Του Βασίλη Μυρλίδη,
Η ενεργειακή κρίση που περνάει η Ευρώπη από μια άποψη μοιάζει υπερβολικά με την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του ’70. Η ομοιότητα έγκειται στο γεγονός ότι και τότε και σήμερα οι ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην εισαγόμενη ενέργεια. Τη δεκαετία του 1970, το αραβικό πετρέλαιο κάλυπτε το 72% της συνολικής ζήτησης της Ευρώπης. Έτσι, όταν η κρίση της χτύπησε την πόρτα, άμεσος αντίκτυπός της ήταν οι ελλείψεις καυσίμων, η εκτίναξη των τιμών και η αποσταθεροποίηση. Αν και όλα αυτά ακούγονται ζοφερά, η κατάσταση τελικά δεν εκτροχιάστηκε. Η Ευρώπη, μετά από ένα αρχικό «σοκ», πάτησε στα πόδια της. Οι ηγέτες των κρατών μελών συμφώνησαν να αυξήσουν την ενεργειακή ανεξαρτησία τους και να διαφοροποιήσουν τις ενεργειακές ανάγκες τους. Η Γαλλία ανέπτυξε πυρηνικά εργοστάσια, το Ηνωμένο Βασίλειο αξιοποίησε κοιτάσματα στη βόρεια θάλασσα και, εν τέλει, το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου που δημιουργήθηκε από τις πετρέλαιοπαραγωγικές χώρες του O.P.E.C. κατέληξε σε ευρωπαϊκές τράπεζες.
Με την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας το 2009, ξαναστήθηκε ένα σύστημα που βασιζόταν σε μία πηγή: το φθηνό ρωσικό αέριο. Η τιμή του ήταν τόσο ελκυστική, που οποιαδήποτε εταιρεία ήθελε να εισέλθει στην παραγωγή ενέργειας ή στη βαριά βιομηχανία, δεν γινόταν παρά να το επιλέξει. Ακόμα, ο τρόπος τιμολόγησης του ηλεκτρικού ρεύματος που ακολουθήθηκε στην Ευρώπη ήταν προβληματικός. Όταν εκτινάχθηκε η τιμή του φυσικού αερίου, το παραγόμενο ρεύμα πωλούνταν σαν να είχε παραχθεί αποκλειστικά από φυσικό αέριο, καθώς η τιμή του ρεύματος ήταν 100% συνδεδεμένη με την τιμή του αερίου. Επιπλέον, όταν και το κόστος παραγωγής ρεύματος ήταν μηδενικό (π.χ. παραγωγή από υδροηλεκτρικά), αυτό τιμολογούνταν βάσει του ακριβού φυσικού αέριου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τόσο στο παρελθόν (πετρελαϊκή κρίση του ’70) όσο και στη σημερινή περίπτωση η Ευρώπη και «εμπιστεύτηκε» χώρες που θα μπορούσαν δυνάμει να αποτελούν απειλή για την ασφάλειά της, αλλά και το σύστημα που ακολουθούσε είχε σαθρές βάσεις.
Πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, το 45% του εισαγόμενου αερίου ήταν από τη Ρωσία και αυτό το 45% τους τελευταίους μήνες επηρέαζε κατά 100% την τιμή του ρεύματος. Η προσωρινή λύση που δόθηκε είναι η επιστροφή του ελέγχου της τιμής από τα χρηματιστήρια ενέργειας στις ρυθμιστικές αρχές των κρατών. Η ζήτηση από τη Ρωσία λόγω των πρόσφατων εξελίξεων μειώθηκε κατακόρυφα, ενώ, ταυτόχρονα, αναζητήθηκαν αλλού λύσεις. Μια εναλλακτική που ακολουθήθηκε σε μεγάλο βαθμό από αρκετές χώρες είναι αυτή της εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (L.N.G.), ώστε να γεμίσουν οι αποθήκες και να ξεπεραστεί ο δύσκολος επερχόμενος χειμώνας όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Φυσικά, τα ναύλα των πλοίων που μεταφέρουν L.N.G. αμέσως αυξήθηκαν κατακόρυφα και έφτασαν μέχρι και τα $400.000 (οι τιμές των ναύλων υπολογίζονται από το τύπο του πλοίου, την απόσταση, τη διαδρομή και υπολογίζονται συνήθως σε εβδομαδιαία βάση). Ο χειμώνας μέχρι στιγμής είναι ήπιος και οι αποθήκες, παρά το αυξημένο κόστος, γέμισαν από φυσικό αέριο εν αναμονή του δύσκολου χειμώνα (οι αποθήκες στην Ευρώπη γέμισαν αέριο κατά 90% περίπου). Το μόνο που απομένει είναι η ζήτηση για ενέργεια στην Ευρώπη να μην ξεπεράσει το επίπεδο αυτής που μπορεί να προσφερθεί, ώστε η κατάσταση να μην καταλήξει πάλι να είναι ζοφερή.
Τον Αύγουστο που μας πέρασε η τιμή του αερίου (σε ευρώ ανά μεγαβατώρα) ήταν 360€/MWh, ενώ σήμερα κυμαίνεται στα 113€/MWh. Έτσι, υπάρχουν φόβοι πως η μείωση των τιμών μπορεί να ωθήσει στην αύξηση της κατανάλωσης και άρα να υπάρξουν εκ νέου πληθωριστικές τάσεις. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, όμως, δεν βρίσκεται στην αντιμετώπιση αυτού του χειμώνα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης, καθώς αυτή καλείται να διαμορφώσει το μέλλον της. Θα επιλέξει για ακόμη μία φορά ευκαιριακές λύσεις ή θα δράσει αποφασιστικά; Θα επιλέξει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τη μετάβαση στην ενεργειακή ουδετερότητα (πράσινη ενέργεια, έξυπνη ενεργειακή εξοικονόμηση) ή θα επιλέξει λύσεις που για μία ακόμη φορά θα απαλύνουν τα συμπτώματα, αλλά δεν θα θέσουν βάσεις για μια δυνατή Ευρώπη; Η ενέργεια τροφοδοτεί όλες μας τις δραστηριότητες και χωρίς αυτήν είμαστε ανήμποροι να κάνουμε το οτιδήποτε. Έτσι, δεν νοείται ευρωπαϊκή ολοκλήρωση χωρίς μια πανευρωπαϊκή δυνατή, πρωτοπόρα και στερεά αγορά ενεργείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φυσικό αέριο: Η Ευρώπη γέμισε τις δεξαμενές αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ενεργειακή κρίση: Η Ευρώπη μπορεί να αντέξει έναν κακό χειμώνα, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Αλήθεια για την Ενεργειακή Κρίση, Κοσμάς Μαρινάκης (Greekonomics), διαθέσιμο εδώ
