πεδία των μαχών σε διάστημα ενός έτους κυμαίνονται έως και 200.000. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι απώλειες του Κρεμλίνου μπορεί να ήταν ιδιαίτερα οξείες και αποθαρρυντικές, αλλά μια φημολογούμενη νέα ρωσική επίθεση μπορεί να αποδειχθεί ακόμη πιο αιματηρή. «Εάν τα τρέχοντα ποσοστά απωλειών αποτελούν ένδειξη, η επερχόμενη επίθεση θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου απώλεια ζωών και να πυροδοτήσει πλήρη κατάρρευση του ηθικού μεταξύ των ήδη αποθαρρυνμένων κινητοποιημένων στρατευμάτων της Ρωσίας», σημείωσε ο διεθνολόγος Peter Dickinson. Επιπλέον, ο ρωσικός στρατός έχει δει το οπλοστάσιό του να εξαντλείται σοβαρά. Έχει χάσει σχεδόν τα μισά κύρια άρματα μάχης του, σύμφωνα με εκτίμηση που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, και βυθίζεται σε αποθέματα όπλων παλαιότερης εποχής (και μερικές φορές σοβιετικής).
Οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία έχουν συρρικνώσει την οικονομία της, επηρέασαν τη βιομηχανική ικανότητα της χώρας σε ορισμένους τομείς και οδήγησαν σε μια εποχή ολοκλήρωσης της Ρωσίας στην Ευρώπη στο τέλος. Όμως, ενώ τα μέτρα έχουν επιφέρει επώδυνο τίμημα για τη Ρωσία, δεν ανάγκασαν τον Putin να επανεξετάσει τον πόλεμο του νεοιμπεριαλιστικού ρεβανσισμού. «Αντί για ανάπτυξη, έχουμε πτώση. Αλλά λέγοντας όλα αυτά, σίγουρα δεν είναι κατάρρευση, δεν είναι καταστροφή», δήλωσε ο Sergey Aleksashenko, πρώην πρώτος Aντιπρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, σε μια συζήτηση στην Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα. «Δεν μπορούμε να πούμε ότι η ρωσική οικονομία έχει καταστραφεί, και ότι ο Putin δεν έχει κεφάλαια για να συνεχίσει τον πόλεμό του. Αυτό, απλά, δεν είναι αλήθεια».
Μέρος του λόγου γι’ αυτό είναι το σημαντικό ποσό εσόδων που εξακολουθούν να δημιουργούνται από τις ευρωπαϊκές εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ανεξάρτητα από τη δηλωμένη επιθυμία τους να απογαλακτιστούν από τη ρωσική ενεργειακή εξάρτηση, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν τον χειμώνα χωρίς τη ρωσική ενέργεια. Ωστόσο, τα νέα γεωπολιτικά ρήγματα που δημιουργήθηκαν από την εισβολή μπορεί να επιταχύνουν τη μετάβαση της Ευρώπης σε οικονομίες που έχουν απελευθερωθεί από τον άνθρακα και να μειώσουν περαιτέρω τη μόχλευση της Ρωσίας στην ήπειρο.
Παρά τη βεβαιότητα της ρωσικής αποτυχίας, ο πόλεμος δεν φαίνεται να τελειώνει ακόμη. Οι αναλυτές το αποδίδουν εν μέρει στην προσωπική αποφασιστικότητα –και αυταπάτες– του ίδιου του Ρώσου ηγέτη. «Από τον Φεβρουάριο του 2022, ο κόσμος έμαθε ότι ο Putin θέλει να δημιουργήσει μια νέα εκδοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας με βάση τα δικά του ερεθίσματα από τη σοβιετική εποχή και τις ερμηνείες του για την Ιστορία.», γράφει η διεθνολόγος Angela Stent.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A year after invasion, has Russia already lost?, Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- What Putin Got Right, Foreign Policy, διαθέσιμο εδώ
- Sergey Aleksashenko, Vox Ukraine, διαθέσιμο εδώ
