Του Παναγιώτη Μαχαίρα,
Το 2025, δεν είναι πλέον ασυνήθιστο να ακούς κάποιον να λέει, «είχα κάποια συμπτώματα και ρώτησα το Chat GPT πριν επισκεφτώ τον γιατρό». Αυτό που ξεκίνησε ως καινοτομία στη ζωή μας, έχει μετατραπεί σε ρουτίνα. Από τη διάγνωση μυστηριωδών συμπτωμάτων μέχρι την παροχή συμβουλών για σχέσεις και τη δημιουργία διατροφικών πλάνων, το Generative AI έχει εισχωρήσει στους κλάδους στους οποίους απευθυνόμασταν αποκλειστικά σε ανθρώπινους επαγγελματίες.
Το συγκεκριμένο ζήτημα δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά και την ψυχολογία. Οι καταναλωτές επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με υπηρεσίες που κάποτε εξαρτώνταν σε μεγάλο βαθμό από την ανθρώπινη εμπειρία, την εμπιστοσύνη και τη συναισθηματική σύνδεση. Η μετατόπιση αυτή είναι σταδιακή αλλά σημαντική. Οι άνθρωποι προτιμούν ολοένα και περισσότερο την αμεσότητα έναντι της αλληλεπίδρασης, την επιφάνεια έναντι της λεπτομέρειας και τον έλεγχο έναντι της συμβουλευτικής.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Ένας αυξανόμενος αριθμός ασθενών συμβουλεύεται πλέον την τεχνητή νοημοσύνη πριν καλέσει γιατρό. Τα άτομα περιγράφουν τα συμπτώματα τους σε κάποιο bot και λαμβάνουν μια συμβουλευτική απάντηση για την κατάσταση τους, συχνά μαζί με καθοδήγηση σχετικά με το εάν πρέπει να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα. Είναι γρήγορο, εχέμυθο και διαθέσιμο 24/7.
Το παραπάνω διαθέτει συμπεριφορική ευστάθεια. Πολλοί ασθενείς αποφεύγουν τα ιατρικά ραντεβού όχι επειδή δεν εμπιστεύονται τους γιατρούς, αλλά επειδή η εποχή καθιστά την διαδικασία αργή, δαπανηρή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συναισθηματικά άβολη. Το AI αποτελεί μια δωρεάν, άμεση και χωρίς κριτική εναλλακτική. Ταυτόχρονα, πολλοί επαγγελματίες του ιατρικού χώρου χρησιμοποιούν και οι ίδιοι την τεχνητή νοημοσύνη για να αναπτύξουν περιεχόμενο δημιουργώντας έναν online φαύλο κύκλο.
Μια παρόμοια κατάσταση εξελίσσεται και στον τομέα της ψυχικής υγείας. Εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν πλέον το Generative AI ως υποκατάστατο ψυχοθεραπείας. Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει στρατηγικές αντιμετώπισης, ακούει τους χρήστες να εκφράζονται και τους καθοδηγεί σε ασκήσεις γνωσιακής – συμπεριφορικής θεραπείας. Παραδόξως, πολλοί χρήστες αναφέρουν ότι αισθάνονται ότι τους «κατανοούν» μετά από αυτή την αλληλεπίδραση. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν πραγματικούς συναισθηματικούς δεσμούς με τα chatbots, ειδικά όταν αυτά έχουν σχεδιαστεί για να προσομοιάζουν την ενσυναίσθηση και την ενεργητική ακρόαση.
Η σύνδεση αυτή βασίζεται στο ότι, αντίθετα με έναν πραγματικό ψυχολόγο, η τεχνητή νοημοσύνη δεν φαίνεται ποτέ βιαστική, αφηρημένη ή επικριτική. Προσφέρει άνευ όρων προσοχή και ανταποκρίνεται με προβλέψιμο τρόπο, δημιουργώντας έναν ασφαλή χώρο έκφρασης. Μπορεί να φαίνεται σαν μια ψεύτικη ψηφιακή οικειότητα, όμως για εκείνους με περιορισμένη πρόσβαση στην παραδοσιακή ψυχική φροντίδα, αυτά τα εργαλεία δεν είναι απλώς καινοτόμα είναι σωτήρια. Ωστόσο, ακόμη και η πιο συναισθηματικά εύγλωττη τεχνητή νοημοσύνη έχει περιορισμούς και δεν μπορεί να αντικαταστήσει έναν καταρτισμένο επαγγελματία ψυχολόγο. Δεν μπορεί να ερμηνεύσει τη γλώσσα του σώματος, να αντιμετωπίσει καταστάσεις κρίσης με πλήρη αξιοπιστία ή να προσφέρει τον τόνο ενός εκπαιδευμένου ανθρώπου. Αυτά την καθιστούν, προς το παρόν, ένα χρήσιμο συμπλήρωμα, αλλά ένα επικίνδυνο υποκατάστατο.
Στον κόσμο της διαιτολογίας και της ευεξίας, η τεχνητή νοημοσύνη γνωρίζει κι εκεί άνθιση. Εξατομικευμένα προγράμματα διατροφής ή γυμναστικής και συμβουλές για τόνωση της παραγωγικότητας είναι πλέον διαθέσιμα με λίγα μόνο κλικ είτε μέσω του Generative AI είτε μέσω εξειδικευμένων εφαρμογών που ισχυρίζονται ότι αξιοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη. Οι χρήστες εισάγουν τους στόχους τους, τους διατροφικούς περιορισμούς και τα επίπεδα φυσικής τους κατάστασης και το σύστημα παράγει άμεσα εξατομικευμένες προτάσεις. Η ελκυστικότητα είναι κι εδώ η ίδια. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι πάντα διαθέσιμη, ρυθμίζεται και δεν προωθεί συμπληρώματα ούτε κρίνει τις διατροφικές σας επιλογές.
Αυτό που πραγματικά οδηγεί σε αυτή την υιοθέτηση είναι η ψυχολογία της αυτοβελτιστοποίησης. Οι καταναλωτές σήμερα δεν θέλουν απλώς να είναι υγιείς, αλλά θέλουν να είναι αποτελεσματικοί, να βασίζονται σε δεδομένα και να έχουν τον έλεγχο. Η τεχνητή νοημοσύνη αξιοποιεί αυτά τα στοιχεία, προσφέροντας ακρίβεια χωρίς την πιθανή τριβή ενός ανθρώπινου προπονητή/διαιτολόγου. Για πολλούς η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται πιο επιστημονική επειδή πιστεύουν ότι βασίζεται σε δεδομένα και όχι προσωπικές απόψεις, παρ’ όλο που αυτό δεν ισχύει πάντα.
Από όλα αυτά τα παραδείγματα, προκύπτει ότι οι καταναλωτές επαναπροσδιορίζουν τι σημαίνει κατανάλωση υπηρεσιών. Παραδοσιακά, βασιζόμασταν στους ανθρώπους για την εμπειρία τους, την επαγγελματική τους κατάρτιση και τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Ωστόσο, αυτές οι ιδιότητες σταθμίζονται όλο και περισσότερο έναντι της ταχύτητας, της συνέπειας και της διαθεσιμότητας. Ένας ψυχολόγος μπορεί να προσφέρει ενσυναίσθηση, αλλά μόνο με 50 ευρώ την ώρα. Ένας διαιτολόγος μπορεί να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες αλλά δεν μπορεί να αλλάξει άμεσα όλες τα διατροφικά σου δεδομένα όταν αποφασίσεις να φας ένα μπέργκερ.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι αντικαθίστανται, αλλά ότι οι ρόλοι τους αναδιαμορφώνονται. Οι επαγγελματίες χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη στην δημιουργία περιεχομένου για την ιστοσελίδα τους, οι ψυχολόγοι εκμεταλλεύονται εφαρμογές voice to text για να κρατήσουν καλύτερες σημειώσεις για τους ασθενείς τους, ενώ διαιτολόγοι προτείνουν από μόνοι τους τέτοιες εφαρμογές για καλύτερη χαρτογράφηση της δίαιτας των πελατών τους. Η σχέση μεταξύ ειδικού και πελάτη διαφοροποιείται με την τεχνητή νοημοσύνη να είναι το τρίτο πρόσωπο.
Υπάρχουν κάποια πλεονεκτήματα γύρω από αυτή την αλλαγή. Οι υπηρεσίες γίνονται πιο προσβάσιμες, ιδιαίτερα σε όσους ιστορικά έχουν δυσκολευτεί να τις αποκτήσουν ή έχουν στιγματιστεί. Όμως, υπάρχει και μια σειρά από ρίσκα. Τα άτομα μπορούν να πέσουν στην παγίδα και να εμπιστεύονται υπερβολικά τα αλγοριθμικά αποτελέσματα, απλώς και μόνο επειδή είναι γρήγορη και άμεση διαδικασία. Επίσης, το να βασίζεσαι σε κάτι που δεν μπορεί πραγματικά να νοιαστεί για σένα επέρχεται με ένα συναισθηματικό κόστος.
Τελικά, τα ζητήματα γύρω από το AI δεν είναι το αν θα πάρει τον έλεγχο. Πρόκειται για τις αλλαγές που επιφέρει στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ζητάνε βοήθεια, ορίζουν την αυθεντία, αλληλεπιδρούν με κάτι που μοιάζει ανθρώπινο αλλά δεν είναι. Καθώς οι καταναλωτές εξοικειώνονται με το νέο μείγμα και οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, οι πάροχοι υπηρεσιών θα πρέπει να εξελίξουν όχι μόνο τα εργαλεία τους, αλλά και την ταυτότητά τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- NEWMONEY, Πώς η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει τη γυμναστική και τη διατροφή μας, διαθέσιμο εδώ
