Του Νίκου Λυκομήτρου,
Οι κυρώσεις στη Ρωσία, που έχουν επιβληθεί ως απάντηση στην εισβολή της στην Ουκρανία, ξεπερνάνε κατά πολύ τις παραδοσιακές κυρώσεις, αφού, μεταξύ άλλων, έχουν οδηγήσει στην έξοδο πολλών εταιρειών, στη –σε σημαντικό βαθμό– αποσύνδεση της Ρωσίας από τη Δυτική οικονομία, ακόμα και στην απαγόρευση εισόδου Ρώσων πολιτών σε αρκετές χώρες.
Κατά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία το 2014, η Δύση επέβαλε κυρώσεις, οι οποίες οδήγησαν σε κάποια μικρή ύφεση της οικονομίας, δεδομένου και του γεγονότος ότι η μείωση των τιμών του πετρελαίου, από το οποίο η ρωσική οικονομία στηρίζεται σε έναν βαθμό. Τα επόμενα χρόνια πριν την εισβολή του 2022 στην Ουκρανία, η ρωσική οικονομία ανέκαμψε λόγω και των συμφωνιών με συμμαχικές χώρες. Το 2022, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε σε πρωτοφανείς κυρώσεις που επέβαλαν οι Δυτικές χώρες. Πολλές ξένες εταιρείες εγκατέλειψαν τη χώρα, η Ρωσία αποκλείστηκε από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα SWIFT και το ρούβλι υποχώρησε σημαντικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, με σημαντικό αριθμό Ρώσων να φεύγουν από τη χώρα και τις προβλέψεις να μιλούν για σοβαρή ύφεση της οικονομίας. Αρκετές από τις ξένες επιχειρήσεις που έφυγαν είτε κρατικοποιήθηκαν είτε αγοράστηκαν από Ρώσους. Οι τιμές αυξήθηκαν και ο ρωσικός στρατός αναγκάστηκε να αγοράσει κατώτερης ποιότητας υλικά. Πέραν αυτού, μπήκε όριο $ 60 στην τιμή του ρωσικού αερίου και οι εισαγωγές ρωσικών υδρογονανθράκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση μειώθηκαν κατά πολύ.
Όμως, η ρωσική οικονομία όχι μόνο δεν επαλήθευσε τις προβλέψεις, αλλά επέστρεψε σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης μετά από το αρχικό σοκ. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους. Αρχικά, το ρωσικό κράτος έλαβε αρκετά ισχυρά μέτρα για να προστατεύσει την οικονομία. Δεύτερον, η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε το δίκτυο συμμαχιών της, προκειμένου να μετακυλήσει όλες τις χαμένες εξαγωγές της σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, κάτι που έγινε γρήγορα γιατί μεγάλο μέρος των εξαγωγών ήδη πήγαινε στις αναπτυσσόμενες χώρες και η ρωσική οικονομία είχε προετοιμαστεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η Κίνα, η βασική σύμμαχος της Ρωσίας, αποτελεί κύριο προμηθευτή της σε στρατιωτικές πρώτες ύλες, αλλά και σε προϊόντα βασικής διαβίωσης.
Παράλληλα, οι συμμαχίες της Ρωσίας της επέτρεψαν να αγοράζει αρκετά προϊόντα που χρειάζεται από τρίτες χώρες, με τον κύκλο εξαγωγών και εισαγωγών σε χώρες όπως η Αρμενία να έχει σχεδόν διπλασιαστεί από την επανεξαγωγή προϊόντων στη Ρωσία. Παράλληλα, η Κυβέρνηση ενθάρρυνε τις επιχειρήσεις να παράξουν ρωσικά υποκατάστατα για Δυτικά προϊόντα, μειώνοντας περαιτέρω τη δυσαρέσκεια των Ρώσων για τις κυρώσεις. Επίσης, η Ρωσία είναι καλά ενσωματωμένη και σημαντικός παίκτης του διεθνούς εμπορίου, επομένως ένας μεγαλύτερος αποκλεισμός της θα επηρέαζε την παγκόσμια οικονομία. Για παράδειγμα, σήμερα η οικονομία της είναι σε σταθερή κατάσταση, αν και οι εξαγωγές στη Δύση και την Ιαπωνία έχουν μειωθεί κατά πολύ. Το ρούβλι έχει παραμείνει υποτιμημένο κατά 30% σε σχέση με τα προπολεμικά επίπεδα και το κόστος για αρκετά εισαγόμενα προϊόντα έχει αυξηθεί, λόγω παράλληλων εισαγωγών.
Το πρώτο έτος μετά την εισβολή σημαδεύτηκε από ανάπτυξη 2,5% και η βιομηχανική ανάπτυξη έφτασε το 3%, ειδικά ο τομέας των κατασκευών και ο τομέας της στρατιωτικής βιομηχανίας έχουν σημαντική ανάπτυξη. Οι στρατιωτικές δαπάνες της χώρας λόγω του πολέμου ωθούν την οικονομία προς τα πάνω, όπως και το γεγονός ότι οι υψηλές αμοιβές για τους στρατιώτες που πολεμούν με τον ρωσικό στρατό στην Ουκρανία ωθούν την κατανάλωση προς τα πάνω, ενώ και η ζήτηση για στεγαστικά δάνεια αυξάνεται.
Ακόμα, τα χρήματα που είχαν επενδύσει Ρώσοι ολιγάρχες στη Δύση πλέον δεν μπορούν να επενδυθούν εκεί. Οι δυνατότητες επένδυσης χρημάτων από Ρώσους επενδυτές στα Δυτικά χρηματιστήρια είναι ελάχιστες, κάτι που μετατρέπει το ρωσικό χρηματιστήριο σε ένα από τους πολλούς κερδισμένους της κατάστασης. Επιστρέφοντας στο θέμα των εξαγωγών, η αύξηση των τιμών του πετρελαίου, αλλά και το γεγονός ότι το ρωσικό πετρέλαιο εξάγεται με έκπτωση στην Κίνα και την Ινδία σε μεγάλες ποσότητες και μετά επανεξάγεται στη Δύση, προσφέρει σημαντικά κέρδη για τη Ρωσία.
Όπως αναμένεται λόγω των κυρώσεων, η ρωσική οικονομία απέκτησε μια εσωτερική στροφή με την τοπική βιομηχανία να ενισχύεται. Παράλληλα, η Ρωσία, η οποία μετά την οικονομική της ισχυροποίηση έχει αποκτήσει μια ανεξάρτητη πολιτική, έχει χαμηλό εξωτερικό χρέος κάτι που μειώνει ιδιαίτερα την έκθεσή της σε οικονομικούς κινδύνους και την κάνει ανεξάρτητη πολιτικά, αφού το χρέος αποτελεί τρόπο με τον οποίο μια αδύναμη χώρα μπορεί να ελεγχθεί πιο εύκολα. Πλέον, ρωσικές επιχειρήσεις επενδύουν μεγαλύτερα ποσά στη δική τους έρευνα και ανάπτυξη, καθώς πρέπει να τα βγάλουν πέρα μόνες τους μετά τη φυγή Δυτικών εταιρειών. Φαίνεται, πάντως, πως οι εξελίξεις θα οδηγήσουν στην περαιτέρω ανεξαρτητοποίηση της ρωσικής οικονομίας από τη Δυτική, αλλά και στη σταδιακή σύγκλιση της ρωσικής με την κινεζική και ευρύτερα ασιατική οικονομία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why Sanctions Haven’t Hobbled Russia, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Monitoring the Impact of Sanctions on the Russian Economy, enonpol, διαθέσιμο εδώ
- Πώς κατάφερε η Δύση να… απογειώσει τη ρωσική οικονομία, η Ναυτεμπορική, διαθέσιμο εδώ
