Της Ελένης Μήτσιου,
Η μοναδικότητα χαρακτηρίζει τα άτομα συνολικά, όπως και τις συμπεριφορές τους μεμονωμένα. Κατ’ επέκταση, εστιάζοντας στη διαχείριση του άγχους, καθένας έχει ανακαλύψει ή βρίσκεται στη διαδικασία να προσδιορίσει τις συμπεριφορές οι οποίες τον καθησυχάζουν και μετριάζουν το άγχος.
Ορισμένοι φαίνεται να ανακουφίζονται μέσω πνευματικών προσεγγίσεων, όπως η ανάγνωση ιερών κειμένων, για άλλους λειτουργούν σωματικές τεχνικές, όπως οι βαθιές αναπνοές και η σωματική άσκηση, μερικοί προτιμούν νοητικές προσεγγίσεις, όπως η καταγραφή των σκέψεων σε προσωπικό ημερολόγιο ή, φυσικά, ενδέχεται να αποδίδει βέλτιστα ένας συνδυασμός των παραπάνω προσεγγίσεων και πολυάριθμων άλλων. Η λίστα συνεχίζει, ωστόσο, οι ασθενείς με δερματιλλομανία αναφέρουν πως ο αυτοτραυματισμός αυτού του είδους είναι η δική τους, τουλάχιστον επίπονη και ενδεχομένως επιβλαβής, προσέγγιση ώστε να αποφορτιστούν συναισθηματικά.
Εστιάζοντας στη διαταραχή της δερματιλλομανίας, η ετυμολογία της φαίνεται να προσφέρει μια πρώτη εύστοχη και περιεκτική επαφή με την προκείμενη κατάσταση. Πρόκειται για μία σύνθετη λέξη αποτελούμενη από τρία συνθετικά, με πρώτο το δέρμα, υποδηλώνοντας την περιοχή στην οποία εμφανίζεται, δεύτερο συνθετικό το αρχαίο ρήμα «τίλλω», το οποίο στη σύγχρονη ελληνική αποδίδεται ως «τραβώ/αποσπώ (τρίχες)», ιδίως της κεφαλής και τέλος, τρίτο συνθετικό δεν είναι άλλο από το θηλυκό ουσιαστικό «μανία», υποδηλώνοντας την υπερβολή που παρατηρείται στη συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Γενικές πληροφορίες
Επομένως, συνοψίζοντας τις παραπάνω πληροφορίες και προσθέτοντας τον επιστημονικό ορισμό της καταλήγουμε στις εξής διαπιστώσεις:
- Αποτελεί μια ψυχική διαταραχή εξαιτίας της οποίας το άτομο σκαλίζει, γρατζουνά ή τσιμπά το δέρμα του προκαλώντας του τραυματισμούς ή πληγές.
- Ονομάζεται διαφορετικά «Διαταραχή Εκδορών» (skin-picking disorder) και συγκαταλέγεται στην κατηγορία των Ιδεοψυχαναγκαστικών Διαταραχών (OCD).
- Στις περιπτώσεις όπου ο τραυματισμός του δέρματος είναι αξιοσημείωτος, συχνά επηρεάζεται η ψυχική υγεία, η ευημερία και η ποιότητα ζωής των ατόμων.
Επιπλέον, λόγω της αναφοράς της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ) αξίζει να υπογραμμιστεί η διαφορά μεταξύ των δύο καταστάσεων. Η προαναφερθείσα συγκαταλέγεται στις διαταραχές ψυχικής υγείας, ωστόσο, η δερματιλλομανία αν και αποτελεί υποκατηγορία της, εμφανίζει αξιοσημείωτες διαφορές:
- Εμμονές: Στην ΙΨΔ απαντώνται εμμονές, όπως λογισμοί ή παρορμήσεις τις οποίες ο πάσχοντας δε δύναται να ελέγξει, ούτε επιθυμεί να τις περιορίσει. Αντίθετα, στη δερματιλλομανία, οι εμμονές αυτού του είδους δεν παρατηρούνται.
- Ανταμοιβή: Κατά το πείραγμα του δέρματος οι ασθενείς με δερματιλλομανία αναφέρουν πως αισθάνονται ανακουφισμένοι και πως διακατέχονται από παρόμοια ευχάριστα συναισθήματα. Εντούτοις, στην ΙΨΔ δεν προκύπτει η παραπάνω ανακούφιση.
- Τραυματισμός: Στην ΙΨΔ σπάνια παρατηρείται αυτοτραυματισμός, ενώ στη δερματιλλομανία είναι εξαιρετικά κοινός.
Σε ποια άτομα αφορά και πώς επιδρά στο σώμα;
Παλαιότερα, οι επιστήμονες πίστευαν πως η διαταραχή επηρεάζει εντονότερα τις γυναίκες, καθώς αναζητούν θεραπεία συχνότερα συγκριτικά με τους άνδρες. Ωστόσο, τα σύγχρονα δεδομένα αποδίδουν μόνο το 55% των περιπτώσεων στις πρώτες. Επιπλέον, η έναρξη της νόσου τοποθετείται στην εφηβεία, αλλά δύναται να εκδηλωθεί σε όλες τις ηλικίες με ορισμένες υφιστάμενες καταστάσεις να πυροδοτούν την εμφάνιση της διαταραχής, όπως η ύπαρξη εκζέματος ή ακμής. Τέλος, θεωρείται σχετικά σπάνια διαταραχή με το 2% του πληθυσμού να εμφανίζει δερματιλλομανία τη δεδομένη χρονική στιγμή, ενώ το 5,4% των ατόμων θα την παρουσιάσει κάποια στιγμή στη ζωή του.
Περνώντας στην επίδραση της διαταραχής στο σώμα, οι ασθενείς αναφέρουν πως η «παρέμβαση» στο δέρμα πραγματοποιείται παρορμητικά, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται αυτόματα και ασυναίσθητα. Ακόμη, μια ομάδα ασθενών αναγνωρίζει τη συμπεριφορά ενώ προστρέχει σε εκείνη, παρόλα αυτά, δε δύναται να τη σταματήσει και να την περιορίσει. Μερικά άτομα εστιάζουν σε περιοχές όπου προϋπάρχει κάποια ιδιαιτερότητα, ανωμαλία ή παθολογία. Στις παραπάνω περιπτώσεις συγκαταλέγεται η παρέμβαση στις περιοχές που εμφανίζεται ακμή ή ξηρότητα, ακόμη και σε εκείνες που βρίσκονται σε διαδικασία επούλωσης, αφαιρώντας τις εφελκίδες («κρούστα» της πληγής).
Εύλογα αντιλαμβάνεται κανείς, πως οι παραπάνω παρεμβάσεις στο δέρμα δημιουργούν εκ νέου πληγές ή καθυστερούν την επούλωση των υπαρχόντων, με αποτέλεσμα την αιμορραγία και την ουλοποίηση (δημιουργία ουλών). Η πιθανή μόλυνση των περιοχών, λόγω διάνοιξης πληγών, χρήζει σε ορισμένες περιπτώσεις χορήγησης αντιβιοτικών, ενώ η αποκατάσταση εκτεταμένων δερματικών αλλοιώσεων ενδέχεται να απαιτεί έως και παρεμβατικές μεθόδους, όπως η χειρουργική προσέγγιση και μεταμόσχευση δέρματος. Η χειρότερη, δε, κατάληξη δεν είναι άλλη από τη σήψη, μια δυνητικά θανατηφόρος κατάσταση, με τον μολυσματικό παράγοντα της πληγής να διασπείρεται στον οργανισμό οδηγώντας σε υπέρμετρη ανοσολογική αντίδραση.
Η απειλή της υγείας, λόγω της διαταραχής της δερματιλλομανίας αφορά όχι μόνο τη σωματική, αλλά και την ψυχική υγεία. Ορισμένοι ασθενείς βιώνουν συναισθήματα όπως η αμηχανία και η ντροπή εν όψη των ορατών τραυμάτων, με αποτέλεσμα ο κατάλληλος ρουχισμός, η εφαρμογή μακιγιάζ και άλλων μέσων να επιλέγονται για την κάλυψή τους. Κατά συνέπεια, ενδέχεται να προκληθούν αγχώδεις διαταραχές, καταθλιπτικές τάσεις και κοινωνική απομόνωση, επηρεάζοντας την κοινωνική ζωή και την εργασία των ασθενών.
Συμπτώματα και Αίτια
Το κύριο σύμπτωμα της δερματιλλομανίας δεν είναι άλλο από την επαναλαμβανόμενη και παρορμητική παρέμβαση στο δέρμα, η οποία μπορεί να εμφανιστεί και κατ’ επέκταση να περιγράφει με πολλούς όρους, όπως «εκδορές», “skin digging” («ανασκαφή» του δέρματος), «πίεση», «τσίμπημα», «τρίψιμο» και «τράβηγμα»/«πείραγμα» ή όπως αναφέρεται στην αγγλική βιβλιογραφία “skin picking”, εξ ου και ο απλούστερος επιστημονικός όρος της “skin picking disorder”. Το «τράβηγμα» συνήθως αφορά τους όνυχες και τα ακροδάχτυλα, αλλά και τους οδόντες, όπως στην περίπτωση δαγκώματος των χειλέων.
Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν δύο είδη δερματιλλομανίας, η αυτόματη που εμφανίζεται ακούσια και μηχανικά, αλλά και η εστιασμένη δερματιλλομανία που παρατηρείται σε μία συγκεκριμένη περιοχή, μπορεί να διαρκέσει ακόμη και ώρες, κι έτσι είναι η πιο έντονη και επιβλαβής μορφή της διαταραχής. Επιπροσθέτως, οι περιοχές στις οποίες εντοπίζεται συνήθως είναι οι πιο προσβάσιμες στα χέρια, όπως η κεφαλή (πρόσωπο, τριχωτό της κεφαλής, λαιμός), τα άνω άκρα (δάκτυλα, παλάμες, πήχης) και τα κάτω άκρα (μηροί, κνήμες, πέλματα, δάκτυλα).
Περνώντας στα αίτια της διαταραχής, αναφέρεται πως δεν υφίσταται ειδική λίστα συμπτωμάτων, ωστόσο, σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα ενδεχομένως πρόκειται για μία πολυπαραγοντική νόσο. Αρχικά, οι γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνισή της, καθώς άτομα με συγγενή πρώτου βαθμού που νοσεί από δερματιλλομανία είναι πιθανότερο να την παρουσιάσουν. Ακόμη, διαφοροποιήσεις στη δομή του εγκεφάλου, ιδιαίτερα στις περιοχές που σχετίζονται με την ανάπτυξη και την εδραίωση συνηθειών, επίσης έχουν συνδεθεί με τη διαταραχή. Τέλος, η ψυχική κατάσταση του ατόμου συγκαταλέγεται στα αίτια, καθώς η διαταραχή αποτελεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, μηχανισμό αντιμετώπισης του άγχους ή της ανίας. Αξιοσημείωτη είναι η σύνδεσή της με προϋπάρχουσες νόσους οι οποίες πλήττουν τη ψυχική υγεία, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική και η διπολική διαταραχή, η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές.
Διάγνωση και Θεραπεία
Η διάγνωση της δερματιλλομανίας απαιτεί τη φυσική εξέταση του ασθενούς, αποκαλύπτοντας τα σημάδια της στο σώμα του, συνδυαστικά με τη λήψη κατάλληλου ιστορικού, στοχεύοντας στην αποκάλυψη συνθηκών και συνηθειών που συνδέονται με τη διαταραχή. Οι εργαστηριακές εξετάσεις σπανίως είναι απαιτούμενες, ωστόσο, δύνανται να αποκλείσουν διαφορετικές παθολογίες που ενδεχομένως συνδέονται με τα υπάρχοντα συμπτώματα. Τέλος, αποτελεί μία διαταραχή η οποία διαθέτει διαγνωστικά κριτήρια, γεγονός που διευκολύνει τη διάγνωσή της.
Σε περίπτωση θετικής διάγνωσης, η θεραπεία συνδυάζει την ψυχοθεραπεία και διαθέσιμες φαρμακευτικές αγωγές. Κατά την ψυχοθεραπεία ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν διάφορες προσεγγίσεις, όπως η ομαδική ψυχοθεραπεία ασθενών με δερματιλλομανία, τεχνικές αντιστροφής συμπεριφορών (“habit reversal therapy”), η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (“cognitive behavioral therapy”) η οποία σχετίζεται με την εκμάθηση στρατηγικών ώστε να αντιμετωπιστεί η συμπεριφορά, αλλά και η θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης (“acceptance and commitment therapy”) συμβάλλοντας στη θεραπεία, μέσω της ενσυνειδητότητας και της αναγνώρισης των αρνητικών συναισθημάτων που οδηγούν στην εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Από την άλλη, εάν επιλεγεί η φαρμακευτική προσέγγιση, συνήθως συνδυαστικά με τη ψυχοθεραπεία, μερικές από τις διαθέσιμες επιλογές συνοψίζονται παρακάτω:
- Αντικαταθλιπτικά: κυρίως εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs).
- Αντιεπιληπτικά: με βασικό εκπρόσωπο τη λαμοτριγίνη, στοχεύοντας στη διαχείριση των ανεξέλεγκτων μυϊκών κινήσεων και βοηθώντας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις δερματιλλομανίας.
- Αντιψυχωσικά: αν και η βασική τους χρήση στοχεύει στην αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής, της σχιζοφρένειας και παρεμφερών ψυχικών ασθενειών, υπάρχουν ενδείξεις πως συμβάλλουν και στην εν λόγω διαταραχή.
- Διατροφοφάρμακα: τα επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν πως το αμινοξύ Ν-ακετυλοκυστεΐνη χορηγούμενο ως συμπλήρωμα συμβάλλει στον περιορισμό των συμπτωμάτων.
Συνοψίζοντας, το δέρμα αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος οριοθετώντας και προστατεύοντάς το από το εξωτερικό περιβάλλον, ενώ η δομική και λειτουργική ακεραιότητά του επηρεάζουν αξιοσημείωτα τη συνολική υγεία του οργανισμού. Η δερματιλλομανία αποτελεί μια διαταραχή της οποίας τα συμπτώματα θέτουν σε κίνδυνο το εν λόγω όργανο, πολυάριθμα ακόμη, αλλά και τη ψυχική υγεία του πάσχοντα. Τα σημάδια της αποκαλύπτουν τον εσωτερικό διάλογο ο οποίος βασανίζει το άτομο, αμφιταλαντευόμενο μεταξύ της ανακούφισης και της ανησυχίας.
Τέλος, η αναζήτηση κατάλληλης υποστήριξης στο ταξίδι «απελευθέρωσης» από τη δερματιλλομανία σε καμία των περιπτώσεων δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας ή ευαλωτότητας, αλλά αντιθέτως, αποτελεί την ένδειξη πως η θεραπεία και κατ’ επέκταση, η συμφιλίωση μεταξύ του νου και του σώματος βρίσκονται ένα βήμα πιο κοντά!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διαταραχή Εκδορών, The Mind Rises, διαθέσιμο εδώ
- Dermatillomania, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Τίλλω, LSJ, διαθέσιμο εδώ
