Της Μαρίας Μαυρομανωλάκη,
Η παγκόσμια ενεργειακή κρίση, που επί μακρόν λογίζεται ως πρόκληση των βιομηχανικών κοινωνιών, εκδηλώνεται τα τελευταία χρόνια με αυξανόμενη σοβαρότητα στα Μικρά Νησιωτικά Αναπτυσσόμενα Κράτη (SIDS), συμπεριλαμβανομένης της Σαμόα. Η Σαμόα, ένα μικρό νησιωτικό έθνος του Ειρηνικού Ωκεανού, αποτελεί παράδειγμα της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ της ενεργειακής ασφάλειας, της οικονομικής ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Η υψηλή εξάρτηση της από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και η περιορισμένη πρόσβαση σε ανανεώσιμες εναλλακτικές λύσεις έχουν οδηγήσει την περιοχή σε οξεία ενεργειακή κρίση και επιδείνωση των συστημικών ευπαθειών. Συνεπώς, η έκθεσή της σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους χρήζει άμεσης διεθνούς παρέμβασης.
Στις αρχές Απριλίου 2025, η κυβέρνηση της Σαμόα κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μετά από εβδομάδες συνεχών διακοπών ρεύματος. Η άμεση αιτία της ενεργειακής κρίσης υπήρξε η βλάβη βασικών εξαρτημάτων στα συστήματα παραγωγής και διανομής ενέργειας της Σαμόα. Συγκεκριμένα, η δυσλειτουργία των γεννητριών στο σταθμό παραγωγής ενέργειας Fiaga και ένα κατεστραμμένο υπόγειο καλώδιο μεταφοράς οδήγησαν σε εκτεταμένες διακοπές σε όλο το Upolu, το κύριο νησί της χώρας, όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα Apia. Αυτές οι τεχνικές βλάβες επιδεινώθηκαν από τη γήρανση των υποδομών και τις καθυστερήσεις στην απόκτηση ανταλλακτικών. Παράλληλα, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, όπως μια πρόσφατη καταστροφική καταιγίδα, προξένησαν πρόσθετες ζημίες στις γραμμές και τους στύλους ηλεκτροδότησης, δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες επισκευής και αναδεικνύοντας την ευπάθεια της ενεργειακής υποδομής της περιοχής.
Οι επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης δύνανται να αποσταθεροποιήσουν δραματικά τον οικονομικό ιστό της Σαμόα. Η πρωθυπουργός Fiame Naomi Mata’afa προειδοποίησε ότι η κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει σε πτώση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) κατά 16% εξαιτίας των σοβαρών διαταραχών σε ζωτικούς τομείς. Οι επιχειρήσεις έχουν υποστεί σημαντικές οικονομικές απώλειες, εξαιτίας των ζημιών στον επαγγελματικό εξοπλισμό και των αλλοιωμένων αποθεμάτων σε αγαθά. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι η οικονομία και οι εξαγωγές της χώρας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωργία και τα προϊόντα καρύδας, τη δασοκομία και την αλιεία. Παράλληλα, η τουριστική βιομηχανία έχει πληγεί σφοδρά, καθώς μόνο τα μεγάλα θέρετρα είναι εξοπλισμένα με εφεδρικές γεννήτριες για την απρόσκοπτη λειτουργία τους, ενώ οι διακοπές ρεύματος σε δημόσιες υπηρεσίες και στα νοικοκυριά θέτουν σε κίνδυνο την παροχή βασικών υπηρεσιών και την ομαλότητα της καθημερινής ζωής.
Η διαχείριση της ενεργειακής κρίσης από την κυβέρνηση της Σαμόα περιέλαβε έκτακτα μέτρα και στρατηγικές για την ανακούφιση των πληγέντων και την αποκατάσταση της ενεργειακής ομαλότητας. Ειδικότερα, προέβη σε κήρυξη κατάσταση έκτακτης ανάγκης διάρκειας 30 ημερών με ισχύ έως τις 29/4/2025. Το μέτρο αποσκοπούσε στην κινητοποίηση ξένης βοήθειας και στην εφαρμογή πρωτοκόλλων έκτακτης ανάγκης για την αποκατάσταση του εθνικού ενεργειακού εφοδιασμού, την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας και τη διατήρηση βασικών υπηρεσιών. Για τον σκοπό αυτό προβλέφθηκε η προμήθεια προσωρινών μονάδων ηλεκτροδότησης από το εξωτερικό για την ανακούφιση των κατοίκων και μόνιμων γεννητριών από τη Νέα Ζηλανδία, που αναμένονται μέχρι τον Αύγουστο. Επιπλέον, διεξήχθη αξιολόγηση ως προς την εκτίμηση του αντικτύπου της κρίσης στα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τα ιδρύματα, ώστε να δρομολογηθεί και να διασφαλιστεί ότι η αρωγή θα κατευθυνθεί προς τους πιο ευάλωτους.
Η τρέχουσα κρίση αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη της Σαμόα να στραφεί προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, προκειμένου να ενισχυθεί η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Τα στρατηγικά πλαίσια της κυβέρνησης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην εξασφάλιση ενεργειακού εφοδιασμού μέσω της ηλιακής, αιολικής, υδροηλεκτρικής ενέργειας και της ενέργειας από βιομάζα. Ωστόσο, οι πρωτοβουλίες αυτές αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια, όπως τεχνικοί και χρηματοδοτικοί περιορισμοί. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της βιωσιμότητας, η Σαμόα έχει θέσει ως στόχο την επίτευξη ηλεκτροδότησης μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ποσοστό 70% έως το 2031, ενώ συμμετέχει σε πρωτοβουλίες και συνεργάζεται με διεθνείς εταίρους για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της γεωγραφικής απομόνωσης και τους οικονομικούς περιορισμούς.
Η ενεργειακή κρίση στη Σαμόα αναδεικνύει ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που αφορά όχι μόνο την ανεπάρκεια των υποδομών αλλά και την κοινωνικοπολιτική και οικολογική ευπάθεια της χώρας. Παρά τις σημαντικές προσπάθειες για την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η επίλυση του ζητήματος απαιτεί μια συντονισμένη προσέγγιση, η οποία θα ενσωματώνει μακροπρόθεσμες στρατηγικές, διεθνή συνεργασία και καινοτομία. Καθώς η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται και οι παγκόσμιες αγορές ενέργειας αποσταθεροποιούνται, εντείνεται η ανάγκη μετασχηματισμού της ενεργειακής υποδομής της Σαμόα, ώστε να καταστεί εφικτή η εξασφάλιση ενός βιώσιμου και ασφαλούς ενεργειακού μέλλοντος για τη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Samoa suffering energy crisis after weeks of power outages, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Lights out in paradise: Island nation faces energy ‘disaster’, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Reliable electricity supply needed, not power rationing, Samoa Observer, διαθέσιμο εδώ
