Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Ελλάδα του 1933. Μια χώρα ταλαιπωρημένη και άκρως αποτροπιασμένη από τις ασταμάτητες πολιτικές αλλαγές, τα πραξικοπήματα, τους ανταγωνισμούς και τη βία. Ο Πλαστήρας επιχειρεί με την αρωγή του Βενιζέλου άκαρπο πραξικόπημα, πριμοδοτώντας για ακόμη μια φορά την τακτική της βίας. Ο πρώτος φαίνεται πως κατανοούσε τον υποτιθέμενο φόβο των βενιζελικών αξιωματικών, οι οποίοι θωρούσαν τη θέση τους να διακυβεύεται από το Λαϊκό Κόμμα.
Το 1933 ιδρύθηκαν δυο παράλληλες οργανώσεις: H «Ελληνική Στρατιωτική Οργάνωση» (ΕΣΟ), η οποία στελεχωνόταν από τους εν ενεργεία αξιωματικούς, και η «Δηµοκρατική Άµυνα», µέλη της οποίας ήταν κυρίως απόστρατοι πλαστηρικοί αξιωματικοί και στελέχη της βενιζελικής παράταξης. Αρχικός στόχος της ΕΣΟ ήταν η αποτροπή της εγκαθίδρυσης δικτατορίας από τον Κονδύλη και τους φίλους του αξιωματικού στο στράτευμα, όπως και η εκκαθάριση του στρατεύματος από τους ανίκανους αξιωµατικούς όλων των παρατάξεων, όπως οι ίδιοι διακήρυτταν. Η «Δηµοκρατική Άμυνα» είχε σκοπό τα µέλη της να επανακτήσουν τη θέση τους στο στράτευμα. Η κυβέρνηση Τσαλδάρη κατέστησε σαφή την αντίθεσή της στις βίαιες πρακτικές επιβολής, ακολουθώντας ήπια πολιτική γραμμή. Με την πρωτοβουλία βενιζελικών πολιτικών και κυρίως του Αλέξανδρου Ζάννα, αυτές οι δυο οργανώσεις ενώθηκαν.
Την 1η Μαρτίου 1935 ο Ελ. Βενιζέλος διέμενε στην Κρήτη, ενώ ο Ν. Πλαστήρας διέμενε στο Παρίσι, αυτοεξόριστος από το 1933. Τη μέρα εκείνη, ανώτεροι στρατιωτικοί χρησιμοποιώντας τα περισσότερα πολεμικά του στόλου, ορισμένες στρατιωτικές ομάδες εντός Αθηνών και το Δ΄ Σώμα Στρατού κινούμενο από την Καβάλα προς τη Θεσσαλονίκη πραγματοποιούν ένα ελλιπώς οργανωμένο στρατιωτικό κίνημα με καθοριστικές κοινωνικο-πολιτικές επιπτώσεις. Στόχος του Κινήματος, όπως ισχυρίστηκαν όσοι συμμετείχαν σε αυτό, ήταν να αποτρέψουν μία πιθανή ανατροπή του υφιστάμενου αβασίλευτου πολιτεύματος. Πηγή έμπνευσης του κινήματος αποτέλεσαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Νικόλαος Πλαστήρας, με τον κίβδηλο ισχυρισμό ότι η δημοκρατία φαλκιδευόταν, ενώ στην πραγματικότητα οι ίδιοι την υπονόμευσαν καταλυτικά.
Κηρύσσεται, λοιπόν, στρατιωτικός νόμος από την κυβέρνηση Τσαλδάρη, ως πρωτοβουλία του Προέδρου της και Υπουργού των στρατιωτικών, Γ. Κονδύλη, και του νέου Υπουργού – χωρίς χαρτοφυλάκιο- Ι. Μεταξά. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό επιβάλλεται προληπτική λογοκρισία, απαγορεύεται η κυκλοφορία των βενιζελικών εφημερίδων και λαμβάνονται τα δέοντα μέτρα για την καταστολή του κινήματος. Περιέρχεται, έτσι, σε Μεταξά και Κονδύλη η εποπτεία της κατάστασης, δύο προσωπικότητες εξίσου φιλόδοξες.
Το Κίνημα κατεστάλη, ενώ συνελήφθησαν όσοι εμπλέκονταν στην προετοιμασία ή στην πραγματοποίησή του. Την επόμενη μέρα, 2 Μαρτίου, θα λάβουν χώρα αντιβενιζελικά συλλαλητήρια, στα οποία οι διαδηλωτές θα περιφέρουν απαγχονισμένο ομοίωμα του Βενιζέλου. Μεγάλος αριθμός ανώτατων αξιωματικών, κατόπιν της αποτυχίας του κινήματος, καταφεύγουν στη Βουλγαρία, άλλοι συλλαμβάνονται και είτε καταδικάζονται σε θάνατο, είτε σε ισόβια και καθαίρεση αξιώματος, ενώ άλλοι σε μικρότερες ποινές. Ο Βενιζέλος καταδικάζεται σε θάνατο, όμως δραπετεύει με το θωρηκτό «Αβέρωφ» στην ιταλοκρατούμενη τότε Κάσο. Μόνο ο Α. Μιχαλακόπουλος από τους υπόλοιπους βενιζελικούς πολιτικούς δεν ενέκρινε ποτέ το κίνημα και έτσι γλίτωσε τη δικαστική δίωξη. Από τους υπόλοιπους, άλλοι καταδικάστηκαν σε πολύχρονη φυλάκιση και άλλοι, όπως ο Καφαντάρης, ο Παπαναστασίου, ο Σοφούλης, ο Μυλωνάς, αθωώθηκαν.
Το κίνημα αυτό κόστισε στον Βενιζέλο τη λαμπρή ως τότε πολιτική του καριέρα, καθώς και τη δημιουργία εγχώριας αναταραχής με κοντινά σχετικά απότοκα, το δημοψήφισμα που προκηρύχθηκε στις 10 Οκτωβρίου (προϊόν πρωτοφανούς νοθείας), την παλινόρθωση της βασιλείας και την προσωρινή εδραίωση ενός αστυνομικού καθεστώτος, της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βακαλόπουλος, Απόστολος (1990), Νέα ελληνική ιστορία 1204-1985, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις ΒΑΝΙΑΣ
- Συλλογικό Έργο (1978), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
