Της Αναστασίας Σιαμίδη,
Η περιοχή του Κασμίρ, παραμένει μια γεωπολιτική πληγή στη καρδιά της Νότιας Ασίας, ένα έδαφος διεκδικούμενο από δύο πυρηνικές δυνάμεις, την Ινδία και το Πακιστάν. Οι τελευταίες εξελίξεις του 2025 μαρτυρούν μια νέα εξέλιξη αυτής της μακροχρόνιας σύγκρουσης. Η διαχρονική διαμάχη εντάθηκε έπειτα από επιθέσεις που αποδίδονται σε ένοπλες δυνάμεις με διασυνδέσεις στο Πακιστάν, γεγονός που οδήγησε την Ινδία να εξαπολύσει στρατιωτικά πλήγματα πέραν των συνόρων. Αφετηρία της αναζωπύρωσης της βίας, αποτέλεσε η τρομοκρατική επίθεση στη κοιλάδα Μπαϊσαράν της Ινδίας στις 22 Απριλίου του 2025, η οποία κόστισε τη ζωή 26 ατόμων, κυρίως Ινδών τουριστών. Η Ινδία εξαπέλυσε κατηγορίες στο Πακιστάν για παροχή υποστήριξης σε τρομοκρατικές ισλαμιστικές οργανώσεις, που δραστηριοποιούνται στη περιοχή, ενώ το Πακιστάν αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη.
Στρατιωτικές επιχειρήσεις και αντεγκλήσεις
Στις 7 Μαΐου 2025, η Ινδία πραγματοποίησε μια σειρά αεροπορικών και πυραυλικών επιθέσεων σε έξι θέσεις στο Πακιστάν, τις οποίες χαρακτήρισε ως «στρατόπεδα τρομοκρατών». Η επιχείρηση, γνωστή ως «Επιχείρηση Σιντούρ», προκάλεσε τον θάνατο 31 αμάχων και τον τραυματισμό 57 ατόμων, περιλαμβανομένων και γυναικόπαιδων. Το Πακιστάν, σε ένδειξη ισχύος, αντέτεινε με πυρά πυροβολικού στη Γραμμή Ελέγχoυ (LoC), στη περιοχή του Κασμίρ, πλήττοντας τις ινδικές συνοριακές θέσεις και τα χωριά. Η επίθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα 13 θύματα μεταξύ των οποίων και άμαχοι. Η κλιμάκωση αναζωπύρωσε τον φόβο για γενικευμένο πόλεμο μεταξύ των δύο πυρηνικών δυνάμεων. Εκατέρωθεν υπάρχουν αναφορές για χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones), τακτικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς, ακόμα και αναχαιτίσεων από αεροσκάφη που παραβίασαν τον εναέριο χώρο.
Ταυτόχρονα, παρατηρείται σημαντική στρατιωτική συγκέντρωση και από τις δύο πλευρές: η Ινδία μετακίνησε επιπλέον μονάδες στα σύνορα με το Πακιστάν, ενώ το Ισλαμαμπάντ ενεργοποίησε επιφυλακές των δυνάμεών του στο Πουντζάμπ και το Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν. Οι παρασκηνιακές πληροφορίες αναφέρουν πως και οι δύο χώρες έχουν θέσει σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας τα πυρηνικά τους οπλοστάσια, χωρίς να έχουν προβεί σε επίσημες δηλώσεις.
Διπλωματική Κρίση και διακοπή συμφωνιών
Η ένταση οδήγησε σε πλήρη κατάρρευση των διπλωματικών σχέσεων και των συμφωνιών. Η Ινδία απέλασε Πακιστανούς διπλωμάτες και ανέστειλε μονομερώς τη συμφωνία του Σίμλα του 1972, η οποία αποτελούσε τη βάση των ειρηνικών χειρισμών των διαφορών μέσω διαλόγου. Την ίδια στιγμή, έκλεισε τα σύνορα και τον εναέριο χώρο για το Πακιστάν. Αντίστοιχα, το Πακιστάν απέλασε Ινδούς διπλωμάτες, έκλεισε τα σύνορα και τον εναέριο χώρο, ανέστειλε τη συμφωνία του Σίμλα και διέκοψε κάθε μορφή πολιτικής συνεργασίας. Οι ενέργειες αυτές αποτελούν την πιο σοβαρή διάρρηξη των διμερών σχέσεων από τον πόλεμο του 1971.
Διακοπή του Συμφώνου για τα Υδάτινα Δικαιώματα του Ινδού ποταμού
Στις 23 Απριλίου του 2025, η Ινδία ανακοίνωσε την αναστολή του Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού Ποταμού, μιας από τις μακροβιότερες διεθνείς συμφωνίες για τη κατανομή των υδάτινων πόρων. Η Συνθήκη για τα Υδάτινα Δικαιώματα του Ινδού Ποταμού, αποτελεί θεμέλιο της διακρατικής συνεργασίας, υπογεγραμμένη υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας το 1960. Προέβλεπε την ειρηνική κατανομή των υδάτων του Ινδού ποταμού και των παραποτάμων του μεταξύ των χωρών. Παρ’ όλες τις συγκρούσεις των τελευταίων χρόνων, είχε διατηρηθεί σε ισχύ μέχρι κι σήμερα, αποτελώντας σύμβολο συνεργασίας και σταθερότητας. Η Ινδία μείωσε σημαντικά τη ροή του ποταμού Τσέναμπ, προκαλώντας τη μείωση κατά 90% της υδροδότησης του Πακιστάν. Σύμφωνα με το Πακιστάν, αυτή η ενέργεια είναι πιθανό να αποτελέσει casus belli καθώς όπως αντέτεινε, οποιαδήποτε διακοπή υδροδότησης του ποταμού θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πράξη πολέμου, προειδοποιώντας για πυρηνική αντίδραση.
Στρατιωτική προετοιμασία και πολιτική ετοιμότητα
Η κορύφωση των εντάσεων στο Κασμίρ, οδήγησαν την Ινδία και το Πακιστάν να εκκινήσουν εντατικές στρατιωτικές προετοίμασες. Η Ινδία πραγματοποίησε στις 7 Μαΐου 2025 την εθνική άσκηση πολιτικής άμυνας, με την κωδική ονομασία ‘Abhyaas’, που κάλυψε 244 πόλεις περιλαμβανομένων μεγάλων πόλεων όπως το Δελχί και τη Βομβάη. Η άσκηση περιλάμβανε προσομοιώσεις αεροπορικών επιδρομών, δοκιμές σειρήνων αεροπορικής επιδρομής, προσομοιώσεις μπλακάουτ, εκκενώσεις και εκπαίδευση πολιτών σε διαδικασίας έκτακτης ανάγκης -όπως το πυρηνικό ή χημικό πλήγμα.
Ταυτόχρονα, οι ένοπλες δυνάμεις της Ινδίας μετακίνησαν μονάδες πεζικού και τεθωρακισμένων προς τη Γραμμή Ελέγχου, ενώ η αεροπορία έθεσε σε συναγερμό τα μαχητικά της σε βάσεις κοντά στα σύνορα. Ο ινδικός στόλος έλαβε εντολή να παρακολουθεί κινήσεις στον Αραβικό Κόλπο και στον Ινδικό Ωκεανό, σε περίπτωση ναυτικού αποκλεισμού ή εμπλοκής τρίτων δυνάμεων.
Το Πακιστάν, από τη πλευρά του, διέταξε το επιτελείο άμυνας σε γενική κινητοποίηση σε τέσσερις επαρχίες και μερική επιστράτευση εφέδρων. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ενεργοποίηση των «πυρηνικών δογμάτων ελάχιστης αποτροπής», γεγονός που μεταφράστηκε ως σήμα προς την Ινδία αλλά και προς την διεθνή κοινότητα ότι η ενδεχόμενη εισβολή ή παραβίαση της κυριαρχίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε «τελικές επιλογές».
Αντίκτυπος στους πολίτες του Κασμίρ
Οι κάτοικοι του Κασμίρ ζουν υπό καθεστώς συνεχούς φόβου και ανασφάλειας. Η διαρκής απειλή μιας νέας ένοπλης σύρραξης αποτελεί τη διατοπική τους πραγματικότητα. Η στρατιωτική παρουσία έχει ενταθεί, οι πολιτικές ελευθερίες περιορίζονται και οι τοπικές κοινότητες αντιμετωπίζουν σοβαρές ανθρωπιστικές κρίσεις. Η διεθνής κοινότητα εκφράζει ανησυχία για την κατάσταση, αυξάνοντας τις εκκλήσεις για διάλογο και αποκλιμάκωση της έντασης.
Διεθνής αντίδραση και εκκλήσεις για ειρηνική επίλυση
Η διεθνής κοινότητα, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας, έχει εκφράσει σοβαρές ανησυχίες και έχει καλέσει άμεση αποκλιμάκωση και επιστροφή στο διάλογο. Η Τουρκία, το Ιράν και άλλες χώρες του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας έχουν δηλώσει τη στήριξή τους προς το Πακιστάν, ενισχύοντας το διπλωματικό μέτωπο. Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, κατά την επίσκεψή του στο Πακιστάν, κάλεσε για έναν «διεθνή διάλογο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ», ενώ η Κίνα πρότεινε τη δημιουργία ενός ουδέτερου παρατηρητηρίου στην περιοχή του Κασμίρ. Ωστόσο, ούτε η Ινδία αλλά ούτε και το Πακιστάν δείχνουν διάθεση υποχώρησης, αυξάνοντας τον κίνδυνο για άμεση στρατιωτική σύγκρουση. Οι αναλυτές εκφράζουν ανησυχίες για πιθανή περαιτέρω αποσταθεροποίηση της Νότιας Ασίας, τονίζοντας την ανάγκη για άμεσες, ειρηνικές διπλωματικές πρωτοβουλίες.
Η κρίση του Κασμίρ του 2025 δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη στιγμή στην ιστορική διαμάχη Ινδίας-Πακιστάν. Αντιπροσωπεύει τον κίνδυνο που ελλοχεύει όταν περιφερειακές συγκρούσεις δεν αντιμετωπίζονται έγκαιρα και αποφασιστικά. Η μόνη βιώσιμη διέξοδος είναι πολυμερής διάλογος με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, στο διεθνές δίκαιο και στις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων του Κασμίρ.
Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη εκεχειρία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν που συμφωνήθηκε στις 10 Μαΐου του 2025, έπειτα από τέσσερις ημέρες σφοδρών συγκρούσεων, αποτελεί ένα κρίσιμο και εύθραυστο βήμα προς την αποκλιμάκωση. Η κατάπαυση του πυρός που τέθηκε σε ισχύ, έχει σκοπό να αποτρέψει τη περαιτέρω αιματοχυσία και να δημιουργήσει ένα πρόσφορο έδαφος για διπλωματικές λύσεις. Παρα τις συνεχιζόμενες εντάσεις, λόγω της καταγγελίας της Ινδίας για επιθέσεις που παραβιάζουν τη συμφωνία, το Πακιστάν δηλώνει προσήλωση. Η διεθνής κοινότητα χαιρέτησε την εξέλιξη, τονίζοντας πως η εκεχειρία αποτέλεσε ένα πρώτο, κρίσιμο βήμα προς την αποκλιμάκωση. Χαρακτηριστικά ανέφερε πως μόνο μέσω του διαρκούς διαλόγου και της ουσιαστικής διπλωματικής προσπάθειας μπορεί να επιτευχθεί η εύρεσης ενός πιο σταθερού πλαισίου συνύπαρξης μεταξύ των δυο χωρών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Η πολυετής σύγκρουση Ινδίας- Πακιστάν για το Κασμίρ – Οι σύμμαχοι της κάθε πλευράς και οι ισορροπίες, CNN, διαθέσιμο εδώ
-
Σύγκριση στρατιωτικής ισχύος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν: Η δύναμη και τα δόγματά τους, Huffpost, διαθέσιμο εδώ
