Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η Μποτσουάνα, που συχνά χαιρετίζεται ως σταθερή δημοκρατία στην Αφρική, βιώνει μια άνευ προηγουμένου πολιτική κόντρα που έχει τραβήξει την προσοχή τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στο επίκεντρο αυτής της αναταραχής βρίσκεται η σύγκρουση μεταξύ του πρώην προέδρου Ian Khama και του επιλεγμένου διαδόχου του, Mokgweetsi Masisi. Η διαμάχη μεταξύ αυτών των δύο πολιτικών προσωπικοτήτων έχει κλιμακωθεί σε σημείο δημοσίων κατηγοριών, δικαστικών αγώνων, ακόμη και καταγγελιών για σχέδια δολοφονίας. Με τις επερχόμενες γενικές εκλογές στις 30 Οκτωβρίου, η κόντρα πρόκειται να επηρεάσει σημαντικά το πολιτικό τοπίο αυτού του πλούσιου σε διαμάντια έθνους.
Ο Ian Khama, ο γιος του πρώτου προέδρου της Μποτσουάνα, Sir Seretse Khama, διετέλεσε πρόεδρος της χώρας από το 2008 έως το 2018. Η ηγεσία του συνέχισε την κυριαρχία του Δημοκρατικού Κόμματος της Μποτσουάνα (BDP), το οποίο κυβερνά τη χώρα από την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1966. Ωστόσο, η δημοτικότητα του Khama μειώθηκε λόγω των αυξανόμενων ανησυχιών για τη διαφθορά, την ανεργία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μετά την παραίτησή του το 2018, παρέδωσε την εξουσία στον αντιπρόεδρό του, Mokgweetsi Masisi, φαινομενικά για να εξασφαλίσει τη συνέχεια.
Ωστόσο, η σχέση μεταξύ των πρώην συμμάχων επιδεινώθηκε γρήγορα. Εικάζεται ότι η συμφωνία κυρίων για τον διορισμό του αδερφού του Khama, Tshekedi, αντιπροέδρου του Masisi, απέτυχε, οδηγώντας σε εντάσεις. Ο Khama άρχισε σύντομα να κατηγορεί τον Masisi για υπονόμευση της δημοκρατίας και περικοπή των προνομίων ασφαλείας του. Οι ανατροπές πολιτικής από τον Masisi, όπως η άρση της απαγόρευσης του κυνηγιού τροπαίων και η αλλαγή της στάσης της Μποτσουάνα για την Κίνα, απλώς βάθυναν το ρήγμα. Οι ισχυρισμοί του Khama για απειλές κατά της ζωής του τον οδήγησαν τελικά σε αυτοεξορία στη Νότια Αφρική το 2021.
Η κόντρα πήρε νομική τροπή όταν ο Khama κατηγορήθηκε για διάφορα εγκλήματα, όπως ξέπλυμα χρήματος και παράνομη κατοχή πυροβόλων όπλων. Έχει απορρίψει με συνέπεια αυτές τις κατηγορίες ως «κατασκευασμένες» και πολιτικά υποκινούμενες. Μετά από χρόνια στην εξορία, ο Khama επέστρεψε στη Μποτσουάνα τον Σεπτέμβριο του 2024 για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες στο δικαστήριο. Οι εμφανίσεις του στο δικαστήριο σημαδεύτηκαν από χαμόγελα αυτοπεποίθησης, παρόλο που η νομική έκβαση παραμένει αβέβαιη. Η υπόθεση έχει αναβληθεί για μετά τις εκλογές, δημιουργώντας ένα τεταμένο σκηνικό για την επερχόμενη ψηφοφορία.
Οι επερχόμενες εκλογές διαμορφώνονται σε ένα δημοψήφισμα για την κληρονομιά του BDP και την κατεύθυνση του μέλλοντος της Μποτσουάνα. Ο Khama έχει ρίξει το βάρος του στο αντιπολιτευόμενο Πατριωτικό Μέτωπο της Μποτσουάνας (BPF), ένα κόμμα στο οποίο προσχώρησε λίγο μετά την παραίτησή του από το BDP το 2019. Στόχος του είναι να τερματίσει την 58χρονη βασιλεία του BDP, ένα κόμμα που βοήθησε να ιδρύσει ο ίδιος ο πατέρας του. Η εκστρατεία του BPF έχει επικεντρωθεί σε ζητήματα που έχουν απήχηση στους ψηφοφόρους, όπως η διαφθορά, η οικονομική ανισότητα και η έλλειψη θέσεων εργασίας.
Ωστόσο, το Μασίσι και το BDP παραμένουν τρομεροί αντίπαλοι. Ενώ το μερίδιο των ψήφων του κόμματος έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να απολαμβάνει σημαντική υποστήριξη, ειδικά στις αστικές περιοχές. Ο κατακερματισμός της αντιπολίτευσης, με πολλά κόμματα να ανταγωνίζονται για επιρροή, λειτουργεί υπέρ του Masisi μειώνοντας την ψήφο κατά του BDP. Επιπλέον, ο Masisi έχει αντικρούσει τους ισχυρισμούς του Khama χαρακτηρίζοντάς τους ως ασυνεπείς και αβάσιμους, απορρίπτοντας ακόμη και τους ισχυρισμούς για δηλητηρίαση ως αβάσιμες.
Παρά τις διαμάχες γύρω από την προεδρία του, ο Ian Khama εξακολουθεί να κυριαρχεί στη Μποτσουάνα, ιδιαίτερα μεταξύ των ηλικιωμένων πολιτών και των κατοίκων της περιοχής καταγωγής του, Serowe. Η καταγωγή του ως γιου του Sir Seretse Khama, ο οποίος έπαιξε θεμελιώδη ρόλο στην ιστορία της Μποτσουάνα, του προσδίδει έναν βαθμό αξιοπιστίας και πίστης. Η απόφαση του BPF να ξεκινήσει το μανιφέστο του στο Serowe είναι μια στρατηγική κίνηση για να κεφαλαιοποιήσει την τοπική επιρροή του Khama, ειδικά καθώς κατέχει τον παραδοσιακό τίτλο του υπέρτατου αρχηγού.
Για πολλούς ξένους, η πολιτική αναταραχή της Μποτσουάνα προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της φήμης της χώρας για σταθερότητα και ισχυρούς θεσμούς. Για δεκαετίες, ήταν μια από τις πιο επιτυχημένες δημοκρατίες της Αφρικής, που στηρίζεται στον τεράστιο πλούτο της με διαμάντια. Ωστόσο, υποκείμενα ζητήματα όπως η οικονομική ανισότητα, η ανεργία και οι προκλήσεις διακυβέρνησης έχουν τεντώσει αυτή τη φήμη. Ο δείκτης Ibrahim of African Governance σημείωσε πτώση στην απόδοση της Μποτσουάνα κατά τη διάρκεια της θητείας του Khama, αντανακλώντας τις αυξανόμενες ανησυχίες για τη δημοκρατική υγεία της χώρας.
Η τρέχουσα αντιπαράθεση εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη δύναμη των δημοκρατικών θεσμών της Μποτσουάνα. Μπορεί η χώρα να αντιμετωπίσει αυτήν την πολιτική κρίση χωρίς να διακυβεύσει τη μακροχρόνια φήμη της για εύρυθμη διακυβέρνηση; Το αποτέλεσμα των εκλογών και ο επακόλουθος χειρισμός της νομικής υπόθεσης του Khama πιθανότατα θα δώσει απαντήσεις.
Οι επερχόμενες εκλογές αντιπροσωπεύουν κάτι περισσότερο από έναν ανταγωνισμό μεταξύ του BDP και της αντιπολίτευσης είναι μια αντανάκλαση του διχασμένου πολιτικού τοπίου του έθνους. Η περιφρόνηση του Khama κατά του BDP έχει εκμεταλλευτεί τη δημόσια δυσαρέσκεια με την τρέχουσα κυβέρνηση, ενώ η ηγεσία του Masisi έχει επίσης αντιμετωπίσει κριτική για την αποτυχία να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις οικονομικές ανισότητες. Η συνεχιζόμενη κόντρα έχει αποκαλύψει βαθιές διαιρέσεις, όχι μόνο εντός της πολιτικής ελίτ αλλά και μεταξύ των απλών πολιτών που πρέπει τώρα να αποφασίσουν αν θα υποστηρίξουν την κληρονομιά του BDP ή αν θα αγκαλιάσουν ένα αβέβαιο νέο μονοπάτι.
Καθώς η Μποτσουάνα κατευθύνεται στις κάλπες στις 30 Οκτωβρίου, οι εκλογές θα λειτουργήσουν ως κομβική στιγμή στην πολιτική εξέλιξη της χώρας. Το διακύβευμα είναι μεγάλο, όχι μόνο για τους Ian Khama και Mokgweetsi Masisi, αλλά και για τη μελλοντική πορεία της ίδιας της Μποτσουάνα. Ο ανταγωνισμός Khama–Masisi υπογραμμίζει την περίπλοκη αλληλεπίδραση της προσωπικής πολιτικής, των δυναστικών κληρονομιών και των προκλήσεων της διακυβέρνησης σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- How friends became foes in Africa’s diamond state, BBC, διαθέσιμο εδώ
